Giáo án Ngữ văn 12: Tiếng hát con tàu (Chế Lan Viên)

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

GV: Học sinh đọc tiểu dẫn trình bày một số điểm chính về nhà thơ Chế Lan Viên?

GV: Hoàn cảnh ra đời bài thơ?

Tác phẩm mang đậm phong cách sáng tác của tác giả Chế Lan Viên.

GV: Nhan đề của bài thơ có ý nghĩa gì? Thực tế có con tàu đi Tây Bắc không?

GV: Vậy ý nghĩa của con tàu là gì? Tây Bắc có ý nghĩa gì?

Rút ra ý nghĩa của lời đề từ.

GV: Bố cục của bài thơ chia thế nào cho hợp lý?

GV: 2 khổ đầu tác giả bộc lộ nội dung gì? Thủ pháp nghệ thuật nào được sử dụng?

GV: Nội dung chính của khổ 3 đến 11?

GV: Điểm độc đáo của khổ 5 là gì? Biện pháp nghệ thuật gì?

GV: Ý nghĩa của khổ 5?

GV: Hình ảnh con người Tây Bắc hiện lên như thế nào?

GV: Tình cảm quân dân được thể hiện nư thế nào trong đoạn thơ?

GV: Nội dung của đoạn còn lại.

I. Tìm hiểu chung:

1. Tác giả: Chế Lan Viên (1920 - 1989):

- Thơ Chế Lan Viên ấm áp và thời sự, mang đậm chất sử thi, chất sử thi và bản lĩnh chính trị, với vẻ đẹp trí tuệ độc đáo.

- Phong cách thơ Chế Lan Viên thật độc đáo: mang vẻ đẹp trí tuệ, tận dụng triệt để các mối quan hệ tương phản, giàu chất suy tưởng, triết lí với thế giới hình ảnh đa dạng, phong phú và sáng tạo.

2. Tác phẩm: Rút từ tập“Ánh sáng và phù sa”.

Bài thơ lấy cảm hứng từ một sự kiện lịch sử của những năm 1958-1960: cuộc vận động của đồng bào miền xuôi lên xây dựng kinh tế ở miền núi Tây Bắc.

II. Hướng dẫn đọc thêm:

1. Lời đề từ:

- Con tàu: thể hiện cho khát vọng ra đi.

- Tây Bắc: vừa có ý nghĩa tả thực vừa có ý nghĩa tượng trưng cho miền đất xa xôi của đất nước

=> Tới với nhân dân, với Tây Bắc chính là về với lòng mình, và tình cảm sâu nặng, gắn bó.

2.2 khổ đầu: niềm trăn trở và lời mời gọi lên đường:

- Biện pháp đối nghịch.

- Câu hỏi tu từ => Nhân vật trữ tình tự phân đôi để chất vấn, đối thoại với chính mình.

=> Không thể mang ý nghĩa cuộc đời, không thể có được thơ hay nếu chỉ quẩn quanh với thế giới chật hẹp của cái tôi

3. Khổ 3 đến 11: Nỗi nớ về Tây Bắc trong kháng chiến.

- Khổ 3,4: Tây Bắc là vùng núi rừng anh hùng, cuộc kháng chiến chống Pháp là chiến trường để tôi luyện nhà thơ chuyển biến cuộc đời và nghệ thuật.

- Khổ 5: Biện pháp so sánh độc đáo.

Sự trở về với nhân dân là niềm hạnh phúc lớn lao của tác giả: để tâm hồn được sống lại, tìm thấy ý nghĩa tồn tại của đời mình, tự chữa lành, tự an ủi, an ủi. Hình ảnh so sánh gần gũi và mang vẻ đẹp thơ ngọt ngào nhưng, sự hòa quyện giữa nhu cầu, khát vọng của nó với thực tại đã nhấn mạnh niềm hạnh phúc tột cùng và sâu lắng. nghĩa của việc trở về với nhân dân.

- Khổ 6 đến 11: Hình tượng Tây Bắc nổi lên với các con người cụ thể:

+ Người anh du kích áo nâu, người anh linh hoạt, dũng cảm trong giao tiếp, người mẹ nuôi quân giàu đức hy sinh, người con gái xung phong nuôi quân ẩn mình trong rừng => gắn bó và biết ơn của tác giả.

+ Những từ chỉ thời gian vĩnh cửu, những đại từ chỉ mối quan hệ thân thiết, gắn bó

+ Đoạn thơ có các câu mang tính triết lí:

″Khi ta ở chỉ là nơi đất ở

Khi ta đi đất đã hoá tâm hồn″

⇒ Thông thường khi ta ở mảnh đất đó chỉ là nơi trú thân. Lúc xa rồi mới hiểu ra nơi đó đã lưu giữ 1 phần tâm hồn.

″ Tình yêu làm đất lạ hoá quê hương″.

⇒ Tình yêu có khả năng gắn kết những tâm hồn xa lạ.

3. Còn lại: Khúc hát lên đường

- Tiếng gọi của đất nước, của con người, sự sống trở thành động lực bên trong khiến nhà thơ trăn trở, khắc khoải: mắt ta mòn mỏi, tai ta nhớ, mắt ta nhớ, lòng ta như con tàu

- Cuộc sống vĩ đại của nhân dân... trong một lời thúc giục, một lời mời gọi lên đường xây dựng Tây Bắc, xây dựng đất nước

- Giọng thơ da diết, da diết

=> Khát khao, xao xuyến, khát khao được đi du ngoạn, đáp lại một cách say mê trước lời mời gọi của 2 khổ thơ đầu

III. Tổng kết:

Với những nét đặc sắc trong việc tạo dựng hình ảnh, với những liên tưởng phong phú bất ngờ, những cảm xúc gắn với những suy nghĩ, đoạn thơ là tiếng nói của tấm lòng nhà thơ đối với đất nước với bao kỉ niệm sâu sắc, day dứt trong kháng chiến chống Pháp. Đấy cũng là khát vọng trở về với nguồn cảm hứng thơ ca