Giáo án Ngữ văn 12: Nghị luận về một hiện tượng đời sống

Hoạt động 2: Hoạt động hình thành kiến thức mới

Tìm hiểu cách làm một bài nghị luận về một hiện tượng đời sống

- Thao tác 1: Tìm hiểu đề của SGK

+ GV: Yêu cầu học sinh đọc tư liệu tham khảo ″ Chia chiếc bánh của mình cho ai? ″ (SGK)

+ GV: Đề bài yêu cầu bàn luận về hiện tượng gì?

+ GV: Em dự định trong bài làm của mình gồm có những luận điểm nào?

+ GV: Bài làm dùng các dẫn chứng nào?

+ GV: Cần sử dụng những thao tác lập luận nào?

- Thao tác 2: Hướng dẫn lập dàn ý

+ GV: Phần mở bài cần nêu lên những gì? Giới thiệu về hiện tượng như thế nào?

+ GV: Phần thân bài có những ý chính nào?

+ GV: Hiện tượng Nguyễn Hữu Ân có ý nghĩa gì, tiêu biểu cho phẩm chất nào của thanh niên ngày nay?

+ GV: Hãy đánh giá chung về những hiện tượng tương tự như hiện tượng Nguyễn Hữu Ân?

+ GV: Những hiện tượng nào cần phê phán?

+ GV: Em rút ra được bài học gì cho những thanh niên, học sinh ngày nay?

+ GV: Phần kết bày nêu lên điều gì?

- Thao tác 3: Tìm hiểu cách làm bài nghị luận về một hiện tượng đời sống.

+ GV: Bàn luận đời sống là gì?

+ GV: Cần đạt được những yêu cầu nào khi làm bài một bài văn nghị luận về một hiện tượng đời sống?

Hoạt động 3: Hoạt động thực hành.

- Thao tác 1: Luyện tập bài tập 1 SGK 68 -69.

+ GV: Hiện tượng mà NAQ nêu lên trong bài viết là gì? Hiện tượng ấy diễn ra ở thời gian nào?

+ GV: Nguyễn Ái Quốc đã dùng các thao tác lập luận nào?

+ GV: Nhận xét về cách dùng từ, diễn đạt của Bác?

+ GV: Qua bài viết trên, em rút ra được bài học gì cho bản thân?

- Thao tác 2: Luyện tập bài tập 2:

+ GV: Nêu lên dàn ý đại cương cho bài viết?

I. Cách làm một bài nghị luận về một hiện tượng đời sống

1. Tìm hiểu đề:

- Đề bài yêu cầu bày tỏ ý kiến: việc làm của anh Nguyễn Hữu Ân - vì tình thương ″ dành hết chiếc bánh thời gian của mình″ chăm sóc cho hai người mẹ bị bệnh hiểm nghèo.

- Luận điểm:

+ Việc làm của Nguyễn Hữu An: Người nêu tấm gương về lòng hiếu thảo, vị tha, hi sinh quên mình của tuổi trẻ.

+ Hiện tượng Nguyễn Hữu An là một hiện tượng sống đẹp, thế hệ hôm nay cần nhiều tấm gương như: Nguyễn Hữu An.

+ Cũng có một số người có lối sống ích kỉ, vô hồn, hay phê phán, dại dột làm những việc vô bổ

+ Bài học: Tuổi trẻ cần có thời gian tu dưỡng, lập nghiệp, sống vị tha để cuộc sống ngày càng tươi đẹp.

- Dẫn chứng:

+ Một vài việc làm quan trọng của thanh niên ngày nay giống Nguyễn Hữu An: dạy lớp tình thương, giúp đỡ người tàn tật có hoàn cảnh neo đơn, tham gia các phong trào tình nguyện...

+ Một vài việc làm đáng lên án của thanh niên học sinh: bỏ học đi chơi điện tử trò chơi, chơi bida, tham gia các cuộc đua tham gia... cuộc sống ngày càng tốt hơn.

- Thao tác nghị luận: phân tích, chứng minh, bình luận, bác bỏ.

2. Lập dàn ý:

a. Mở bài:

- Giới thiệu về Nguyễn Hữu Ân

- Trích dẫn đề ″ chia chiếc bánh mì của mình cho ai? ″

b. Thân bài:

- Tóm tắt hiện tượng:

Nguyễn Hữu Ân đã dành hết thời gian của mình cho những người ung thư giai đoạn cuối.

- Phân tích hiện tượng:

+ Hiện tượng Nguyễn Hữu Ân tiêu biểu cho lối sống đẹp, tình yêu thương của người thanh niên đại ngày nay.

+ Một số tấm gương sáng. Một số thanh niên Việt Nam có ý thức tốt với công việc của mình, có hành động xử lý đúng đắn, có tấm lòng nhân đạo, bao dung.

+ Hiện tượng Nguyễn Hữu Ân tiêu biểu cho lối sống đẹp, tình yêu thương con người của thanh niên hiện nay.

+ Một vài tấm gương tương tự.

- Bình luận:

+ Đánh giá chung về hiện tượng:

Đa số thanh niên Việt Nam có ý thức tốt với công việc của mình, có hành vi xử lý đúng đắn, có tấm lòng nhân đạo, bao dung. Không chỉ vì một số ít thanh niên có thái độ và việc làm không hợp lí mà đánh giá sai toàn bộ thanh niên.

+ Phê phán:

Một vài hiện tượng tiêu cực, lãng phí thời gian vào những việc vô bổ, không làm được gì cho bản thân, gia đình, bạn bè, mọi người cần được quan tâm, chia sẻ.

+ Kêu gọi:

Thanh niên, học sinh ngày nay cần noi gương Nguyễn Hữu Ân

c. Kết bài:

Thể hiện suy nghĩ riêng của người viết đối với hiên tượng.

3. Cách làm bài nghị luận về hiện tượng đời sống:

Ghi nhớ (SGK).

- Nghị luận đời sống: là bàn về một hiện tượng có ý nghĩa trong xã hội.

- Bài nghị luận cần:

+ Trình bày rõ hiện tượng

+ Trình bày các mặt đúng – sai, lợi – hại

+ Nêu ra nguyên nhân

+ Thể hiện ý kiến, thái độ của người viết

- Ngoài công việc vận dụng các tác vụ lập luận như phân tích, chứng minh, so sánh, bác bỏ, bình luận…, cần: diễn đạt sáng, viết ngắn gọn, đơn giản, nhất là phần nêu cảm nghĩ của mình.

II. LUYỆN TẬP:

1. Bài tập 1:

a. Nguyễn Ái Quốc bàn về hiện tượng:

Sự mất thời gian của những người An Nam trẻ tuổi. Hiện tượng này xuất hiện vào những năm đầu của thế kỷ 20. Với tình hình xã hội ở nước ta, hiện tượng này vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay.

- Nêu tên và phê phán hiện tượng: Thanh niên, sinh viên Việt Nam đi du học lãng phí thời gian làm những việc vô bổ

- Nêu nguyên nhân: không thấy được lý tưởng sống đúng đắn, ngại khó, ngại khổ, lười biếng, lười vận động. chỉ vì tiền, vì những lợi ích nhỏ.

-Bàn luận: Nêu ví dụ về tấm gương họ quay về sẽ phục vụ đất nước (giảng dạy tại các trường đại học hoặc làm giáo viên) các công việc trong lĩnh vực kinh doanh, khoa học, công nghệ)

b. Nguyễn Ái Quốc đã dùng các thao tác lập luận:

- Phân tích: thanh niên du học, thanh niên trong nước, lối sống của họ gây hại cho đất nước

- So sánh: trình bày hiện tượng thanh niên, sinh viên TQ du học chăm chỉ, cần cù.

- Bác bỏ: ″Thế thì thanh niên chúng ta đang làm gì? Nói ra thì buồn, buồn lắm: Họ không làm gì cả. ″

c. Nghệ thuật diễn đạt của văn bản:

- Dùng từ ngữ đơn giản, không hoa mĩ, nêu dẫn chứng xác thực, cụ thể;

- Kết hợp hợp lý các kiểu câu trần thuật, câu hỏi (″Thế thì... gì?″), câu cảm thán (″Hỡi... hồi sinh″! ).

d. Rút ra bài học:

- Rút ra lí tưởng, cách sống;

- Xác định mục đích, thái độ học tập đúng đắn.

2. Bài tập 2:

Dàn ý:

- Mở bài: Nêu được hiện tượng, trích dẫn đề, nêu nhận định chung.

- Thân bài:

+ Phân tích

+ Bình luận

Đánh giá chung

Lên án những biểu hiện chưa tốt

- Kết bài:

+ Thể hiện suy nghĩ riêng của mình

+ Khuyên mọi người tránh xa các tệ nạn xã hội.