Giáo án Ngữ văn 12: Một người Hà Nội (Nguyễn Khải)

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

GV: Trình bày tóm tắt về tác giả Nguyễn Khải?

GV: Nêu tên các tác phẩm tiêu biểu của ông

GV: Vì sao Nguyễn Khải đặt tên cho tác phẩm là ″ Một người Hà Nội″?

GV: Nhân vật trung tâm của truyện ngắn là ai?

GV: Nhân vật đó được bộc lộ cái nhìn của ai?

- Cô Hiền được thể hiện qua sự khám phá của ″ tôi″.

- Trình bày 1 số nét về cô Hiền.

GV: Nếp sống của cô Hiền bộc lộ qua các mặt nào? Tìm chi tiết và nhận xét?

- Thói quen ăn ở, cách quản lý gia đình...

- Chọn bạn trăm năm là 1 ông giáo tiểu học hiền lành và chăm chỉ...

- Nghĩ tới việc nuôi dạy con một cách chu đáo khác cách nghĩ của người cùng thời

GV: Cách dạy con của cô Hiền có điểm gì đáng lưu ý?

″ chúng mày là người Hà Nội... ″

GV: Trước các biến động của thời cuộc, thói quen sống cô Hiền có thay đổi không? Và cô Hiền là người như thế nào?

GV: Tại sao bà Hiền vẫn ở lại Hà Nội trong khi nhiều người đã đi nơi khác

- Chỉ do bà không thể rời khỏi Hà Nội.

GV: Qua đó cho thấy điều gì về nhân vật cô Hiền?

(Giáo viên trình bày về không khí ở Hà Nội sau khi hòa bình lập lại)

(GV trình bày về hoàn cảnh đất nước các năm trước 1955, thời kì chống Pháp)

GV: Thái độ của cô Hiền trước niềm vui chiến thắng và cách cư xử từ mọi người xung quanh? Từ đó cho thấy cô Hiền là người như thế nào?

(giáo viên giảng về thời cuộc)

- Không hài lòng trước ngôn ngữ ồn ào, xô bồ; đánh giá ″vui hơi nhiều, nói cũng hơi nhiều... ″

GV: Trước hoàn cảnh đất nước ra trận, thái độ của cô Hiền ra sao khi các con tình nguyện ra chiến trường? Điều đó bộc lộ qua các câu nói nào?

Đồng ý cho con ra trận, ″Tao đau đớn mà bằng lòng, vì tao không muốn nó sống bám vào sự hy sinh của bạn bè... ″

GV: Nhận ra điều gì ở nhân cách cô Hiền?

GV: Từ những điều vừa tìm hiểu, tại sao nhà văn gọi cô Hiền là ″ một người Hà Nội″?

GV: Theo em người Hà Nội cần có phong thái và cốt cách như thế nào? Người Hà Nội cần có phong thái, cốt cách: từ lối sống, cách nghĩ, cách nhìn nhận, cách ứng xử đều phải có chuẩn, và quan trọng là phải luôn gìn giữ văn hóa đất kinh kì.

- Nhận xét nhân vật người kể chuyện trong truyện ngắn?

- Truyện ngắn đã có các thành công nào về mặt nghệ thuật?

Hoạt động 3. Thực hành

1. Hình tượng cây si ở cuối truyện gợi cho em suy nghĩ như thế nào?

2. Tại sao tác giả gọi cô Hiền là ″ hạt bụi vàng của Hà Nội″?

Học sinh chia làm bốn nhóm, hai nhóm trao đổi một câu.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả: Nguyễn Khải (1930-2008)

- Tác giả đã được rèn luyện, trưởng thành trong quân ngũ.

- 1 trong các cây bút hàng đầu của văn xuôi Việt Nam từ sau CMT8 năm 1945.

- Tác giả luôn xông xáo, bám sát thời sự, khả năng phát hiện ra vấn đề, diễn biến tâm lý sâu sắc.

- Tác phẩm tiêu biểu (sách giáo khoa)

2. Tác phẩm:

a. Hoàn cảnh sáng tác:

Năm 1960, gắn với công cuộc đổi mới của đất nước, đổi mới của văn học.

b. Xuất xứ:

- Lấy từ tập truyện ″ Hà Nội trong mắt tôi″ (Nhà xuất bản Hà Nội năm 1995)

c. Tiêu đề:

Bộ lộ tư tưởng chủ đề của tác phẩm.

- Là sự nêu cảm nhận, cái nhìn, quan niệm về người Hà Nội của tác giả

- Định hướng về tư tưởng của truyện ngắn

II. Đọc - hiểu văn bản

1. Hình tượng nhân vật cô Hiền

a. Lai lịch:

Là người gốc Hà Nội, có sắc đẹp, thông minh, gia đình nề nếp và có tình yêu văn chương.

b. Nếp sống:

- Hôn nhân: Nghiêm túc và thực tế

- Sinh con: Có ý thức và có trách nhiệm.

- Quản lý gia đình một cách chủ động, tự tin dưới vai trò của người mẹ, người vợ.

- Dạy con: Lưu ý đến ″ văn hóa của người Hà Nội″

- Cách sinh hoạt: vẫn không thay đổi trước biến thiên từ thời cuộc.

* Cô Hiền là một người bản lĩnh, thức thời, khôn ngoan và sắc sảo.

c. Cách ứng xử trước thời cuộc:

- Trước 1955: Ở lại Hà Nội.

=> Có tình yêu với Hà Nội, gắn bó với Hà Nội.

- Sau năm 1955: Nhận thức niềm vui hơi quá đà và có sự thỏa mãn của con người sau chiến thắng.

=> Sự trầm tĩnh, từng trải và tỉnh táo

- Giữa thời kỳ đấu tranh chống Mĩ: tôn trọng danh dự của con, đồng ý cho con ra trận.

=> Là một người có lòng tự trọng, luôn ý thức trách nhiệm với cộng đồng.

* Cô Hiền là một người có ý thức gìn giữ nề nếp gia phong, truyền thống của HN, là một người có cách sống biết tự trọng.

2. Nhân vật người kể chuyện

- Yêu Hà Nội, hiểu Hà Nội, say đắm nét đẹp văn hóa của người Hà Nội.

- Có cái nhìn lịch lãm và sâu sắc.

- Cách kể chuyện vừa thân thiết vừa hóm hỉnh lại vẫn khẳng định giá trị của sự trải nghiệm cá nhân.

- Giọng kể: Chiêm nghiệm và triết lý

- Ngôn ngữ: vừa bình dị vừa giàu ngụ ý và triết lý.

3. Nghệ thuật

- Nghệ thuật tự sự:

+ Đặt 1 sự việc, 1 hiện tượng trong các cách đánh giá.

+ Kể bằng đối thoại, bằng phân tích, bàn luận.

- Nghệ thuật khắc họa nhân vật: Khắc họa tính cách nhân vật qua lời kể và hội thoại

- Chi tiết NT đặc sắc: Hình tượng cây si cổ thụ, hạt bụi vàng...

III. Luyện tập

1. Cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn là thể hiện của văn hóa HN và còn là hình tượng của truyện (cây si nghiêng đổ "cây si sống lại... )

2. ″ Hạt bụi vàng... ″ là hình tượng đặt sắc thể hiện sự tổng quát NT cao... Thể hiện phẩm chất đáng quý của nhân vật