Giáo án Ngữ văn 12: Hồn Trương Ba, da hàng thịt (Lưu Quang Vũ)

TIẾT 85

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

GV: Trình bày một vài nét cơ bản về tác giả..

GV: Em đã được tìm hiểu các vở kịch nào ở chương trình 11?

- Yêu cầu học sinh tóm tắt tác phẩm

GV: Sự vận động của 1 vở kịch? (thắt nút – phát triển - cao trào mở nút)

GV: Chỉ ra vị trí của đoạn trích?

Nêu tóm tắt cảnh trước đoạn trích - từ nghịch cảnh đó đã được đẩy tới cao trào qua các lớp đối thoại giữa: …

- Gọi học sinh đọc phân vai

GV: Kịch tính được bộc lộ ra sao qua màn hội thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt?

I. Giới thiệu chung

1. Tác giả: Lưu Quang Vũ (1948-1988).

- 1 tài năng ở nhiều thể loại: Thơ, văn xuôi, hội họa, kịch

- Kịch là thể loại đóng góp đặc sắc nhất của ông.

- Nhà soạn kịch tài năng nhất của nền văn học nghệ thuật VN hiện đại

2. Tác phẩm

- Thể loại kịch – Từ 1 truyện cổ dân gian cùng tên LQV đã biến tấu, sáng tạo thành 1 vở kịch nói hiện đại; đặt ra các vấn đề mới mẻ có vai trò tư tưởng triết lí và nhân văn sâu sắc

- Tóm tắt (sách giáo khoa)

- Đoạn trích:

+ Cảnh VII và đoạn kết của vở kịch

+ Phần cao trào - mở nút

II. Đọc hiểu văn bản

1. Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt

a. ND đối thoại

TIẾT 86

Sĩ số lớp:...........................

GV: Chỉ ra hàm ý mà tác giả muốn gửi gắm qua cuộc hội thoại đó?

GV: Mâu thuẫn kịch được phát triển ra sao qua cuộc hội thoại giữa hồn Trương Ba và các người thân?

GV: Các phản ứng của người thân đã đưa hồn Trương Ba tới quyết định gì?

GV: Quyết định đấy có vai trò gì?

GV: Mâu thuẫn kịch được giải quyết ra sao qua cuộc hội thoại giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích?

GV: Quan điểm về sự sống của Hồn TB và Đế Thích khác nhau như thế nào?

GV: Đánh giá về đoạn kết.

GV: Tóm tắt chủ đề?

GV: Những nét đặc sắc về nghệ thuật?

Hoạt động 3. Thực hành

Vở kịch của Lưu Quang Vũ là sự kết hợp linh hoạt giữa tính thời sự và các vấn đề muôn thuở. Vậy đâu là tính thời sự, ý nghĩa phê phán của vở kịch?

Hoạt động 4. Ứng dụng

Đâu là các thông điệp muôn thuở mà tác giả hy vọng được gửi trao, dâng hiến tới cuộc đời?

b. Hàm ý của màn đối thoại

- Trương Ba đã lấy lại được cuộc đời, nhưng đó là một cuộc đời đáng xấu hổ, khi phải sống trong sự thô tục và bị đồng hóa thành những kẻ thô tục.

- Khi con người ta phải sống trong sự thô tục thì tất yếu sẽ bị cái thô tục ngự trị, chiếm ưu thế và hủy hoại sự trong sáng, cao quý này của con người

2. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và những người thân

a. Nội dung đối thoại

b. Quyết định của Hồn Trương Ba

- Tình huống bi kịch khiến cho hồn Trương Ba phải chọn lựa với sự phản kháng mãnh liệt "chẳng còn cách nào khác…, Không cần đến cái đời sống do mày mang lại. Không cần".

- Con người phải đấu tranh với nghịch cảnh, với chính mình, chống lại sự thô tục để hoàn thiện nhân cách của mình.

3. Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích

a. Nội dung đối thoại

b. Quan niệm về sự sống

- Đế Thích: có cái nhìn hời hợt, phiến diện về con người

- Trương Ba: cảm nhận sâu sắc về ý nghĩa của cuộc đời: sống thực không phải là điều đơn giản, linh hồn và thể xác phải hòa hợp, không thể có một linh hồn cao thượng trong một thân xác tội lỗi.

4. Màn kết

- Trương Ba trả xác cho anh hàng thịt; chấp nhận cái chết để được là chính mình và tâm hồn trong sạch

- Hóa thân vào cây cỏ, vạn vật thân yêu để tồn tại mãi mãi bên cạnh những người thân yêu của mình với niềm tin rằng sự sống luôn trôi theo quy luật của vạn vật.

- Bi kịch mang giọng điệu lạc quan; Thông điệp về sự chiến thắng của cái thiện, cái đẹp trong cuộc sống hiện thực

III. Tổng kết

1. Chủ đề:

Từ một câu chuyện cổ dân gian, Lưu Quang Vũ đã đưa ra một quan niệm sống cao đẹp: Phải trung thành với chính mình, phải biết đấu tranh với nghịch cảnh, với chính mình, chống lại sự thô tục để hoàn thiện nhân cách và đạt được các giá trị tinh thần cao quý.

2. Nghệ thuật

- Xung đột mang tính kịch tính

- Ngôn ngữ đặc trưng cho ngôn ngữ kịch

- Sự liên kết tính hiện đại và các giá trị truyền thống

- Chất thơ và trữ tình bay bổng.

* Ghi nhớ: sách giáo khoa.

- Từ một câu chuyện dân gian, LQV cảnh báo hiện tượng:

+ Con người chỉ theo đuổi những ham muốn vật chất tầm thường, chỉ ham hưởng lạc, sống 1 cuộc đời thô tục, tầm thường.

+ Với cớ rằng tâm hồn là quý giá, đời sống tinh thần mới đáng coi trọng để bỏ bê nhu cầu nâng cao đời sống vật chất của con người

+ Tình trạng sống giả dối, không dám, giống mình. Đó là nguy cơ đẩy con người đến chỗ bị tha hóa.

Tác phẩm gửi gắm thông điệp của tác giả: Được sống là con người thật đáng quý, nhưng được sống là của mình, được sống trọn vẹn những giá trị bản chất mà mình theo đuổi còn đáng quý hơn. Cuộc đời chỉ thực sự có ý nghĩa khi con người sống hài hòa tự nhiên giữa thể xác và tâm hồn. Con người luôn phải đấu tranh với nghịch cảnh, với chính mình, chống lại sự thô tục, để hoàn thiện nhân cách và đạt được những mục tiêu mới, những giá trị tinh thần cao quý.