Soạn bài: Tôi đi học (trang 9 sgk Ngữ văn 8 Tập 1)
Bố cục chia thành 3 phần:
Phần 1 (từ đầu đến “làn mây lướt ngang trên ngọn núi”): Dòng hồi ức ùa về với tâm trạng đầy mới mẻ và khác lạ trên con đường tới trường.
Phần 2 (tiếp theo đến “được nghỉ cả ngày nữa”): Cảm giác bỡ ngỡ của cậu học trò nhỏ khi đứng trong sân trường.
Phần 3 (đoạn còn lại): Cảm xúc và suy tư của cậu học trò nhỏ khi vào trong lớp học.
Nội dung bài học
Trong cuộc đời của mỗi con người, kỉ niệm trong sáng của lứa tuổi học trò, nhất là buổi khai giảng đầu tiên, thường luôn khắc sâu trong tâm. Thanh Tịnh đã diễn tả dòng cảm xúc của mình về buổi tựu trường đầu tiên này bằng nghệ thuật tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm, với những rung động tinh tế thông qua bài “Tôi đi học”.
Hướng dẫn soạn bài
Câu 1:
+ Những suy nghĩ và cảm xúc lạ lẫm, mới mẻ vào ngày tựu trường đầu tiên đã được gợi lên trong lòng nhân vật “tôi”.
+ Những kỉ niệm đó đã được nhà văn diễn tả theo trật tự thời gian.
Câu 2:
Chi tiết bộc lộ tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “tôi” khi đến trường:
+ Khi đi cùng mẹ trên đường đến trường: Con đường đã quen thuộc…lạ; cảnh vật xung quanh đều có sự thay đổi; thấy mình trở nên trang trọng…; muốn được thử sức cầm bút thước.
+ Khi nghe gọi tên mình và phải rời vòng tay mẹ để đi vào lớp: tim như ngừng đập, chơ vơ, giật mình lúng túng; thấy nặng nề một cách kì lạ; dúi đầu vào lòng mẹ mà khóc; chưa lần nào thấy phải xa mẹ như lần này.
+ Khi ngồi trong lớp học: cái gì cũng thấy lạ lẫm và hay hay; lạm nhận bàn ghế là vật riêng của mình; thấy gần gũi với những người bạn mới gặp lần đầu; trong lòng dấy lên một sự quyến luyến bất ngờ.
Câu 3:
Thái độ của những người lớn đối với các em học sinh lần đầu tiên đi học: chăm sóc, ân cần, quan tâm, dịu dàng và hiền từ.
Câu 4:
+ Những cảm giác … quang đãng: cảm xúc trừu tượng vô hình lại được tác giả so sánh với hình ảnh cụ thể, hữu hình, cảm xúc trong ngày đầu tiên đi học luôn bừng sáng, rực rỡ như những cành hoa tươi không bao giờ úa tàn.
+ Ý nghĩ ấy … ngọn núi: hình ảnh so sánh hữu hình hóa thanh dòng chảy của suy nghĩ, cảm xúc đầy chất thơ, khiến lời văn thên đậm chất trữ tình.
+ Họ như … e sợ: các cậu học trò mới trong ngày tựu trường đầu tiên cũng như những chú chim non sắp tập bay, vừa muốn tìm hiểu, khám phá, vừa thấy rụt rè, bỡ ngỡ.
Câu 5:
+ Đặc sắc nghệ thuật:
-> không tạo ra những diễn biến gay cấn, cốt truyện không có xung đột, mà mang tới cho người đọc sự đồng cảm, xao xuyến và rung động về ngày đầu tiên đi học.
-> đan xen, kết hợp nhuần nhuyễn giữa tự sự với miêu tả và biểu cảm.
+ Sức cuốn hút của tác phẩm đã tạo nên ngôn ngữ đậm chất thơ, tinh tế, nhẹ nhàng.
Luyện tập
Câu 1:
Dòng cảm xúc của nhân “tôi” là dòng cảm xúc tự nhiên, nhẹ nhàng và đầy chân thật. Sự chân thật đó đã gợi nên sự đồng cảm, rung động trong lòng người đọc. Kỉ niệm về ngày đầu tiên đi học chỉ có một trong đời đã được tác giả Thanh Tịnh một lần nữa đã làm sống dậy những xúc cảm thông qua hồi ức của nhân vật “tôi”.
Câu 2:
Ngày tựu trường đầu tiên có lẽ chính là một trong số những khoảnh khắc thiêng liêng và khó có thể quên nhất trong cuộc đời của mỗi người.
Trong ngày tựu trường đầu tiên đó, mọi thứ với tôi đều trở nên mới mẻ và lạ lẫm. Con đường làng hằng ngày tôi vẫn đi, những ngôi nh và hàng cây ven đường hằng ngày tôi vẫn nhìn thấy, hôm nay bỗng trở nên lạ lẫm. Bầu trời như cao hơn xanh hơn, tiếng chim hót rộn rã hơn như đang thúc giục tôi đến trường. Lòng tôi cảm thấy háo hức một cách kì lạ, tôi mong sớm được gặp những người bạn mới, được viết những chữ cái đầu tiên vào cuốn vở mới bằng chiếc bút mẹ mới mua cho. Tới trường, mọi thứ trước mắt tôi bỗng trở nên thật rộng lớn, đẹp đẽ: chiếc trống trường, những hàng cây cổ thụ, dãy cờ hoa xanh đỏ, … Tất cả mới thật mới mẻ làm sao. Tôi vừa thấy hồi hộp, vừa háo hức nhưng cũng vừa có chút dụt dè và thấy nhớ mẹ dù mẹ tôi vẫn ở ngay đây. Tôi cảm thấy mình trở nên trang trọng như mình sắp làm một điều gì đó thật lớn lao trong cuộc đời, như mình sắp làm một hành trình vĩ đại trước mắt.
Những ấn tượng về ngày tựu trường đầu tiên ấy, cho đến giờ, vẫn luôn hằn sâu trong tâm trí tôi không thể phai mờ.
Bản 2/ Soạn bài: Tôi đi học (siêu ngắn)
Bố cục
Chia thành 4 phần:
Phần 1: Từ đầu đến “… rộn rã”: Những hình ảnh gợi lên cho nhân vật “tôi” nhớ về những kỉ niệm trong ngày tựu trường.
Phần 2: tiếp theo “…. trên ngọn núi”: Cảm nhận của nhân vật “tôi” trên con đường cùng mẹ đến trường.
Phần 3: Từ “Trước sân trường …. ” đến “…chút nào hết. ”: cảm xúc, tâm trạng của nhân vật "tôi" khi đứng trước sân trường.
Phần 4: Đoạn còn lại: Dòng cảm xúc, tâm trạng của nhân vật tôi khi vào trong lớp học và bắt đầu tiết học mới.
Tóm tắt
Hằng năm, cứ vào dịp cuối cuối thu, lòng tôi lại thấy nao nức nhớ về kỉ niệm ngày tựu trường đầu tiên. Tôi không thể nào quên được buổi sáng hôm ấy, tiết trời se se lạnh và những màn sương thu. Mẹ tôi dắt tay tôi đi trên con đường làng quen thuộc, nhưng lần này tôi lại có cảm giác là lạ, bởi: Hôm nay tôi đi học. Trên đường, nhìn các cậu bạn cùng tuổi tôi cũng cầm sách vở bút thước gọn gàng đến trường mà tôi thèm muốn được như thế. Trong bộ quần áo mới tôi cảm thấy mình trang trọng hơn và đứng đắn hơn. Trước sân trường đông đúc người, trường Mỹ Lý của tôi trở nên xinh xắn và oai nghiêm đến kì lạ. Những cậu học trò mới như tôi đều thấy bỡ ngỡ, rụt rè, lo sợ, bất giác có bạn còn òa khóc. Được sự động viên, an ủi của ông Đốc và sự cổ vũ của mẹ, chúng tôi đã theo thầy giáo vào lớp. Bước vào lớp, tôi bỗng cảm thấy mọi thứ sao thân quen đến vậy, từ bàn ghế cho đến những người bạn chưa từng gặp. Tôi vòng tay đặt lên bàn, ngoan ngoãn đánh vần theo thầy giáo dòng chữ viết trên bảng: Tôi đi học!
Câu 1:
- Những điều đã gợi lên trong lòng nhân vật “tôi” kỉ niệm về ngày đầu tiên đi học:
+ Tiết trời vào cuối thu: Lá ngoài đường rơi rụng nhiều, những đám mây bàng bạc…
+ Hình ảnh “học trò nhỏ rụt rè núp dưới bóng mẹ lần đầu tiên tới trường”
- Những kỉ niệm này đã được nhà văn Thanh Tịnh diễn tả theo trình tự thời gian, không gian và trình tự tâm lý của nhân vật:
+ Trình tự thời gian: Từ hiện tại nhớ đến chuyện trong quá khứ
+ Trình tự không gian: Trên đường tới trường, trước và trên sân trường, trong lớp học
+ Trình tự tâm lí: Khi cậu bé được mẹ dắt tay đi trên con đường làng, khi đứng ở trước sân trường, khi nghe hồi trống vào báo hiệu vào lớp, lúc thấy các anh chị lớp lớn và các bạn mới như mình, lúc chờ ông Đốc đọc tên, lúc giờ học bắt đầu
Câu 2:
Những chi tiết, hình ảnh đã chứng tỏ tâm trạng hồi hộp, cảm giác lo sợ và bỡ ngỡ cuả nhân vật “tôi”:
- Khi được mẹ dắt tay trên đường đến trường:
+ Con đường, cảnh vật xung quanh vốn đã rất thân quen, nhưng hôm nay cậu học trò nhỏ lại cảm thấy lạ, nhận thấy cảnh vật đã có sự thay đổi vì trong lòng đang có sự thay đổi.
+ Cảm thấy “trang trọng và đứng đắn” trong bộ trang phục mới
+ 2 quyển vở nhỏ bỗng nặng hơn và cậu muốn cầm chúng thật chặt và cầm cả bút thước
+ Bỗng thấy ngôi trường trở nên xinh xắn và oai nghiêm khác thường
+ Cảm thấy mình bé nhỏ, lo sợ vẩn vơ
→ Khi nghe gọi đến tên mình và phải rời xa bàn tay mẹ cùng các bạn đi vào lớp.
+ Chờ gọi tên mà trong lòng cảm thấy như “tim ngừng đập”, khi nghe gọi đến tên của mình thì “giật mình và lúng túng”
+ Cảm thấy “nặng nề” khi sắp phải bước vào lớp
+ Nức nở òa khóc khi nhìn thấy các bạn khác cũng khóc lúc sắp bước vào lớp học
+ Có cảm giác như đàn bước vào một thế giới khác “Chưa bao giờ phải xa mẹ tôi như lần này”
→ Khi ngồi trong lớp để đón giờ học đầu tiên:
+ Cảm thấy thích thú, mới mẻ, xốn xang: mọi thứ như vừa lạ lại vừa quen từ lớp học, bàn ghế đến những người bạn mới “Tôi nhìn bàn ghế, chút nào”
+ Hình ảnh cánh chim đã gợi nhớ kỉ niệm về tuổi thơ rong chơi và đầy tiếng phấn thầy gạch trên bảng đã đánh dấu sự sang trọng trong cuộc đời và tâm tưởng của nhân vật “tôi”
Câu 3:
Cảm nhận về cử chỉ, thái độ của những người lớn
→ Phụ huynh: Chu đáo, ân cần, dịu dàng và luôn quan tâm động viên đứa con của mình, họ cũng thấy hồi hộp và lo lắng cùng các con.
→ Ông Đốc: kiên nhẫn, hiền hậu và yêu thương lũ trẻ
→ Thầy giáo: Người thầy vui tính, quan tâm và yêu thương học sinh
→ Những cử chỉ, thái độ của người lớn đã cho chúng ta thấy được trách nhiệm, tấm lòng yêu thương và sự quan tâm của gia đình, nhà trường đối với học sinh.
Câu 4:
Tìm và phân tích những hình ảnh so sánh:
- “Tôi quên làm sao được…bầu trời quang đãng”
Ý nghĩa: Đây là hình ảnh dùng để so sánh thể hiện tình cảm đẹp đẽ, trong sáng của tác giả về ngày tựu trường đầu tiên.
- “Ý nghĩ ấy…trên ngọn núi”
Ý nghĩa: Biểu đạt ý nghĩ ấy chỉ thoáng qua, không làm cậu thấy bận tâm, hay lo lắng, đồng thời cũng đã làm nổi bật được tâm hồn thơ mộng của câu.
- “Cũng như tôi…ngập ngừng e sợ”
Ý nghĩa: Bộc lộ tâm trạng của các cậu học trò mới, háo hức muốn bước chân vào ngôi trường mới -một thế giới mới nhưng vẫn còn lo lắng và rụt rè
- “Nói các cậu…tưởng tượng”
Ý nghĩa: Tiếng trống có tác động mãnh liệt tới những cậu học trò mới, như giục giã, thôi thúc những tâm hồn non nớt muốn tiến bước vào thế giới rộng lớn nhưng vẫn còn rụt rè và e sợ.
Câu 5:
Nhận xét về đặc sắc nghệ thuật của truyện:
→ Đặc sắc nghệ thuật:
+ Bố cục truyện theo dòng hồi tường,
+ Sự đan xen giữa phương thức biểu đạt: Tự sự, biểu cảm, miêu tả
+ Nghệ thuật khắc họa tâm lí nhân vật đặc sắc và tinh tế.
→ Sức hấp dẫn của tác phẩm:
+ Tình huống truyện diễn biến theo dòng hồi tưởng
+ Hình ảnh trong sáng, tươi đẹp, nhẹ nhàng
+ Tình cảm trìu mến, ấm áp của người lớn và những tâm lí dụt dè, hồ hộp, e sợ của các em học sinh
+ Sự gợi nhớ cho người đọc: Các hình ảnh trong bài, diễn biến tâm lí của những cậu học trò dường như đều mang bóng dáng của mỗi chúng ta trong ngày đầu tiên đến trường.
Luyện tập
Câu 1:
Trong truyện ngắn “Tôi đi học” của tác giả Thanh Tịnh, dòng cảm xúc của nhân vật “tôi” đã để lại cho chúng ta những ấn tượng vô cùng sâu sắc. Những cảm xúc đó thật thiêng liêng và trong sáng. Đó là sự bỡ ngỡ, bồi hồi khi chuẩn bị bước vào một thế giới đầy mới lạ. Ai chẳng có một lần lo sợ đến òa khóc như các cậu học trò trong ngày đầu tiên tới trường. Phải rời xa vòng tay gia đình, như những chú chim non đang bắt đầu tập bay. Những cảm xúc đó thật tự nhiên, thật đáng quý trong cuộc đời của mỗi người.
Câu 2:
Viết bài văn ngắn ghi lại những ấn tượng của em trong ngày tựu trường đầu tiên:
Gợi ý: Học sinh có thể kể lại những ấn tượng của mình về ngày khia trường đầu tiên theo trình tự thời gian, trình tự không gian hoặc có thể kết hợp hai trình tự. Học sinh cần kể lại những kỉ niệm đáng nhớ trong ngày khai giảng đầu tiên của mình. Cần phải trình bày được cảm xúc, tâm trạng của mình gắn với mỗi hình ảnh và kỉ niệm.
Mở bài: Giới thiệu chung về ấn tượng trong ngày đầu tiên đi học.
Thân bài:
- Kể về sự chuẩn bị và tâm trạng của bản thân trước ngày đầu tiên đến trường
+ Sự chuẩn bị trước ngày đến trường (sách vở, quần áo, cặp... ).
+ Sự chăm chút, quan tâm, chu đáo của mẹ và gia đình
+ Tâm trạng đêm trước ngày khai giảng: hồi hộp, háo hức, trằn trọc...
- Kể về cảm xúc, khung cảnh của bản thân trên đường tới trường
+ Thời tiết, cảnh những bạn học sinh khác trên đường tới trường như mình như nào?...
+ Cảm xúc của bản thân em trước khung cảnh khác thường đó
- Kể về các kỉ niệm khi mới bước chân vào ngôi trường, lớp học mới
+ Kỉ niệm về những ấn tượng với ngôi trường mới, bạn bè, thầy cô, lớp học mới các tình huống em gặp trong ngày tựu trường đầu tiên ấy
+ Tập trung kể những chi tiết một kỉ niệm nào đó để lại cho em rất nhiều ấn tượng.
Kết bài: Khái quát lại những ấn tượng sâu sắc nhất về ngày khai giảng đầu tiên. Cảm xúc của em mỗi khi nhớ về ngày tựu trường đó như thế nào?
Bài tiếp: Soạn bài: Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ (trang 11 sgk Ngữ văn 8 tập 1)