Ôn tập truyện dân gian (trang 134 SGK Ngữ Văn 6 Tập 1)
Câu 1 (trang 134 SGK Ngữ Văn 6 Tập 1): Hãy đọc lại và ghi chép lại và học thuộc định nghĩa ở các phần chú thích có dấu * trong SGK này về các thể loại: truyện cổ tích, truyền thuyết, truyện ngụ ngôn và truyện cười.
Trả lời:
Định nghĩa từng thể loại:
- Truyền thuyết: loại truyện dân gian kể về sự kiện và những nhân vật có liên quan tới lịch sử thời quá khứ, thường sử dụng các yếu tố tưởng tượng kì ảo. Truyền thuyết thể hiện cách đánh giá và thái độ của nhân dân đối với những nhân vật và sự kiện lịch sử được kể.
- Truyện cổ tích: loại truyện dân gian kể về cuộc đời của một vài loại nhân vật quen thuộc:
+ Nhân vật bất hạnh (như: người con riêng, người mồ côi, người em út, người có hình dạng xấu xí,... )
+ Nhân vật có tài năng kì lạ, nhân vật dũng sĩ.
+ Nhân vật ngốc nghếch, thông minh
+ Nhân vật là động vật (con vật biết hoạt động, nói năng và có tính cách như con người)
Truyện cổ tích thường có sử dụng các yếu tố hoang đường, thể hiện niềm tin, ước mơ của nhân dân về chiến thắng cuối cùng của cái tốt đối với cái xấu, cái thiện đối với cái ác, sự công bằng đối với sự bất công.
- Truyện ngụ ngôn: loại truyện kể, bằng văn vần hoặc văn xuôi, mượn truyện về đồ vật, loài vật hoặc về chính con người để nói kín đáo, bóng gió chuyện con người, với mục đích khuyên nhủ, răn dạy người ta những bài học ý nghĩa trong cuộc sống.
- Truyện cười: loại truyện kể về các hiện tượng gây cười trong cuộc sống với mục đích tạo ra tiếng cười mua vui hoặc phê phán các thói hư, tật xấu trong xã hội.
Câu 2. Hãy so sánh đặc điểm nhân vật trong truyện cổ tích và truyền thuyết để thấy được sự khác nhau và giống nhau.
Trả lời:
a,
| Đặc điểm nhân vật | Truyền thuyết | Truyện cổ tích |
|---|---|---|
| Có tầm vóc khổng lồ và có sức mạnh vô địch | x | |
| Có khả năng làm người khác biến hóa hoặc tự biến hóa | x | |
| Có hình dạng đặc biệt ngay từ ban đầu | x | |
| Có trí tuệ và tài năng | x | |
| Có liên quan đến lịch sử xây dựng nước và giữ nước | x | |
| Dũng cảm | x | x |
| Thật thà và nhân hậu | x | |
| Xuất thân nghèo khổ | x | |
| Cuối cùng được hạnh phúc và giàu sang | x | |
| Lập chiến công hiển hách | x | |
| Tự mình trừng phạt được kẻ ác | x |
b, Nhận xét ngắn gọn về sự khác nhau và giống nhau giữa nhân vật của 2 thể loại truyện này:
- Giống nhau: Đều là các nhân vật có điểm đặc biệt, mang ước mơ của người dân về một cuộc sống công bằng, hạnh phúc về những con người tốt đẹp.
- Khác nhau: Nhân vật trong các truyền thuyết thường gắn liền với các sự kiện lịch sử, nhân vật trong các truyện cổ tích lại xuất hiện trong các lát cắt đời thường.
Câu 3. Hãy so sánh đặc điểm nhân vật trong truyện cười và truyện ngụ ngôn để thấy được sự khác nhau và giống nhau.
Trả lời:
a,
| Đặc điểm nhân vật | Truyện cười | Truyện ngụ ngôn |
|---|---|---|
| Nhân vật có cả người và vật | x | |
| Nhân vật chỉ là người | x | |
| Nhân vật không phải là người nhưng có hành động và lời nói như người | x | |
| Nhân vật có tính xấu, tật xấu | x | x |
| Nhân vật có lời nói hoặc hành động gây cười | x | |
| Nhân vật đáng bị phê phán | x | x |
b, Nhận xét về sự giống và khác nhau giữa nhân vật trong 2 thể loại truyện này:
- Giống nhau: Các nhân vật đều có thói hư tật xấu và đáng bị phê phán.
- Khác nhau: Nhân vật trong truyện cười chỉ có thể là người còn ở trong truyện ngụ ngôn thì nhân vật có cả vật và người.
Câu 4 (trang 135 SGK Ngữ Văn 6 Tập 1): Trao đổi ý kiến tại lớp: Từ các định nghĩa và từ các tác phẩm đã đọc, hãy nêu và đưa ra ví dụ minh họa về các đặc điểm tiêu biểu của từng thể loại truyện dân gian.
Trả lời:
| Truyền thuyết | Truyện cổ tích | Truyện ngụ ngôn | Truyện cười | |
|---|---|---|---|---|
| Nhân vật chính là ai? (người, thần, vật) | thần và người | người | người và vật | người |
| Yếu tố tưởng tượng kì ảo (không có, nhiều, ít, ) | nhiều | nhiều | ít | không có |
| Có liên quan tới sự thật lịch sử không? (không có, nhiều, ít) | nhiều | ít | không có | không có |
| Phê phán cái gì? Ca ngợi cái gì? (anh hùng, lương thiện, ác, tốt, xấu) | anh hùng, tốt | tốt, anh hùng, lương thiện | tốt | tốt |
| Có mục đích rút ra bài học không? (có, không) | không | không | có | có |
| Có mục đích gây cười không? (có, không) | không | không | có | có |
Câu 5 (trang 135 SGK Ngữ Văn 6 Tập 1): Trao đổi ý kiến tại lớp: So sánh sự giống và khác nhau giữa truyện cổ tích và truyền thuyết, giữa truyện cười và truyện ngụ ngôn.
Trả lời:
a, Các điểm giống nhau và khác nhau giữa truyện cổ tích và truyền thuyết:
- Giống nhau: Đều là các thể loại có dùng các yếu tố hoang đường, có những chi tiết tưởng tượng kì ảo, đều có mục đích để tập trung thể hiện ước mơ, khát vọng của người dân về cuộc sống lý tưởng.
- Khác nhau: Các sự kiện trong truyền thuyết thường có liên quan đến các sự kiện lịch sử dựng nước và giữ nước.
b, Các điểm giống và khác nhau giữa truyện cười và truyện ngụ ngôn:
- Giống nhau: Đều có mục đích là phê phán các thói hư tật xấu của con người từ đó đưa ra lời răn dạy, khuyên nhủ con người các bài học ý nghĩa trong cuộc sống.
- Khác nhau: Nhân vật trong truyện cười chỉ có thể là người còn nhân vật trong truyện ngụ ngôn có thể là người và cũng có thể là vật.
Bài trước: Kể chuyện tưởng tượng (trang 134 SGK Ngữ Văn 6 Tập 1) Bài tiếp: Chỉ từ (trang 138 SGK Ngữ Văn 6 Tập 1)