Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự (trang 72 Ngữ văn 8 tập 1)
Câu 1:
- Yếu tố miêu tả:
+ Xe chạy chầm chậm…Tôi thở hồng hộc, trán ướt đẫm mồ hôi, chân ríu cả lại.
+ Mẹ tôi không còm cõi xơ xác.
+ Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với nước da mịn và đôi mắt trong, làm nổi bật màu hồng của hai gò má.
- Yếu tố biểu cảm:
+ Diễn đạt sự suy nghĩ: Hay tại vì sự sung sướng bỗng được nhìn thấy và được ôm ấp cái hình hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại trở nên tươi đẹp như thuở còn sung túc.
+ Thể hiện sự cảm nhận: Những cảm giác ấp áp đã bao lâu mất đi giờ lại mơn man khắp da thịt. Hơi quần áo và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho đến lạ thường.
+ Phát biểu cảm tưởng: Phải bé lại và xà vào lòng một người mẹ… để bàn tay mẹ vuốt ve từ trán xuống đén cằm và gãi rôm ở sống lưng cho mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.
→ Những yếu tố miêu tả và biểu cảm không đứng riêng mà kết hợp với yếu tố tự sự.
Câu 2:
Nếu bỏ đi các yếu tố miêu tả và biểu cảm thì sự liên kết với các yếu tố tự sự sẽ trở nên khô khan, không giàu cảm xúc, thiếu hình ảnh.
Câu 3:
Nếu lược bỏ hết đi các yếu tố kể, chỉ còn để lại các câu văn miểu tả và biểu cảm thì đoạn văn sẽ không còn các sự việc, khi đó đoạn văn sẽ không còn là “chuyện” nữa.
Luyện tập
Câu 1: Một số đoạn văn tự sự có dùng yếu tố miêu tả và biểu cảm trong các văn bản:
- Tôi đi học (Thanh Tịnh):
Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại cảm thấy nao nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường.
Tôi quên làm sao được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cánh hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng…
- Tức nước vỡ bờ (Ngô Tất Tố):
Chị Dậu nghiến chặt hai hàm răng:
- Mày trói chồng bà đi, bà cho mày xem!
Rồi chị túm lấy cổ hắn, ấn dúi ra cửa. Sức lẻo khoẻo của anh chàng nghiện chạy không kịp với sức xô đẩy của người đàn bà lực điền, hắn ngã chỏng quèo trên mặt đất, miệng vẫn nham nhảm thét trói vợ chồng kẻ thiếu sưu.
- Lão Hạc (Nam Cao):
Không! Cuộc đời chưa hẳn đã đáng buồn, hay vẫn đáng buồn nhưng lại đáng buồn theo một nghĩa khác. Tôi ở nhà Binh Tư về được một lúc lâu thì thấy những tiếng nhốn nháo ở bên nhà lão Hạc. Tôi mải mốt chạy sang. Mấy người hàng xóm đến trước tôi đang xôn xao ở trong nhà. Tôi xồng xộc chạy vào. Lão Hạc đang vật vã ở trên giường, đầu tóc rũ rượi, quần áo xộc xệch, hai mắt long sòng sọc.
Câu 2:
Đoạn văn tham khảo:
Tôi nhìn sân bay rộng lớn với dòng người đông đúc, lòng tự hỏi liệu bà có còn nhận ra tôi nữa không. Khi mẹ đưa tôi sang Mỹ sinh sống, phải rời xa Hà Nội, tôi khi ấy mới có 10 tuổi. Sau 9 năm trở về, khi biết tin bà đang bị bệnh u não. Hôm nay tôi trở về, bà nói sẽ ra sân bay đón tôi, nhưng trong dòng người đông đúc tôi vẫn chưa nhìn thấy ai quen thuộc cả. Một nhóm người có già có trẻ. A bác tôi! Người ngồi trên xe lăn kia, không lẽ, đó chính là bà tôi! Tôi vội vã chạy thật nhanh đến, bà tôi đã già hơn trước nhiều. Những nếp nhăn đã hằn sâu hơn, màu tóc cũng bạc nhiều hơn, nhưng gương mặt bà vẫn hiền hậu như lúc tôi còn ở cạnh bà. Bà khóc rồi. Bà ơi! Đứa cháu bao năm xa cách của bà nay đã trở về bên bà rồi. Cháu lúc nào cũng nhớ bà. Tôi vừa nhìn khuôn mặt hiền từ của bà vừa nói với giọng nức nở như một đứa trẻ, và rồi càng khóc to hơn khi nghĩ đến bà đang phải chịu căn bệnh hiểm ác. Bà nở nụ cười hạnh phúc và ôm lấy tôi: “Cháu gái ngoan của bà”
Bài trước: Trợ từ, thán từ (trang 69 Ngữ văn 8 tập 1) Bài tiếp: Đánh nhau với cối xay gió (trang 79 Ngữ văn 8 tập 1)