Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy (trang 42 sgk Ngữ văn 10 tập 1)
- Đoạn 1: Từ đầu đến “bèn xin hoà”: An Dương Vương được thần trợ giúp xây thành, chế nỏ thần để bảo vệ đất nước.
- Đoạn 2: Tiếp theo đến “Dẫn vua xuống biển”: Cảnh nước mất nhà tan.
- Đoạn 3: Đoạn còn lại: Thái độ và tình cảm của người dân đối với vua An Dương Vương, Trọng Thủy và Mị Châu.
Tóm tắt
Vua An Dương Vương nhiều lần xây thành nhưng đều bị đổ, nhờ có thần Kim Quy giúp đỡ mà dựng được Loa thành. Thần ở lại để giúp vua ba năm, trước khi từ biệt còn tặng cho vua một chiếc vuốt để làm lẫy nỏ. Nhờ có nỏ thần mà An Dương Vương đã đánh bại quân Triệu Đà xâm lược. Nhưng sau đó, Triệu Đà cầu hôn. Vua đã đồng ý gả Mị Châu cho con trai của Đà là Trọng Thủy, lại để Trọng Thủy ở rể. Trọng Thủy dỗ ngọt Mị Châu cho xem nỏ thần, rồi lén trộm lẫy nỏ thần đem về cho cha. Có được lẫy thần, Triệu Đà đã mang quân sang đánh Âu Lạc. Vua An Dương Vương chủ quan ngồi đánh cờ, khi quân địch tiến sát vào thành, vua lấy nỏ ra bắn thì mới phát hiện lẫy nỏ đã mất. An Dương Vương đành đưa Mị Châu bỏ chạy. Mị Châu giữ lời hẹn với Trọng Thủy, bứt lông ngỗng đánh dấu đường để Trọng Thủy đuổi theo. Vua An Dương Vương đến đường cùng, xin thần Kim Quy giúp. Thần kết tội Mị Châu, vua đã rút gươm giết con gái rồi theo thần đi xuống biển. Trọng Thủy đuổi theo đến bờ biển thì thấy xác Mị Châu, ân hận mang xác vợ về chôn trong Loa Thành, ngày đêm nhớ thương đến nỗi lao đầu xuống giếng mà chết. Máu của Mị Châu chảy xuống biển thành ngọc trai, người đời sau mò được ngọc trai, đem rửa với nước trong giếng ở Loa Thành thì ngọc lại càng thêm sáng trong.
Câu 1:
Những chi tiết liên quan tới nhân vật An Dương Vương:
+ An Dương Vương đã nhiều lần xây thành nhưng đều bị lở.
+ Vua được thần Kim Quy giúp đỡ xây thành Cổ Loa và cho vuốt thần để làm lẫy chế nỏ thần.
+ Nhờ có nỏ thần, vua đánh thắng Triệu Đà lần thứ nhất.
+ Vua chủ quan khi Triệu Đà mang quân sang đánh lần thứ hai
+ Vua đưa con gái bỏ chạy, nhờ thần Kim Quy cứu giúp và chém chết Mị Châu.
a) - Do sớm có ý thức bảo vệ đất nước, lo xây thành để chống lại giặc ngoại xâm mà An Dương Vương đã được thần linh giúp đỡ.
- Kể về sự giúp đỡ thần kì đó, dân gian muốn bày tỏ cách đánh giá về vua An Dương Vương: biết ơn và ngợi ca công lao xây thành, chế nỏ để chống quân xâm lược giữ nước.
b) Sự mất cảnh giác của xua An Dương Vương được biểu hiện qua những chi tiết:
- Vua đã đồng ý lời cầu hôn, gả con gái Mị Châu cho con trai của Đà là Trọng Thủy, lại cho Trọng Thủy ở rể. ⇒ Vua An Dương Vương mơ hồ trước âm mưu muốn chiếm nước Âu Lạc một lần nữa của kẻ thù.
- Khi Triệu Đà mang quân sang đánh lần thứ hai, vua đã không kiểm tra lại vũ khí mà để đến khi quân giặc kéo đến sát thành, phải mang con gái bỏ chạy. ⇒ Vua chủ quan khinh địch và không có cái nhìn sáng suốt với tình thế.
c) Qua những chi tiết sáng tạo, nhân dân muốn thể hiện thái độ, tình cảm:
+ Chi tiết An Dương Vương nghe theo lời kết án của thần Kim Quy, rút gươm ra chém Mị Châu: gửi gắm lòng kính trọng và biết ơn đối với vị vua anh hùng, dám hy sinh tình cảm thân quyến để giữ tròn bổn phận với đất nước.
+ Những chi tiết liên quan đến Mị Châu:
Phê phán thái độ quá xem trọng tình cảm cá nhân, mất cảnh giác của Mị Châu.
Giải thích nguyên nhân và xoa dịu nỗi đau mất nước một cách nhẹ nhàng.
Câu 2:
Cách lí giải 1: Mị Châu làm như vậy là thuận theo tình cảm vợ chồng mà quên nghĩa vụ với đất nước. ⇒ Việc làm của Mị Châu là vì quá xem trọng tình cảm cá nhân mà không suy xét sự việc một cách chu toàn.
Cách lí giải 2: Mị Châu làm theo ý chồng cũng là điều hợp lí ⇒ Cách lí giải này có thể là xuất phát từ luân lí của người sống dưới chế độ phong kiến, là khi người phụ nữ đã lập gia đình thì phải nhất nhất nghe theo lời chồng.
Tuy nhiên, cả 2 lí giải như trên đều chưa hợp lí và chưa được suy xét một cách toàn diện: Mị Châu trong trường hợp này là một nạn nhân của âm mưu chính trị. Đối với chồng, nàng chỉ là người vợ trọng tình cảm và rất tin chồng; nhưng đối với vận mệnh của quốc gia, nàng đã phạm phải trọng tội không thể tha thứ được.
Câu nói trước khi chết của Mị Châu đã khẳng định tấm lòng không mang mưu đồ hại nước, mà chỉ là bị chính chồng mình lợi dụng đã chỉ rõ bản chất đáng thương hơn là đáng trách của Mị Châu.
Câu 3:
Chi tiết hư cấu sau cái chết của Mị Châu có ý nghĩa:
+ Mị Châu bị kết tội bán nước, bị chính cha đẻ của mình xử tội. ⇒ hành động này là xuất phát từ tấm lòng yêu nước, căm ghét kẻ thù bán nước của nhân dân ta.
+ Máu của Mị Châu chảy xuống biển đã biến thành ngọc trai, xác nàng biến thành ngọc thạch chính là thể hiện cái nhìn cảm thông và bao dung với nàng của nhân dân ta.
+ Cái chết của Mị Châu cũng chính là lời nhắn nhủ của tác giả dân gian đối với việc giải quyết mối quan hệ giữa cái chung với cái riêng, giữa tình cảm cá nhân và với lợi ích của cả dân tộc.
Câu 4:
Ý nghĩa của hai hình ảnh "ngọc trai - giếng nước":
+ Ngọc trai: do máu của Mị Châu biến thành, như là minh chứng cho tấm lòng trong sạch, không có mưu đồ cấu kết với kẻ thù để hại cha bán nước của Mị Châu.
+ Giếng nước: Nơi Trọng Thủy gieo mình xuống tự vẫn chính là vì quá hối hận và tiếc thương Mị Châu.
+ Việc lấy ngọc trai mang về rửa với nước giếng trong thành Cổ Loa này lại càng sáng trong chính là sự khẳng định chắc chắn, Trọng Thủy đã tìm được lời hóa giải trong tình cảm của Mị Châu ở thế giới bên kia.
+ Cặp hình ảnh "ngọc trai - giếng nước" chính là bộc lộ niềm thương xót cho mối tình đẹp của Mị Châu – Trọng Thủy; đồng thời cũng là kết thúc hoàn mỹ cho một mối tình nhiều nỗi niềm, đau khổ này.
Câu 5:
- Cốt lõi lịch sử:
+ An Dương Vương xây dựng thành Cổ Loa
+ Nước Âu Lạc bị Triệu Đà mang quân sang xâm lược
- Sự thần kì hóa cốt lõi lịch sử của dân gian:
+ Thần Kim Quy giúp đỡ vua xây thành, chế nỏ thần
+ Vua An Dương Vương theo thần Kim Quy xuống biển.
+ Chi tiết “ngọc trai – giếng nước”.
- Việc tạo ra các yếu tố hư cấu này có tác dụng:
+ Tái hiện một câu chuyện lịch sử thông qua cái nhìn của dân gian một cách khác lạ và hấp dẫn hơn
+ Lí tưởng hóa nhân vật vua An Dương Vương. Vua không hề chết mà chỉ bước sang một thế giới khác.
+ Mị Châu đã được rửa sạch tội “bán nước”, chứng minh được tấm lòng trong sạch đối với đất nước.
+ Khẳng định tình cảm giữa Trọng Thủy và Mị Châu là chân thành, cuối cùng họ cũng có một cái kết vẹn tròn nhất.
Luyện tập
Câu 1: Đánh giá về Trọng Thủy ở cả 2 ý kiến a) và b) đều chưa được thỏa đáng.
+ Đối với đất nước Âu Lạc:
Trọng Thủy đã lấy cắp lẫy nỏ thần để trợ giúp Triệu Đà xâm lược Âu Lạc thành công
Trọng Thủy là người đã trực tiếp gây ra cái chết cho 2 cha con An Dương Vương.
⇒ Về phương diện này, Trọng thủy là một đáng lên án, kẻ đáng trách.
+ Trong quan hệ vợ chồng với Mị Châu:
Trọng Thủy tiếc thương người vợ hiền của mình, biết được sắp có chiến tranh, cố gắng tìm cách để được đoàn tụ với vợ.
Trọng Thủy vì quá thương tiếc, ân hận và đau đớn sau cái chết của Mị Châu mà nhảy xuống giếng tự vẫn.
⇒ Về phương diện này, Trọng thủy là một kẻ si tình đáng thương.
Câu 2:
An Dương Vương đã tự ra tay giết chết đứa con gái mình yêu thương nhất nhưng lại được dân gian lập đền và am thờ 2 cha con ngay cạnh nhau. Cách xử lí như vậy đã thể hiện truyền thống nhân đạo, nhân hậu và bao dung của nhân dân ta.
Câu 3:
Bài thơ “Tâm sự” được rút trong tập thơ “Ra trận” của nhà thơ Tố Hữu:
... Tôi kể ngày xưa chuyện Mị Châu,
Trái tim lầm lỡ để trên đầu.
Nỏ thần vô ý trao tay giặc,
Nên nỗi cơ đồ đắm biển sâu...
Nội dung chính
Truyện An Dương Vương và Mị Châu- Trọng Thuỷ là cách để giải thích nguyên nhân việc nước Âu Lạc rơi vào tay Triệu Đà. Qua đó, nhân dân ta muốn đề cao bài học lịch sử về tinh thần luôn luôn cảnh giác với kẻ thù và cách xử lí đúng đắn giữa mối quan hệ chung và riêng, giữa việc nhà với việc nước, giữa cộng đồng với cá nhân.
Hình tượng nhân vật và các chi tiết hư cấu trong truyện đã cho thấy mối quan hệ giữa phần tưởng tượng của dân gian với phần cốt lõi lịch sử.