Chiến thắng Mtao-Mxây (trang 36 sgk Ngữ văn 10 tập 1)
– Phần 1: từ đầu đến “cắt đầu Mtao Mxây mang bêu ngoài đường”: Cảnh trận giao chiến giữa 2 tù trưởng.
– Phần 2: tiếp theo đến “Họ đến bãi ngoài làng, rồi vào làng”: Cảnh Đăm Săn cùng nô lệ của mình ra về sau chiến thắng.
– Phần 3: còn lại: Cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng.
Tóm tắt
Nhân lúc Đăm Săn dẫn các nô lệ lên rẫy, Mtao Mxây đã dẫn người đến phá buôn làng và bắt Hơ Nhị về làm vợ. Đăm Săn biết chuyện đã đến nhà Mtao Mxây khiêu chiến và giải cứu người vợ của mình. Lần đầu, Đăm Săn thách Mtao Mxây đọ dao nhưng hắn không dám đồng ý. vì sợ. Khi Đăm Săn dọa đốt nhà hắn thì hắn mới chịu xuống và múa khiên. Mtao Mxây rung khiên múa phát ra tiếng kêu lạch xạch; đến lượt Đăm Săn, mỗi lần xốc đến, chàng vượt qua một đồi tranh, chạy vun vút trong khi Mtao Mxây chỉ chạy bước thấp bước cao chạy hết bãi đông rồi sang đến bãi tây. Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng cho mình một miếng trầu nhưng Đăm Săn đã bắt được, ăn vào thì sức lực càng tăng thêm bội phần. Đăm Săn lại lấy khiên ra múa, đâm Mtao Mxây một nhát nhưng không thủng được áo giáp của hắn. Được Trời giúp đỡ, Đăm Săn ném một cái chày tròn vào phía tai của kẻ địch nên giành được chiến thắng, cắt đầu của Mtao Mxây mang bêu ra đường. Chàng giải cứu vợ, tất cả tôi tớ của Mtao Mxây đều nguyện đi theo Đăm Săn. Dân làng mở tiệc ăn mừng chiến thắng của Đăm Săn và đón chào những người dân mới.
Câu 1:
Tóm tắt diễn biến trận giao chiến
- Đăm Săn đến nhà Mtao Mxây khiêu chiến nhưng bị hắn bỡn cợt và không muốn giao chiến ngay.
- Khi thấy thái độ kiên quyết và nhận được lời hứa từ Đăm Săn rằng sẽ không đâm khi đi xuống cầu thang, Mtao Mxây mới đồng ý xuống.
- Hiệp đấu thứ nhất: 2 bên múa khiên:
+ Mtao Mxây múa trước: tỏ ra kém cỏi và yếu ớt
+ Đăm Săn múa khiên: tỏ ra rất mạnh mẽ, tài giỏi hơn hẳn nhưng vẫn giữ được thái độ thản nhiên, bình tĩnh.
+ Kết quả: Đăm Săn đâm trúng vào Mtao Mxây nhưng không xuyên được qua áo giáp của hắn.
- Hiệp đấu thứ 2:
+ Được Trời giúp đỡ, Đăm Săn ném cái chày mòn trúng vào tai Mtao Mxây.
+ Kết quả: Đăm Săn đã chiến thắng, cắt đầu của Mtao Mxây bị mang bêu ra đường. Dân làng Mtao Mxây nhất loạt nguyện ý theo Đăm Săn về ngôi làng mới.
Câu 2:
- Câu nói của dân làng:
+ “không đi sao được! … người nhà giàu cầm đầu chúng tôi nay đã không còn nữa”
+ “không đi sao được! Tù trưởng chúng tôi cũng đã chết, lúa chúng tôi đã mục, chúng tôi còn ở với ai? ”
⇒ Sau khi tù trưởng của mình thất bại dưới tay Đăm Săn, đông đảo tôi tớ của Mtao Mxây đều nguyện ý muốn đi theo Đăm Săn - vì vị tù trưởng này mạnh hơn.
Điều này bộc lộ mơ ước có được một người tù trưởng tài ba, dũng cảm, có khả năng lãnh đạo tốt của nhân dân.
- Hàng động của dân làng:
+ Tôi tớ của Mtao Mxây: Đoàn người đông đúc như bầy cà tong, đem hết của cải về nhiều như bầy ong đi chuyển nước, như bầy trai gái đi cõng nước ở giếng làng. ⇒ Niềm vui, niềm phấn khởi của người dân khi tìm được người tù trưởng có tài có đức.
+ Tôi tớ của Đăm Săn: “… Các chàng trai đi lại ngực đụng ngực. Các cô gái đi lại vú đụng vú. Cảnh làng một tù trưởng nhà giàu trông sao mà vui đến thế! ” ⇒ Vui mừng khi tù trưởng giành chiến thắng trở về, buôn làng ngày càng đông vui và giàu mạnh.
Cuộc giao chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây không phải là một cuộc chiến tranh phi nghĩa với mục đích là tàn sát, cướp bóc của cải hay xâm lược. Cuộc chiến này là sự quyết định thắng thua của 2 vị tù trưởng, và có tính chất thống nhất cộng đồng. Chính vì vậy, khi Đăm Săn – một tù trưởng có tài có đức hơn giành chiến thắng, tôi tớ của cả 2 buôn làng đều thấy vui mừng, phấn khởi.
Câu 3:
Phần cuối của đoạn trích chú ý nhiều tới việc miêu tả cảnh ăn mừng chiến thắng của người dân của cả 2 buôn làng. Điều này đã nêu lên những đặc điểm lớn của sử thi và tư tưởng của nhân dân như:
+ Sau khi Mtao Mxây – vị tù trưởng kém cỏi hơn bại trận, tôi tớ ở làng đều không cảm thấy lo sợ mà vui mừng, phấn khởi và ngay lập tức nguyện ý theo Đăm Săn – tù trưởng có tài có đức hơn về buôn làng mới.
⇒ Điều này bộc lộ tính chất của cuộc chiến tranh thị tộc trong cộng đồng Ê-đê: Cuộc chiến này không gây ảnh hưởng xấu tới xã hội mà còn giúp cho các bộ tộc nhỏ, rời rạc có thể kết hợp lại để tạo thành một tập thể lớn mạnh.
+ Sự ủng hộ của cả 2 phía dân làng cũng đã biểu lộ tư tưởng của dân gian về tầm vóc lịch sử của một người anh hùng: mong muốn có được một người lãnh đạo có tài có đức, ngợi ca công lao của những người anh hùng đã có công trong việc thống nhất các buôn làng.
Câu 4:
- Biện pháp so sánh được dùng ở các chi tiết: Ở những lần Đăm Săn múa khiên, so sánh đối lập để tạo nên sự tương phản giữa cảnh múa khiên của Đăm Săn và Mtao Mxây.
- Những câu văn có sử dụng lối nói phóng đại:
+ Chàng múa trên cao, gió như bão; chàng múa dưới thấp, gió như lốc
+ Đoàn người đông đúc như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến như mối
⇒ Tác dụng:
+ Các câu văn trên giống như một chiếc đòn bẩy, có tác dụng miêu tả một cách cụ thể, chi tiết để làm nổi bật vẻ đẹp và vị thế của người anh hùng.
+ Những hình ảnh được sử dụng để so sánh với Đăm Săn đều được tác giả lấy từ vũ trụ, thiên nhiên. Điều này đã cho thấy, nhân dân muốn khẳng định sức mạnh, tài năng, tầm vóc của các vị anh hùng cộng đồng này có thể sánh ngang tầm với vũ trụ.
Luyện tập
- Vai trò của thần linh (Ông Trời):
+ Đăm Săn nằm mơ thấy ông Trời
+ Ông Trời đưa ra gợi ý “cháu tìm lấy một cái chày mòn ném vào vành tai của hắn là được”.
⇒ Thần linh (Ông Trời) ở đây chỉ đóng vai trò là người đưa ra chỉ dẫn, chứ không phải là người đưa đến kết quả cuối cùng của cuộc chiến.
- Vai trò của con người:
+ Đăm Săn đã cố gắng giao chiến ba hiệp, sử dụng nhiều tài năng nhưng vẫn chưa hạ gục được tên Mtao Mxây.
+ Nhờ có sự chỉ bảo của ông Trời, Đăm Săn đã biết điểm yếu của hắn, quyết chiến đấu và đã chiến thắng Mtao Mxây.
⇒ Con người có vai trò là đối tượng trực tiếp sử dụng sức mạnh, tài năng của mình để tham gia cuộc giao chiến và giành chiến thắng cuối cùng trước kẻ thù.
Nội dung chính
Trọng danh dự, thiết tha với cuộc sống bình yên và gắn bó với hạnh phúc gia đình, phồn vinh của thị tộc – đó chính là những thứ tình cảm cao cả nhất đã thôi thúc Đăm Săn chiến đấu và chiến thắng kẻ thù.
Ngôn ngữ giàu hình ảnh, trang trọng, giàu nhịp điệu với phép phóng đại, so sánh được sử dụng có hiệu quả cao là các đặc điểm nghệ thuật tiêu biểu của sử thi.