Luyện viết đoạn văn tự sự (trang 99 sgk Ngữ văn 10 tập 1)
- Trong văn bản tự sự, câu chủ đề thường nêu khái quát nội dung của mỗi đoạn. Các câu còn lại diễn đạt ý chi tiết:
+ MB: giới thiệu chung về câu chuyện
+ TB: kể diễn biến của các sự việc, chi tiết
+ KB: nêu lên suy nghĩ, cảm xúc
- Nội dung từng đoạn khác nhau nhưng đều có chung nhiệm vụ là nêu lên chủ đề và ý nghĩa của văn bản
II. Cách viết đoạn văn trong bài văn tự sự
1. a, Những đoạn văn diễn đạt đúng dự kiến của nhà văn:
+ Nội dung và giọng điệu của đoạn văn mở đầu và đoạn văn kết thúc để ca ngợi vẻ đẹp của rừng xà nu, tượng trưng cho tinh thần chiến đấu quật khởi của đồng bào Tây Nguyên
- Giống nhau: đoạn văn mở và kết đều diễn tả nội dung về cảnh rừng xà nu, tạo nên kết cấu vòng tròn, khiến bố cục thêm chặt chẽ, tập trung làm nổi bật chủ đề của tác phẩm, gợi cho độc giả liên tưởng “mở rộng vấn đề”
- Khác nhau: Hai đoạn miêu tả cảnh rừng xà nu cụ thể bằng các chi tiết nghệ thuật giữa sức tạo hình có tác dụng làm câu chuyện thêm hấp dẫn, cuối đoạn hình ảnh các cây xà nu bất diệt tượng trưng cho sức sống mãnh liệt của con người.
b, Qua việc tìm hiểu những giai đoạn sáng tác tác phẩm "Rừng xà nu" của nhà văn Nguyên Ngọc chúng ta cần rút ra các lưu ý:
+ Trước khi viết hoặc kể một câu chuyện cần suy nghĩ, dự kiến trước các phần mở bài hay kết bài.
+ Cần đảm bảo tính thống nhất, rõ ràng, chặt chẽ và thu hút người đón nhận.
2. a, Đoạn văn thuộc phần thân bài (phần diễn biến) kể lại một sự việc hết sức quan trọng “Chị Dậu về làng và lãnh đạo cuộc nổi dậy của nông dân khi cuộc Cách mạng tháng Tám năm 1945 nổ ra”
+ Sự việc đó phù hợp với chủ đề, cốt truyện của bạn học sinh đưa ra.
+ Đây được xem là một đoạn trong văn bản tự sự
b, Có thể nói, đoạn văn trên đã rất thành công khi kể lại câu chuyện. Nhược điểm, sự sắp xếp các đoạn tả cảnh, tả tâm trạng chưa được thuần thục, vẫn còn sự lúng túng
- Sửa: “… Đặt chân đến con đê cao, con đê chắn ngang nếp nhà lụp xụp của gia đình chị lúc ở phía trời đông ông mặt trời bắt đầu thắp sáng bình minh bằng những ánh hồng rực rỡ, chị Dậu bỗng chợt nhìn thấy một đoàn người…”
Người đàn bà nhà quê nghèo khổ từng phải bỏ trốn trong cái đêm đen ấy, vui mừng đến rơi nước mắt. Nhưng phải cố nén xúc động…”
3. Kinh nghiệm viết văn học được từ nhà văn Nguyên Ngọc và đoạn viết về nhân vật chị Dậu, có thể rút ra những lưu ý sau:
- Khi viết đoạn mở đầu và kết thúc chúng ta cần phải dựa theo cốt truyện, đề tài, xác định nội dung, 2 phần này cần phải có sự thống nhất với nhau.
- Sau đoạn mở đầu cần phải dựa theo tư tưởng, chủ đề, cốt truyện để có thể diễn đạt phần thân bài: miêu tả, đoạn giới thiệu về nhân vật, đoạn đối thoại, đoạn kể…
- Khi viết đoạn văn tự sự cần đặc biệt chú ý quan sát, tưởng tượng, liên tưởng, các kiến thức về cuộc sống…
Luyện tập
Bài 1:
a, Đoạn trích trên đã kể lại sự việc 3 cô gái thanh niên xung phong dũng cảm làm nhiệm vụ phá bom mở đường trên tuyến đường Trường Sơn.
Đoạn trích nằm ở phần thân bài của truyện ngắn "Những ngôi sao xa xôi".
b, Ngôi kể trong đoạn trích có sự nhầm lẫn. Nhà văn dùng ngôi thứ nhất (Phương Định xưng tôi kể). Khi bạn học sinh chép lại đã thay đổi cách sử dụng từ cô, cô gái và danh từ riêng là Phương Định ở câu 5.
Từ những điều nêu trên ta có thể rút ra bài học: Trong văn tự sự cần phải có sự nhất quán về ngôi kể, phải duy trì ngôi kể đó thì văn bản mới đảm bảo được tính thống nhất, chặt chẽ, logic.
Bài 2:
Viết đoạn văn diễn tả tâm trạng, cử chỉ của cô gái trong 9 câu thơ đầu đoạn truyện thơ Tiễn dặn người yêu.
- Cử chỉ: bước đi theo chồng, bước đi nhưng vẫn dùng dằng, muốn quay trở lại. Nỗi ngóng trông người yêu “tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ, tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi…
- Tâm trạng: mong ngóng, đau đớn, xót xa, chờ đợi khi tiễn biệt thì buồn đau, lưu luyến khi người con gái sắp phải lìa xa người yêu để theo chồng.
Có thể viết như sau.
Cô gái trong bài thơ "Tiễn dặn người yêu" thẫn thờ tạm biệt chàng trai mà cô đem lòng thương yêu để đi theo chồng mà “chân bước xa lòng càng đau càng nhớ”. Sự quyến luyến và nỗi niềm đau xót khi phải chia xa người yêu cũ khiến cô vừa đi vừa ngoảnh đầu lại như muốn níu giữ thời gian để được ở lại chờ đợi chàng trai. Cô bước đi nhưng mỗi bước chân nặng trĩu nỗi buồn vì theo người mình không yêu, bỏ lại mối tình đẹp đẽ và đầy đau đớn. Trên quãng đường dài, cô chờ trông, ngóng đợi về phía người yêu cũ như một sự bấu víu:
Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi
Tới rừng lá ngón ngóng trông.
Cô gái như muốn chôn vùi số phận của mình để không phải theo người chồng xa lạ, người chồng mà cô không có tình yêu, muốn được sống bên cạnh chàng trai mà cô yêu thương. Đó cũng chính là mong ước, khát vọng muốn được tự do yêu đương của con người
Bài trước: Lời tiễn dặn (trang 96 sgk Ngữ văn 10 tập 1) Bài tiếp: Ôn tập văn học dân gian Việt Nam (trang 101 sgk Ngữ văn 10 tập 1)