Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ (trang 14 sgk Ngữ văn 10 tập 1)
Câu 1:
a, Hoạt động giao tiếp giữa các nhân vật giao tiếp diễn ra và được văn bản ghi lại là: Vua Trần và các bô lão.
Mối quan hệ của các nhân vật giao tiếp: Vua (bề trên) – tôi (bề dưới).
Cương vị của mỗi nhân vật giao tiếp cũng có sự khác nhau:
+ Vua: người lãnh đạo của một đất nước.
+ Các vị bô lão: đại diện cho tầng lớp nhân dân, nêu lên những ý kiến của phần lớn quần chúng.
b. Trong các hoạt động giao tiếp ở trên, các nhân vật giao tiếp đã thay nhau đổi vai (vvai người nghe, vai người nói) cho nhau như sau:
+ Vua Trần là nhân vật nói trước, với các hoạt động “trịnh trọng hỏi”, “hỏi lại một lần nữa”; khi đó các bô lão là người lắng nghe, tiếp nhận các câu hỏi của vua.
+ Sau đó, khi các bô lão đưa ra các ý kiến với những hoạt động "xôn xao, tranh nhau nói", "Thưa, chỉ có đánh", "Xin bệ hạ cho đánh",... và hành động: “tức thì, mỗi miệng một lời: Đánh! Đánh! ” thì vua Trần thay đổi vai là người nghe.
c. Hoàn cảnh giao tiếp:
- Địa điểm: tại điện Diên Hồng.
- Thời gian: Vào thế kỉ XIII, khi quân Nguyên - Mông đang đe dọa mang quân sang xâm chiếm bờ cõi nước ta.
- Sự kiện lịch sử: Quân Nguyên Mông đem quân sang xâm lược Việt Nam lần thứ 2.
d. Hoạt động giao tiếp ở trên hướng vào nội dung: Giặc ngoại xâm đang lăm le xâm chiếm đất nước nên cần thảo luận ý kiến.
Vấn đề cụ thể là: trưng cầu dân ý, hỏi về chủ trương nên hòa hay nên đánh khi giặc Nguyên Mông đưa quân sang xâm lược
e. Cuộc giao tiếp trên có mục đích: thăm hỏi ý kiến, kêu gọi tinh thần đồng lòng chống giặc ngoại xâm từ những vị bô lão và nhân dân; thông qua các vị bô lão để động viên và khích lệ ý chí, quyết tâm đánh giặc cứu nước.
Cuộc giao tiếp trên đã đạt được mục đích.
Câu 2:
a. Các nhân vật giao tiếp:
- Người viết Sách giáo khoa: có rất nhiều vốn sống (có thể là đã người đã lớn tuổi), có trình độ hiểu biết thâm sâu về văn học, hầu hết đều là những người đã từng có rất nhiều năm nghiên cứu và giảng dạy văn học tại các nhà trường phổ thông.
- Người tiếp nhận Sách giáo khoa: giáo viên và học sinh lớp 10 trên toàn quốc.
b. Hoàn cảnh giao tiếp: Trong môi trường giáo dục tại nhà trường; có chương trình, có tổ chức theo kế hoạch được dạy học.
c. - Nội dung giao tiếp thuộc lĩnh vực khoa học xã hội, cụ thể là những kiến thức về Văn học.
- Đề tài: Tổng quan nền văn học Việt Nam.
- Những vấn đề cơ bản:
+ Những bộ phận cấu thành của văn học Việt Nam.
+ Tóm tắt tiến trình phát triển lịch sử và thành tựu của văn học .
+ Vài nét lớn về nội dung, nghệ thuật của nền văn học Việt Nam.
d. Mục đích của hoạt động giao tiếp:
- Xét từ phía người viết: Cung cấp những kiến thức cơ bản về nền văn học Việt Nam.
- Xét từ phía người tiếp nhận: Tiếp thu những kiến thức cơ bản về văn học Việt Nam.
e. Đặc điểm nổi bật về ngôn ngữ: Sử dụng những từ ngữ thuộc ngành khoa học Ngữ văn phối hợp với các phương thức thuyết minh để trình bày tri thức.
Cách tổ chức văn bản: Được kết cấu thành những phần mục rõ ràng, trong đó có chia ra cụ thể các đề mục lớn, nhỏ, trình bày một cách rõ ràng, rành mạch, có trật tự hợp lí.
Bài trước: Tổng quan văn học Việt Nam (trang 13 sgk Ngữ văn 10 Tập 1) Bài tiếp: Khái quát văn học dân gian Việt Nam (trang 19 sgk Ngữ văn 10 tập 1)