Tóm tắt văn bản tự sự (trang 120 sgk Ngữ văn 10 tập 1)
Tóm tắt văn bản dựa theo nhân vật chính đó là cách kể ngắn gọn, chính xác, trung thành với văn bản gốc của chuyện để kể lại các sự việc cơ bản xảy ra với nhân vật đó.
II. Cách tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính
a, Nhân vật chính của truyện là: An Dương Vương, Trọng Thủy và Mị Châu
b, Tóm tắt truyện An Dương Vương, Mị Châu, Trọng Thủy dựa theo nhân vật An Dương Vương:
An Dương Vương là vua nước Âu Lạc, có tên là Thục Phán, vua đã cho xây thành ở đất Việt Thường nhưng đắp thành đến đâu lại đổ đến đó. Một hôm có cụ già mách cho vua rằng sẽ có xứ Thanh Giang đến giúp vua xây thành. Hôm sau, xứ Thanh Giang chính là Rùa Vàng đến để giúp vua, chỉ trong vòng nửa tháng đã xây xong thành. Trước khi ra về Rùa Vàng đã tháo một cái vuốt đưa cho vua và dặn lẫy vuốt làm cung để chống giặc. Xây được thành kiên cố, lại có nỏ thần nên vua An Dương Vương đã đánh thắng Triệu Đà khi chúng đưa quân sang xâm lược. Khi Triệu Đà âm mưu cho con trai Trọng Thủy sang cầu hôn con gái vua An Dương Vương. Trọng Thủy xin ở rể và đánh cắp nỏ thần. Quân Triệu Đà đã mang quân sang tấn công nước Âu Lạc, nhà vua cậy có nỏ thần nên thản nhiên khinh địch. Cuối cùng Loa Thành bị Triệu Đà cướp. Vua cưỡi ngựa đưa Mị Châu chạy xuống phía Nam, trên đường đi Mị Châu dứt lông ngỗng trong chiếc áo choàng dải xuống đường làm dấu. Khi An Dương Vương chạy đến bãi biển, Rùa Vàng đã nổi lên và chỉ vào Mị Châu mà nói phản tặc sau lưng nhà vua. Vua bèn tuốt gươm chém chết Mị Châu rồi ngồi lên lưng rùa lặn xuống biển.
c, Tóm tắt truyện theo nhân vật Mị Châu
Mị Châu là con gái diệu vua An Dương Vương, nàng đã kết hôn với Trọng Thủy con trai Triệu Đà (kẻ thù của nước Âu Lạc). Trọng Thủy dỗ dành Mị Châu cho xem nỏ thần rồi bí mật đánh tráo nỏ thần. Triệu Đà có nỏ thần nên đem quân sang xâm lược nước Âu Lạc, vua An Dương Vương vì mất nỏ thần nên bại trận. Vua cưỡi ngựa đưa con gái Mị Châu chạy trốn xuống phía Nam để cầu cứu xứ thần Thanh Giang, trên đường đi, Mị Châu rắc lông ngỗng để đánh dấu đường như hẹn ước với Trọng Thủy. Đến bờ biển, Rùa Vàng nổi lên nói với vua rằng Mị Châu chính là kẻ phản tặc, vua An Dương Vương đã nổi giận rút gươm chém chết Mị Châu. Trước khi chết Mị Châu đã khấn nguyện rằng nếu lòng nàng trong sạch sau khi nàng chết xin biến thành châu ngọc, máu của nàng sau khi trai sò ăn đều hóa ngọc. Sau này, vì thương nhớ Mị Châu nên Trọng Thủy đã lao xuống giếng mà chết. Người đời sau, lấy nước giếng Cổ Loa mà rửa ngọc trai rửa thì ngọc càng thêm sáng.
d, Muốn tóm tắt được văn bản tự theo nhân vật chính cần phải lưu ý:
- Đọc kĩ nội dung văn bản, xác định được nhân vật chính
- Chọn những sự việc chính liên quan đến nhân vật chính
- Tóm tắt lời hành động, nói và tâm trạng của nhân vật theo diễn biến của những sự việc
Luyện tập
Bài 1:
Bản tóm tắt 1 (truyện thơ Tiễn dặn người yêu) là toàn bộ câu chuyện để người đọc có thể nắm vững được cốt truyện
- Bài tóm tắt 2 (chuyện người con gái Nam Xương) tóm tắt đã làm sáng tỏ luận điểm chính “Chàng Trương đi đánh giặc… không kịp nữa”
Cách tóm tắt ở cả 2 bài có sự khác nhau:
- Văn bản 1 tóm tắt lại toàn bộ câu chuyện
- Văn bản 2 chỉ tóm tắt một đoạn truyện
Bài 2:
Sau nhiều lần đem quân sang xâm lược Âu Lạc nhưng đều thất bại, Triệu Đà đã lập mưu sai con là Trọng Thủy sang cầu hôn Mị Châu - con gái An Dương Vương. Khi được vua An Dương Vương chấp thuận gả Mị Châu, Trọng Thủy đã xin ở rể và tìm cách dụ dỗ Mị Châu cho xem trộm nỏ thần. Trọng Thủy đã đánh cắp nỏ thần, trước ngày về nước còn hứa hẹn rằng sẽ theo dấu lông ngỗng của Mị Châu để tìm nàng.
Trọng Thủy về nước rồi cùng cha đem quân sang xâm lược Âu Lạc, lần này, vua An Dương Vương chủ quan khinh địch nên mất thành. Trọng Thủy theo dấu lông ngỗng đi tìm Mị Châu, khi tới bên bờ biển thì thấy xác của Mị Châu. Trọng Thủy bèn mang xác nàng về Loa Thành để an táng. Từ đó, Trọng Thủy vì thương nhớ Mị Châu, khi nhìn xuống giếng thấy bóng hình của nàng thì lao đầu xuống giếng và bị chết. Người đời sau lấy ngọc trai ở biển Đông mang về rửa bằng nước giếng Cổ Loa thì thấy ngọc thêm sáng.
Bài 3:
Tấm mồ côi cha từ khi còn nhỏ, nàng sống với mẹ con dì ghẻ và em Cám. Mẹ con Cám luôn nghĩ cách bắt Tấm làm việc vất vả. Trong một lần đi bắt cá cùng Cám, Tấm đã bị Cám lừa và trút hết giỏ tôm cá của Tấm vào giỏ của mình. Tấm xem trong giỏ chỉ còn mỗi con cá Bống, Tấm mang về thả xuống giếng nuôi. Mẹ con nhà Cám thừa lúc Tấm không có nhà đã bắt cá Bống ăn thịt. Ngày nhà vua mở hội, mẹ con Cám mặc quần áo đẹp đi dự hội, bắt Tấm ở nhà nhặt thóc có trộn lẫn gạo. Tấm được Bụt giúp nên có quần áo đẹp đi dự hội, trên đường đi Tấm vô tình đánh rơi hài. Nhà vua đã nhặt được hài, ra lệnh ai đi vừa chiếc hài sẽ được triệu vào cung làm hoàng hậu. Tấm đi vừa chiếc hài và trở thành hoàng hậu. Mẹ con nhà Cám vì ghen ghét nên lập mưu giết Tấm, Tấm biến thành conchim Vàng Anh, khung cửi, cây xoan đào để ở cạnh vua. Tấm từ quả thị bước ra và giúp bà hàng nước dọn dẹp nhà cửa, cơm nước. Cuối cùng Tấm được gặp lại nhà vua và sống cuộc sống hạnh phúc.
Bài trước: Cảnh ngày hè (Nguyễn Trãi) (trang 118 sgk Ngữ văn 10 tập 1) Bài tiếp: Viết bài làm văn số 3: Văn tự sự (trang 123 sgk Ngữ văn 10 tập 1)