Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong văn tự sự (trang 63 sgk Ngữ văn 10 tập 1)

1. Tự sự là phương thức trình bày một chuỗi sự việc này đến chuỗi sự việc khác, cuối cùng dẫn tới kết thúc và thể hiện ý nghĩa.

2. Sự việc

- Những thứ xảy ra được phân biệt với những cái khác, nhận thức rõ ranh giới. Người viết lựa chọn một số sự việc tiêu biểu để câu chuyện thêm hấp dẫn, sự việc giúp tạo thành cốt truyện (mỗi sự việc đều có nhiều chi tiết)

3. Chi tiết

Tác phẩm có mang sức chứa lớn về tư tưởng và cảm xúc, chi tiết có thể là cử chỉ, lời nói hay hành động của nhân vật, sự vật.

II. Cách lựa chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu

1. Truyện An Dương Vương, Mị Châu, Trọng Thủy kể về:

- Công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước Âu Lạc: Tác giả dân gian đã trình bày lịch sử hình thành đất nước và nguyên nhân vì sao mất nước

- Tình cha- con: An Dương Vương rất đau đớn khi phải tự tay chém đầu đứa con gái ngây thơ Mị Châu

- Tình vợ chồng: Mị Châu- Trọng Thủy là mối tình đầy ngang trái, dù thuộc về hai chiến tuyến đối lập nhưng tình cảm của họ rất sâu nặng

b, Sự việc tiêu biểu

- 2 chi tiết mở ra bước ngoặt, sự việc mới, tình tiết mới.

Các chi tiết trong câu chuyện đều là các chi tiết tiêu biểu, nổi bật bởi vì nếu không có chi tiết Mị Châu và Trọng Thủy giao hẹn với nhau lấy lông ngỗng chỉ đường thì Trọng Thủy sẽ không thể tìm theo dấu vết đó để đánh chiếm và dành thắng lợi hoàn toàn.

2. Lựa chọn chi tiết người con trai lão Hạc và nhân vật ông giáo, ra viếng mộ cha. Những sự việc tiếp diễn:

- Anh kể với cha về những ngày tháng cơ cực khi làm việc ở đồn điền cao su

- Hối hận khi đã bỏ cha ở nhà để ra đi năm đó

- Hứa với người cha khuất sẽ sống tốt, xứng đáng với những điều cha đã dành cho

- Nói về dự định sẽ tham gia kháng chiến của bản thân.

Lựa chọn chi tiết: con trai lão Hạc đã gửi lại các di vật của cha, tạm biệt quê hương để lên đường đi làm nhiệm vụ cách mạng. Những sự việc tiếp:

- Cảm tạ ông giáo khi đã luôn quan tâm và giúp đỡ cha mình

- Kể cho ông giáo biết việc anh được giác ngộ cách mạng

- Xúc động gửi gắm ông giáo những kỉ vật mà cha đã để lại để lên đường đi chiến đấu

- Hẹn ngày trở lại

3. Cách lựa chọn các sự việc để kể:

+ Xác định đề tài của văn bản

+ Dự kiến những sự việc trong cốt truyện

Cốt truyện truyền thống: Trình bày - khai đoạn - phát triển - đỉnh điểm - kết thúc

Cốt truyện phóng khoáng hiện đại: cốt truyện đi theo logic kể trên hoặc cũng có thể đảo ngược trình tự

- Phân chia cốt truyện thành nhiều đoạn, mỗi đoạnlựa chọn một số sự việc, chi tiết tiêu biểu để triển khai.

Luyện tập

Bài 1:

a, Không thể bỏ bớt sự việc “hòn đá xấu xí được xác nhận là rơi từ trên vũ trụ xuống” vì:

+ Chi tiết này đã trở thành cơ sở cho sự việc ở phần kết thúc

+ Chi tiết này đã lý giải cho sự việc người làng và bọn trẻ kia đã nhận ra vẻ đẹp của hòn đá.

+ Chính chi tiết đó đã tạo nội dung tư tưởng của văn bản: hòn đá xù xì, vô dụng nhưng lại trở nên vĩ đại.

b, Từ các sự việc trên rút ra bài học:

+ Cần lựa chọn các sự việc, các chi tiết tiêu biểu để kể

+ Những chi tiết phải góp phần làm nổi bật lên cốt truyện, đó phải là các chi tiết tiêu biểu và hấp dẫn.

Bài 2:

- Hô-me-rơ kể về cuộc gặp gỡ xúc động và hạnh phúc của Uy-lít-xơ và nàng Pê-nê-lốp sau nhiều năm xa cách

- Cuối truyện tác giả đã lựa chọn một chi tiết tiêu biểu: Hô-me-rơ tưởng tượng ra cảnh “người đắm tàu” để so sánh với tâm trạng của nàng Pê-nê-lốp khi nhận ra chồng

+ Chính chi tiết này đã thể hiện được phẩm chất cao quý của Pê-nê-lốp cũng như tâm trạng, không khí của cuộc gặp gỡ đầy xúc động giữa hai vợ chồng.