Cảnh ngày hè (Nguyễn Trãi) (trang 118 sgk Ngữ văn 10 tập 1)

- Bốn câu đầu: Vẻ đẹp cảnh thiên nhiên ngày hè

- Bốn câu cuối: Tâm trạng của nhà thơ

Câu 1:

Tác giả đã sử dụng các động từ mạnh để làm nổi bật trạng thái của ngày hè: giương, đùn đùn, phun

+ Đùn đùn: gợi tả hình ảnh xanh thẫm, tầng tầng lớp lớp các tán lá hòe tuôn ra, giương rộng ra

+ Cảnh vật thiên nhiên tràn đầy sức sống, như có sự căng tràn, thôi thúc

+ Thiên nhiên khỏe khoắn, đẹp đẽ, chứa đựng những điều vô cùng sống động

- Tâm trạng của tác giả tươi sáng, vui vẻ như chính bức tranh ngày hè mà ông đã vẽ lên

→ Xuất phát từ tình yêu với thiên nhiên, cảnh vật chính vì thế mà bức tranh ngày hè trong thơ của Nguyễn Trãi trở nên sinh động và tràn đầy sức sống

Câu 2:

Cảnh vật có sự giao hòa giữa màu sắc, âm thanh, cảnh vật và con người:

- Màu sắc của mùa hè rất rực rỡ và tươi sáng: màu xanh của cây hòe, màu đỏ của hoa lựu và màu hồng của hoa sen

+ Cảnh vật có sự giao hòa với nhau, dưới ánh sáng của ánh nắng vàng (lầu tịch dương)

- Âm thanh của sự sống: lao xao chợ cá, tiếng ve sầu (dắng dỏi cầm ve)

+ Tác giả đã lắng nghe những âm thanh của sự sống bằng tất cả sự tinh tế của bản thân

→ Bức tranh cảnh vật có sự kết hợp, giao hòa với âm thanh sự sống, hình ảnh con người đã khiến bức tranh ngày hè càng trở nên có hồn hơn

Vẻ đẹp của cảnh ngày hè trở nên trong lành, bình dị, gần gũi mà ấm áp tình quê hương, con người Việt Nam.

Câu 3:

Cảm nhận của tác giả:

+ Nhà thơ đã dùng mọi giác quan của mình để quan sát và cảm nhận vẻ đẹp ngày hè: thính giác, khứu giác, cảm giác

+ Thiên nhiên ngày hè được tái hiện một cách sinh động thông qua lăng kính quan sát tinh tế của tác giả

+ Sự hòa quyện hài hòa về âm thanh, màu sắc đã chứng tỏ tâm hồn đẹp nhà thơ đẹp, tràn đầy xúc cảm

- Tấm lòng của tác giả:

+ Tha thiết tình yêu đất nước, thiên nhiên

+ Tìm thấy trong tình yêu thiên nhiên có nguồn cội của tình yêu cuộc sống, yêu cuộc đời

+ Tấm lòng đau đáu luôn hướng về nước, về nhân dân

Câu 4:

2 câu kết đã diễn tả khát vọng, nỗi lòng da diết của tác giả về hạnh phúc của dân chúng, về cuộc sống yên bình:

+ Nhà thơ luôn mong mỏi nghe khúc đàn Nam Phong của vua Thuấn, khúc đàn tượng trưng cho sự thuận hòa, ấm no của nhân dân

+ Lấy chuyện xưa để nhắc đến hiện tại, cho thấy tấm lòng yêu nước thương dân mãi đến muôn đời

- Câu thơ cũng đã gợi lên khúc nhạc ca ngợi cuộc sống thái bình, ấm no của dân chúng, đồng thời cũng chính là lời nhắc nhở các bậc quân vương hãy luôn lấy dân làm trọng.

- Nhà thơ bộc lộ niềm mong ước, nguyện vọng của bản thân rằng đất nước luôn được thái bình, đó cũng chính là tư tưởng “lấy dân làm gốc” của Nguyễn Trãi

+ Tư tưởng này được xuất phát từ lời dạy của Khổng Tử “dân vi bản, xã tắc vi quy, quân vi khinh

- Âm điệu của bài thơ có sự thay đổi linh hoạt, lúc thong thả khoan thai, lúc lại nhanh dồn dập.

- Kết thúc bằng câu thơ lục ngôn có tác dụng: cảm xúc được dồn nén, dư âm được mở ra – đó cũng chính là tác dụng khi kết thúc bằng câu thơ lục ngôn trong thơ thất ngôn.

Câu 5:

Cảm hứng chủ đạo của bài thơ

- Nguồn gốc là xuất phát từ tình yêu thiên nhiên, lòng yêu đời, yêu dân tộc, khát vọng về một cuộc sống thái bình, mong cho nhân dân được ấm no, hạnh phúc.

- Xuất phát từ khát vọng thái bình cho nhân dân cộng hưởng với vẻ đẹp trong lí tưởng, tâm hồn và nhân cách của Nguyễn Trãi

→ Bài thơ đã sử dụng những hình ảnh bình dị, gần gũi, câu thơ thất ngôn đan xen lục ngôn, tác giả đã tạo ra bức tranh thiên nhiên đầy tươi đẹp và đầy sức sống.

Luyện tập

Bài 1:

Vẻ đẹp của mùa hè và tâm hồn của nhà thơ Nguyễn Trãi:

- Vẻ đẹp của mùa hè:

+ Hình ảnh cảnh vật: hòe lục đùn đùn, thạch lựu hiên phun thức đỏ, hồng liên trì…

+ Âm thanh của sự sống: lao xao chợ cá, dắng dỏi cầm ve

- Sự quan sát lắng nghe một cách tinh tế vẻ đẹp cuộc sống thông qua tất cả các giác quan của tác giả.

→ Bức tranh màu hè tràn ngập sắc màu, sự sôi động, tràn đầy sức sống, đó cũng chính là tình yêu cuộc đời của tác giả.

Vẻ đẹp tâm hồn của tác giả: yêu cảnh vật thiên nhiên, mong mỏi dân chúng có được cuộc sống no đủ, thái bình, hạnh phúc.

+ Bức tranh mùa hè đã gợi cho ta thấy được cảm nhận tinh tế, bút pháp nghệ thuật tài tình của tác giả

+ Tác giả là một người có tâm hồn chan chứa yêu thương, có tấm lòng chân thành, gắn bó với cuộc đời và cuộc sống.

Bài 2:

Học thuộc bài thơ