Tổng quan về vở kịch: Bắc Sơn
I. Giới thiệu đôi nét về tác giả Nguyễn Huy Tưởng.
- Nguyễn Huy Tưởng (sinh năm 1912)
- Quê quán: làng Dục Tú, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh nay thuộc xã Dục Tú, huyện Đông Anh, Hà Nội.
- Cuộc đời và sự nghiệp sáng tác:
+ Năm 1930, ông tham gia các hoạt động yêu nước của thanh niên học sinh ở Hải Phòng
+ Năm 1943 ông gia nhập nhóm Văn hóa cứu quốc bí mật và được bầu làm Tổng thư ký Hội Truyền bá Quốc ngữ Hải Phòng. Sau đó ông tiếp tục hoạt động ở Hà Nội, Nam Định và Phúc Yên.
+ Năm 1951, ông tham gia chiến dịch biên giới
+ Năm 1996, Nguyễn Huy Tưởng được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật.
- Tác phẩm tiêu biểu: Bốn năm sau, An Tư công chúa, Truyện Anh Lục…
II. Tác phẩm
1. Hoàn cảnh ra đời của vở kịch Bắc Sơn
- Vở kịch Bắc Sơn được Nguyễn Huy Tưởng viết và đưa lên sân khấu vào đầu năm 1946 trong không khí sôi sục của những năm đầu cách mạng.
2. Tóm tắt
Đêm, thấy Ngọc - chồng mình cầm gậy và đèn bấm định đi đâu với dáng điệu rất khả nghi. Thơm cho chồng biết có tin đồn Ngọc dắt tây vào đánh Vũ Lăng, Ngọc chối và nói tránh sang chuyện về một chiến sĩ cách mạng tên Thái. Bỗng có tiếng gọi và Ngọc vội vã ra đi, Thơm một mình nghĩ đến mẹ rồi nghĩ đến Thái, cô lo sợ Thái bị bắt. Đúng lúc đó, Thái và Cửu chạy nhầm vào nhà Thơm. Thơm tìm cách giấu hai người vào buồng của mình. Thơm đã giấu thành công hai chiến sĩ cách mạng.
3. Giá trị nội dung
- Đoạn trích thể hiện những xung đột diễn ra trong nội tâm nhân vật Thơm, thúc đẩy diễn biến tâm trạng nhân vật để đi tới bước ngoặt quan trọng, làm nổi bật vẻ đẹp và sự chuyển biến trong nhận thức của nhân vật Thơm.
4. Giá trị nghệ thuật
- Nguyễn Huy Tưởng đã thành công trong việc xây dựng tình huống kịch: tình huống éo le, bất ngờ, bộc lộ rõ xung đột và thúc đẩy hành động kịch phát triển, tác giả đã tổ chức được các cuộc đối thoại với những nhịp điệu, giọng điệu khác nhau, phù hợp với từng giai đoạn của hành động kịch.
5. Phân tích tác phẩm
I. Mở bài
- Giới thiệu vài nét về tác giả Nguyễn Huy Tưởng: một nhà văn chủ chốt của nền văn học Việt Nam.
- Khái quát về đoạn trích: Đoạn trích Bắc Sơn thuộc lớp 2,3 hồi 4 của kịch "Bắc Sơn": đoạn trích đã thể hiện xung đột gay gắt giữa lực lượng cách mạng và kẻ thù, đồng thời thể hiện diễn biến tâm trạng của nhân vật Thơm
II. Thân bài
1. Tình huống kịch
- Khi Thái, Cửu bị Ngọc truy đuổi chạy vào đúng nhà Thơm (vợ Ngọc), tình huống này buộc buộc nhân vật Thơm phải có chuyển biến thái độ, dứt khoát đứng về phía cách mạng.
2. Nhân vật Thơm
- Hoàn cảnh:
+ Cha và em trai: hi sinh.
+ Mẹ: bỏ đi
- Còn một người thân duy nhất đó là Ngọc - chồng cô.
+ Cuộc sống của Thơm khá an nhàn, được chồng chiều chuộng (sắm sửa, may mặc…).
- Tâm trạng: Luôn day dứt, ân hận về cha, mẹ.
- Thái độ với chồng:
+ Băn khoăn, nghi ngờ chồng làm Việt gian.
+ Tìm cách dò xét.
+ Cố níu chút hi vọng về chồng
- Hành động:
+ Che giấu Thái, Cửu – hai chiến sĩ cách mạng ngay trong buồng của mình.
+ Khôn ngoan, che mắt Ngọc bảo vệ cho 2 chiến sĩ cách mạng.
⇒ Nghệ thuật miêu tả ⇒ Hành động táo bạo, bất ngờ ⇒ Là người có bản chất trung thực, lòng tự trọng, nhận thức về cách mạng nên đã biến chuyển thái độ, đứng hẳn về phía cách mạng.
⇒ Khẳng định chân lí: Cuộc đấu tranh cách mạng ngay cả khi bị đàn áp khốc liệt cũng sẽ không thể bị tiêu diệt, vẫn có thể thức tỉnh quần chúng, cả với những người ở vị trí trung gian như Thơm
2. Nhân vật Ngọc
- Là nhân vật giả nhân giả nghĩa
- Ham muốn địa vị, quyền lực, tiền tài
- Làm tay sai cho giặc (Việt gian)
- Tên Việt gian bán nước đê tiện, đáng khinh, đáng ghét.
⇒ Là một người hám lợi, hám danh
3. Nhân vật Thái, Cửu
- Bị truy đuổi - chạy vào nhà Thơm.
- Thái: giữ lại, tươi cười, định chạy ra cửa ⇒ Hành động bình tĩnh, sáng suốt.
- Cửu: vẻ mặt thất sắc, chĩa súng định bắn thất vọng, hoài nghi ⇒ Nóng nảy, hăng hái nhưng thiếu chín chắn.
⇒ Những chiến sĩ cách mạng kiên cường trung thành đối với Tổ quốc, cách mạng, đất nước…
III. Kết bài
- Khẳng định lại những nét tiêu biểu về nội dung và nghệ thuật của đoạn trích:
+ Nghệ thuật: Cách tạo dựng tình huống sử dụng ngôn ngữ đối thoại.
+ Nội dung: Thể hiện diễn biến nội tâm nhân vật Thơm – người phụ nữ có chồng theo giặc – đứng hẳn về phía cách mạng.
Bài trước: Tổng quan về tác phẩm: Bố của Xi- mông Bài tiếp: Tổng quan về tác phẩm: Tôi và chúng ta