Tổng quan tác phẩm: Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng)
I. Đôi nét về tác giả Nguyễn Quang Sáng
- Nguyễn Quang Sáng sinh năm 1932, mất năm 2014
- Quê quán: Thị trấn Mỹ Luông-huyện Chợ Mới-tỉnh An Giang
- Sự nghiệp sáng tác:
+ Nguyễn Quang Sáng bắt đầu viết truyện từ năm 1954
+ Năm 1955, ông làm cán bộ sáng tác của Hội Văn nghệ Giải phóng
+ Sau khi đất nước thống nhất, ông về thành phố Hồ Chí Minh và làm Tổng thư kí Hội Nhà văn Thành phố Hồ Chí Minh các khóa I, II, III.
+ Năm 2000 ông được Nhà nước trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật
+ Các tác phẩm tiêu biểu trong sự nghiệp sáng tác của ông đó là tác phẩm: “Người con đi xa”, “Người quê hương”, “Bông cẩm thạch”
- Phong cách sáng tác: Các sáng tác của Nguyễn Quang Sáng thường về chủ đề cuộc sống và con người Nam Bộ. Truyện ông thường có cốt truyện và lựa chọn các tình huống hết sức đặc sắc và giàu kịch tính. Truyện ngắn của ông thường rất giản dị vừa hiện đại và có âm hưởng
II. Đôi nét về tác phẩm Chiếc lược ngà
1. Hoàn cảnh sáng tác
Tác phẩm “Chiếc lược ngà” được viết năm 1966, tại chiến trường Nam Bộ trong thời kì kháng chiến chống Mĩ và được đưa vào tập truyện cùng tên.
2. Tóm tắt
Ông Sáu xa nhà đi kháng chiến 8 năm được nghỉ phép về thăm gia đình và con gái. Bé Thu - con gái ông không chịu nhận cha vì vết thẹo dài trên mặt làm ông không giống người cha trong tấm ảnh chụp chung với má. Em tỏ ra lạnh nhạt đối xử với ông Sáu như người lạ. Đến lúc em nhận ra cha, tình cảm cha con trong em trỗi dậy mạnh mẽ nhưng đó cũng là lúc ông Sáu phải đi. Ở khu căn cứ ông dồn hết tâm lực, tình cảm làm cây lược ngà tặng con. Chưa kịp trao cho con thì ông đã hi sinh. Trước khi nhắm mắt ông trút hơi sức cuối cùng trao cây lược cho bác Ba - người bạn của ông nhờ trao lại cho con gái.
3. Giá trị nội dung
Truyện ngắn “Chiếc lược ngà” nói về tình cảm gia đình thắm thiết, đặc biệt là tình cha con sâu nặng và vô cùng cao đẹp trong hoàn cảnh chiến tranh khốc liệt.
4. Giá trị nghệ thuật
Truyện kể theo điểm nhìn của bác Ba giúp tăng tính khách quan. Truyện thành công trong việc tạo dựng tình huống bất ngờ, tự nhiên và hợp lí, thành công nữa là miêu tả tâm lí nhân vật sâu sắc qua suy nghĩ, hành động và lời nói.
III. Dàn ý phân tích Chiếc lược ngà
I. Mở bài
- Đề cập đến sức mạnh giúp con người có thể vượt qua những khốc liệt của chiến tranh: Tình đồng chí, đồng đội, tình cảm cộng đồng, tình cảm cha con.
- Truyện ngắn "Chiếc lược ngà" - một tác phẩm ra đời năm 1966 của nhà văn Nguyễn Quang Sáng đã khắc họa thành công tình cảm cha con bất diệt của ông Sáu và bé Thu trước hoàn cảnh chiến tranh.
II. Thân bài
1. Ông Sáu và bé Thu phải sống trong hoàn cảnh chia li bởi cuộc chiến tranh xâm lược.
- Ông Sáu là một chiến sĩ hoạt động trên chiến trường, suốt 8 năm ròng ông chưa từng được về quê thăm gia đình, gặp mặt đứa con gái bé bỏng của ông.
- Đồng nghĩa suốt 8 năm bé Thu chỉ biết cha qua tấm ảnh chụp chung với má.
⇒ Cuộc chiến tranh đã đẩy con người ta vào hoàn cảnh xa cách.
2. Tình cảm cha con sâu nặng giữa ông Sáu và bé Thu.
a. Lúc còn ở rừng
- Ông Sáu nhớ thương con vô cùng, khao khát được gặp con, được sống trong tình yêu thương cùng con.
- Khi gặp con:
+ Thuyền chưa cập bến đã nhảy vội lên bờ gọi con
+ Đáp lại bé Thu ngạc nhiên, sợ hãi, vụt bỏ chạy.
b. Trong ba ngày nghỉ phép
- Ông Sáu khao khát tình cảm của con bao nhiêu thì bé Thu lại hoàn toàn lạnh lùng trước tình cảm quan tâm của con bấy nhiêu.
+ Ông càng xích lại gần, bé Thu càng lùi xa
+ Ông càng chiều bé Thu bao nhiêu, bé Thu càng lẩn tránh
+ Ông càng mong nghe được tiếng ba, bé Thu càng cố tình trốn tránh
+ Ngay cả khi bé Thu bị lâm vào thế bí “nồi cơm sôi sùng sục nó cũng không chịu cất lên cái tiếng mà ba nó mong đợi
+ Trong bữa cơm, hành động hất cái trứng cá của bé Thu là hành động đỉnh điểm nhất khiến ông Sáu thực sự đau lòng.
⇒ Ông Sáu nhận ra tình cảm không dễ gì gượng ép, vì vậy ông cam chịu
- Bé Thu cũng là một người thương yêu ba của mình vô cùng
+ Tất cả những thái độ ương nhạnh ngang bướng của bé Thu đối với ông Sáu lại là biểu hiện tuyệt vời của tình phụ tử bởi Thu chỉ có duy nhất một người cha là người trong bức ảnh chụp với má nó.
+ Khi Thu được bà ngoại giảng giải người có vết thẹo chính là ba em ⇒ Tình yêu thương dành cho ông Sáu tăng lên gấp bội
+ Trong khoảnh khắc cuối cùng trước lúc ông Sáu lên đường, Thu chạy ra ôm hôn cha
+ Hành động cùng giọt nước mắt ân hận của bé Thu chảy đầm đìa trên má, trên cằm khiến ông không kìm nén được xúc động
⇒ Tình cảm giữa hai cha con ông Sáu và bé Thu là vô cùng sâu nặng
c. Những ngày ông Sáu xa con
- Ông Sáu thương nhớ con, ân hận vì mình đã đánh con.
- Tình yêu thương con đã khiến ông tự tay làm chiếc lược ngà thực hiện lời hứa với con
- Khi bị thương nặng ông đã dồn tất cả tàn lực của mình trao chiếc lược ngà cho ông Ba như một lời chăng chối cuối cùng
⇒ Tình cảm cha con trong lòng ông Sáu là một thứ tình cảm bất diệt. Chiến tranh có thể hủy diệt thân xác ông nhưng không thể hủy diệt tình cảm mà ông dành cho con. Tình cảm cha con đó được ông Sáu kết tinh trong chiếc lược ngà trao tặng cho bé Thu.
III. Kết bài
- Vài nét về giá trị nghệ thuật tác phẩm: Nghệ thuật xây dựng tình huống truyện độc đáo, ngôn ngữ nhân vật đặc sắc...
- Qua truyện ngắn Nguyễn Quang Sáng thể hiện được sâu sắc tư tưởng, chủ đề của tác phẩm, đó là sự khẳng định ngợi ca tình phụ tử thiêng liêng như một giá trị nhân văn sâu sắc. Tình cảm ấy là cội nguồn, sức mạnh vượt lên sự hủy diệt tàn bạo của chiến tranh.
Bài trước: Tác phẩm: Lặng lẽ Sa Pa Bài tiếp: Tổng quan về tác phẩm: Cố hương (Lỗ Tấn)