Soạn bài: Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê (trang 127 Ngữ Văn 7 Tập 1)
Bố cục của bài gồm 2 phần:
- Phần 1 (hai câu đầu): những thay đổi và không thay đổi của con người
- Phần 2 (2 câu cuối): tâm trạng nhà thơ khi bị coi là "khách" ở quê
Hướng dẫn soạn bài
Câu 1 (trang 127 Ngữ Văn 7 Tập 1):
- Qua tiêu đề bài thơ, có thế thấy sự biểu hiện tình quê hương ở bài thơ này có điểm độc đáo:
+ Tên bài thơ gợi ra hoàn cảnh sáng tác của bài thơ thơ, cụ thể:
• Rời quê đi lên kinh thành thi đỗ rồi làm quan suốt 50 năm mới trở về thăm quê. Tình huống bất ngờ xảy ra: ông bị đám trẻ nhỏ gọi là "khách" khiến ông xót xa. Đó cũng là duyên cớ để nhà thơ chắp bút.
• Ngẫu thư là ngẫu nhiên viết (không có ý định viết) chứ không phải tình cảm ngẫu nhiên bộc lộ phát sinh
+ Ẩn đằng sau đó là tình yêu quê hương sâu nặng như sợi đàn căng thẳng chỉ cần chạm nhẹ là ngân lên ngân mãi.
Câu 2 (trang 127):
- Hai câu thơ đầu đã được tác giả sử dụng phép đối, cụ thể như sau:
+ Câu 1: Thiếu tiểu li gia, lão đại hồi
• Số chữ tuy không cân xứng nhưng từ loại ngữ pháp vẫn đối rất chuẩn chỉnh.
+ Câu 2: Hương âm vô cải mấn mao tồi
• Bộ phận: hương âm - mấn mao rất chỉnh cả về ý lẫn chữ
• Bộ phận: vô cải - tồi tuy không chỉnh về chữ nhưng vẫn rất chỉnh về ý và chức năng ngữ pháp (đều làm vị ngữ)
- Tác dụng của phép đối đó là: bộc lộ gián tiếp tình cảm với quê hương
+ Câu 1: kể lại quãng đời xa quê và sự đổi thay của quê hương, hé mở tình cảm
+ Câu 2: là câu tả sử dụng yếu tố đổi thay (mấn mao - tóc mai) làm bật yếu tố bất biến (giọng quê)
-> Hình ảnh tượng trưng nổi bật tình cảm với quê hương.
Câu 3 (trang 127):
- Câu thơ 1 và 2 sử dụng các phương thức biểu đạt cụ thể như sau:
- Giải thích: phương thức biểu đạt chính của bài là biểu cảm nhưng là biểu cảm gián tiếp qua tự sự và miêu tả
Câu 4 (trang 127):
Sự biểu hiện tình quê ở hai câu trên dưới có sự khác nhau về giọng điệu, cụ thể như sau:
- Sau bao năm xa quê trở về không chỉ nhà thơ thay đổi mà quê hương cũng đổi thay không ít.
- Tình cảm sâu đậm với quê hương không chỉ bộc lộ trong câu Hương âm vô cải mấn mao tồi mà còn ở nỗi ngậm ngùi, xót xa trước sự đổi thay của quê hương.
- Nét đặc sắc về nghệ thuật là việc dùng các hình ảnh vui tươi để bộc lộ nỗi buồn đau xót:
+ Về quê chỉ có trẻ con ra đón những người cùng tuổi cùng thời giờ đã chẳng còn ai.
+ Đã vậy dưới những con mắt ngây thơ, vui tươi và hồn nhiên của đám trẻ nhỏ ông chỉ là khách. Điều này khiến tác giả càng thêm xót xa.
⇒ Phía sau hình ảnh vui tươi là giọng bi hài thấp thoáng ẩn hiện.
Luyện tập
* So sánh giữa hai bản dịch:
- Giống nhau:
+ Cả hai bản dịch đều toát lên được nội dung.
+ Đều dùng thể thơ lục bát.
- Nhìn tổng thể bản dịch của Phạm Sĩ Vĩ bám sát nguyên tác hơn. Cụ thể:
| Câu | Bản dịch của Phạm Sĩ Vĩ | Bản dịch của Trần Trọng San |
| 1 | Làm rõ phép đối chỉnh về đối lời từ loại, ngữ pháp | Phép đối chưa thật chỉnh |
| 2 | Dịch còn thô chưa thoát hồn thơ | Dịch thoát có hồn |
| 3 | Rõ đối tượng trẻ con nhưng không đúng ý | Chưa chỉ ra được đối tượng trẻ con |
| 4 | Thiếu động từ cười | Có đủ động từ cười |