Soạn bài: Cách lập ý của bài văn biểu cảm (trang 117 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

I. Những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm

1. Liên hệ hiện tại với tương lai

- Tình cảm ngợi ca của tác giả đối với cây tre thông qua việc phân tích những nét đẹp, công dụng riêng của nó và thể hiện sự nâng niu trân trọng bằng những lời cảm thán, lời văn thiết tha, hình ảnh cây tre điệp lại nhiều lần,...

2. Hồi tưởng quá khứ và suy nghĩ hiện tại

- Qua đoạn văn trên ta thấy, nhà văn thể hiện sự say mê với trò chơi gà đất trong niềm hoài nhớ da diết, lắng sâu. Cảm xúc nhớ nhung, nhuốm màu sắc triết lí sâu xa của một tâm hồn đã từng trải,...

3. Tưởng tượng tình huống, hứa hẹn, mong ước

- Trí tưởng tượng đã giúp người viết đã bày tỏ tình cảm yêu mến của mình với cô giáo bắt đầu từ một tình huống (lời nói của cô giáo). Tình cảm sâu sắc ấy được bộc lộ qua những kỉ niệm mà tác giả gợi lại.

- Bằng sự liên tưởng từ Lũng Cú, cực Bắc của Tổ quốc tới Cà Mau tác giả đã thể hiện tình yêu đất nước, mong ước về tương lai, nhắn nhủ ân tình Nam - Bắc sâu nặng, bền chặt.

4. Quan sát, suy ngẫm

- Qua đoạn văn em thấy sự quan sát có tác dụng biểu hiện tình cảm: Hình ảnh "u tôi" đã được khắc hoạ đan lồng với những lời nhận xét sắc sảo, thấm đẫm tình thương yêu, tác giả đã thể hiện tình cảm sâu nặng của mình với người mẹ. Hình ảnh "u tôi" hiện ra càng rõ nét bao nhiêu, nhận xét càng chân thực, sắc sảo bao nhiêu thì tình thương yêu càng sâu sắc bấy nhiêu.

II. Luyện tập

Lập dàn ý cho các đề sau:

Đề 1: Cảm xúc về vườn nhà

Mở bài: Giới thiệu về vườn nhà và cảm xúc của em đối với vườn nhà (yêu thương, gắn bó)

Thân bài:

- Miêu tả khái quát về vườn: diện tích khu vườn, cây cối, sự bày trí cảnh quan

- Vườn và cuộc sống vui buồn của gia đình

- Vườn và lao động của cha mẹ

- Vườn qua bốn mùa

Kết bài: Cảm xúc về vườn nhà

Đề 2: Cảm xúc về con vật nuôi.

Lập dàn ý: Tả con gà trống

Mở bài: Giới thiệu con vật nuôi mà em thân thiết.

Thân bài: Kể lại những kỉ niệm chung quanh con vật nuôi đó.

- Những đặc điểm của con vật nuôi của em:

+ Lai lịch nguồn gốc của nó: Em có nó trong trường hợp nào? Mua hay được ai cho? Những kỉ niệm chung quanh việc nó về với gia đình em?

+ Chung quanh việc đặt tên cho nó? Em có kỉ niệm gì không?

+ Ngoại hình của nó: màu sắc, cân nặng, đặc điểm bên ngoài…

- Tình cảm của em với nó:

+ Ban đầu ra sao?

+ Bây giờ ra sao?

Kết bài: - Suy nghĩ của em về nó.

- Sẽ cố giữ gìn và chăm sóc nó như thể đó là một thành viên của gia đình.

Đề 3: Cảm xúc về người thân:

Mở bài: Giới thiệu đối tượng biểu cảm và tình cảm chung với người thân đó (yêu quý, tự hào, biết ơn.. )

Thân bài: Biểu cảm cụ thể về người đó.

- Biểu cảm về vẻ đẹp ngoại hình, tính tình, tài năng

- Biểu cảm về đối tượng ở những kỉ niệm sâu sắc gắn với mình: chăm sóc khi mình ốm, chia sẻ với những nỗi niềm tâm sự của ta...

- Biểu cảm về vai trò của người đó đối với mình (quan trọng thế nào? )

Kết bài: Khẳng định lại tình cảm yêu quý của mình với đối tượng. Liên hệ mình cần làm gì để thự hiện tình cảm trên.

Đề 4: Cảm nghĩ về mái trường thân yêu.

Mở bài: Giới thiệu về mái trường và tình cảm, gắn bó, tự hào về trường mình.

Thân bài: Biểu cảm về ngôi trường qua các khía cạnh như.

- Vẻ đẹp của ngôi trường (khang trang, rộng lớn…): vị trí, cấu trúc gồm bao nhiêu phòng, màu sơn,...

- Ấn tượng và kỉ niệm với ngôi trường

- Kỉ niệm với bạn bè

- Kỉ niệm với thầy cô: dạy dỗ em nên người, hình thành nhân cách, quan tâm tới học sinh, truyền đạt những kiến thức bổ ích…

Kết bài: Khẳng định tình cảm yêu mến và dù mai sau có đi đâu thì vẫn nhớ về ngôi trường thân yêu. Tích cực học tập để phát huy truyền thống của nhà trường.