Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ (trang 56 Soạn văn 6)

I. Từ nhiều nghĩa

1. Đọc đoạn thơ

2. Nghĩa của từ chân

- Chỉ một bộ phận trên cơ thể con người hay con vật, dùng để nâng đỡ cơ thể

- Bộ phận bên dưới cùng của cây cối

- Địa vị, chức vị của con người

3. Những từ khác cũng có nhiều nghĩa giống từ chân

- Từ “mũi”

+ Một bộ phận trên gương mặt của người hay động vật, là bộ phận có chức năng hô hấp

+ Phần đất liền nhô ra và giáp biển: mũi đất

+ Phần nhọn của đồ vật: mũi kéo, mũi dao, mũi thuyền

4. Những từ chỉ có một nghĩa:

Cây, vui, buồn, nhà…

II. Hiện tượng chuyển nghĩa của từ

1. Mối liên hệ giữa các từ chân:

- Các từ đều có chung nét nghĩa: dùng để chống đỡ cơ thể và để di chuyển

2. Một từ thường được sử dụng với 2 nghĩa: nghĩa đen và nghĩa chuyển

3. Trong bài "Những cái chân", từ chân được sử dụng với nghĩa gốc và nghĩa chuyển.

III. LUYỆN TẬP

Bài 1:

Ba từ chỉ bộ phận cơ thể của con người và sự chuyển nghĩa của chúng:

- Từ mắt: mắt dứa, mắt na, mắt cây, mắt võng, mắt lưới….

- Từ mũi: mũi đất, mũi thuyền, mũi dao, mũi quân

- Từ tay: tay ghế, tay lái

- Từ cổ: cổ lọ, cổ chai, cổ áo

Bài 2:

Một số từ ngữ sử dụng để chỉ bộ phận của cây cối được chuyển nghĩa thành từ ngữ chỉ bộ phận của thân thể người:

- Lá: lá lách, lá phổi, lá gan

- Quả: quả thận, quả tim

Bài 3:

a, Chuyển từ chỉ sự vật sang nghĩa chỉ hành động

- Cái cuốc- cuốc ruộng

- Cái bào- bào gỗ

- Hạt muối- muối cà

b, Chỉ hành động chuyển nghĩa thành chỉ sự vật:

- Bó cỏ- hai bó cỏ

- Nắm cơm- ba nắm cơm

- Bơm xe- cái bơm

Bài 4:

a, Tác giả đã nêu lên hai nghĩa khác nhau của từ bụng.

- Là bộ phận trên cơ thể của người hay động vật chứa nội tạng

- Biểu tượng của ý nghĩ kín đáo, không muốn bộc lộ đối với người khác, với việc nói chung

→ Cùng một từ ngữ nhưng có nhiều ý nghĩa khác nhau: nghĩa gốc và nghĩa chuyển

b, Nghĩa của từ bụng trong những kết hợp sau:

- Ăn cho ấm bụng (bụng: bộ phận của cơ thể người, động vật chứa dạ dày và ruột)

- Anh ấy rất tốt bụng (bụng: biểu tượng cho ý nghĩ, tình cảm sâu kín của người đối với người

- Chạy nhiều bụng chân sẽ săn chắc (bụng có ý chỉ phần phình to ra ở một số động vật)