Đêm nay Bác không ngủ (Minh Huệ) (trang 63 Ngữ văn 6 tập 2)

Chia làm ba phần:

- Phần 1: từ đầu đến... Lấy sức đâu mà đi: Tình cảm của anh đội viên dành cho bác trong lần thức dậy thứ nhất.

- Phần 2: tiếp theo đến... cùng Bác: Tâm trạng của anh đội viên trong lần thứ ba thức dậy

- Phần 3: còn lại: Hình tượng Bác Hồ

Câu 1:

- Tác phẩm đã tả về một đêm không ngủ của Bác Hồ trên đường đi chiến dịch trong những năm kháng chiến chống Pháp và tình cảm của anh đội viên đối với Bác Hồ.

Tóm tắt:

Tỉnh giấc trong một đêm mưa giữa rừng, anh đội viên nhìn thấy Bác Hồ đang đốt lửa và tận tình chăm sóc giấc ngủ cho các chiến sĩ. Lần thứ ba thức dậy anh đội viên mời Bác đi ngủ nhưng Bác đã từ chối, vì thế mà anh rất cảm phục và thấy yêu mến tấm lòng cao thượng của Bác.

Câu 2:

Hình tượng Bác Hồ được miêu tả thông qua con mắt và cảm nhận của anh (đội viên) chiến sĩ.

+ Là người chứng kiến Bác Hồ cả đêm không ngủ

+ Là người nói chuyện với Bác.

→ Câu chuyện được kể lại một cách chân thực, tự nhiên và sinh động. Làm sáng lên hình ảnh Bác Hồ, vừa phản ánh sự việc một cách chân thực và khách quan.

Câu 3:

- Lần thứ nhất thức dậy:

+ Từ ngạc nhiên: trời khuya mà Bác vẫn ngồi

+ Trào dâng nỗi niềm thương Bác: Càng nhìn lại càng thấy thương

+ Cảm động khi được chứng kiến cảnh Bác chăm sóc tận tình cho bộ đội

→ Trạng thái như đang nằm mộng, anh cảm nhận được sự gần gũi, giàu tình thương của vị lãnh tụ

- Lần thứ ba thức dậy:

+ Tâm trạng từ hoảng hốt tới lo lắng: mời Bác đi ngủ

+ Anh đội viên cảm nhận được tình yêu thương bao la của Bác đối với các anh bộ đội và nhân dân

+ Cuối cùng “anh thức cùng Bác”

- Trong bài không miêu tả tới lần thức dậy thứ hai của anh đội viên, vì:

+ Lần thứ ba “Bác vẫn ngồi đinh ninh” đã chứng tỏ một điều trong đêm ấy anh đội viên đã thức dậy nhiều lần, lần nào cũng thấy Bác chưa ngủ.

+ Trong lần thứ ba anh không kìm nén được cảm xúc của bản thân nên “nằng nặc” mời Bác đi ngủ.

Hình ảnh Bác Hồ gần gũi, thân thương và có tấm lòng bao dung, vĩ đại của vị lãnh tụ được khắc họa một cách chân thực qua lời kể của anh đội viên.

Câu 4:

Đoạn kết anh đội viên nhìn nhận việc Bác không ngủ là “lẽ thường tình”

- Đó là phát hiện có tính chân lý: sự bao dung và tình yêu thương bao la của Người không chỉ là biểu hiện bề mặt, mà đó là nhân cách cao quý, ngời sáng của người

- Cuộc đời cách mạng của Người đã trải qua biết bao sóng gió, nhiều đêm không ngủ được:

+ Thời kì đất nước ta bị chính quyền Tưởng Giới Thạch giam cầm: “ Một canh… hai canh… lại ba canh/ Trằn trọc, băn khoăn giấc chẳng thành”

+ Khi tham gia chiến dịch Việt Bắc- Thu Đông: “ Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ/ Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà”

→ Sự hi sinh thầm lặng của bác Hồ cho dân tộc Việt Nam.

Câu 5:

Bài thơ được viết theo thể năm chữ:

+ Mỗi khổ thơ gồm có bốn dòng thơ

+ Cách gieo vần: chữ cuối thứ hai và chữ cuối thứ ba có vần liền với nhau

+ Chữ cuối của dòng cuối mỗi khổ có vần với chữ cuối của dòng đầu câu ở khổ tiếp theo.

→ Tạo ra mạch kể chuyện phù hợp cho văn bản.

Câu 6:

Trong bài thơ tác giả đã sử dụng các từ láy như một yếu tố nghệ thuật để làm nổi bật vẻ riêng cho bài thơ:

- Từ láy được sử dụng với tác dụng tạo hình: đinh ninh, trầm ngâm, xơ xác, lồng lộng…

- Từ láy làm tăng thêm giá trị biểu cảm: thầm thì, bồn chồn, mơ màng, giật mình, thổn thức, hốt hoảng, nằng nặc…

LUYỆN TẬP

Bài 1:

Tập đọc diễn cảm và học thuộc lòng bài thơ.

Bài 2:

Trong một đêm trên đường đi chiến dịch cùng với Bác, đó là một đêm mưa rét. Bộ đội chúng tôi dừng chân nghỉ lại tại một khoảng rừng nhỏ. Sau một ngày dài hành quân ai nấy đều thấm mệt nên nhanh chóng chìm vào giấc ngủ, chỉ còn mỗi Bác Hồ vẫn ngồi trầm ngâm bên bếp lửa. Tôi giật mình tỉnh giấc thì thấy Bác đang đi kéo chăn đắp cho từng người, canh đống lửa để sưởi ấm cho chúng tôi, tôi thấy thương Bác vô cùng. Tới lần thứ ba tỉnh giấc tôi thấy hốt hoảng khi nhìn thấy Bác vẫn còn ngồi bên bếp lửa, dù tôi có nằng nặc mời Bác đi ngủ nhưng bác vẫn từ chối và nói “ Bác ngủ không an lòng”. Bác lo cho dân công phải ngủ trong rừng dưới mưa rét mướt, Bác thương những người lính phải xung trận… Trong lòng tôi bỗng trào dâng một niềm yêu thương Bác và nỗi vui sướng mênh mông khi được thức cùng Bác.