Bài học đường đời đầu tiên (Tô Hoài) ( trang 11 sgk Ngữ văn 6 tập 2)
Câu 1:
a, Tóm tắt đoạn trích: Truyện kể về một anh chàng dế mèn, là một thanh niên cường tráng nhưng có tính kiêu căng, tự phụ luôn cho rằng mình “sắp đứng đầu thiên hạ”. Với tính kiêu căng đó, Dế Mèn trong một lần bày trò nghịch dại để trêu chị Cốc đã khiến Dế Choắt phải chết oan. Dế Choắt vốn là anh bạn hàng xóm yếu ớt, tội nghiệp. Dế Mèn cảm thấy ân hận và rút ra bài học quý giá đầu tiên trên đường đời.
- Truyện được kể bằng lời của nhân vật chính là Dế Mèn, xưng “tôi”
- Bài văn có thể được chia bố cục làm 2 phần:
+ Phần 1: từ đầu đến.... "sắp đứng đầu thiên hạ": Tả về ngoại hình và tính cách của nhân vật Dế Mèn
+ Phần 2: còn lại: Câu chuyện về bài học quý giá đầu tiên trên đường đời của Dế Mèn
Câu 2:
a,Chi tiết miêu tả về ngoại hình và hoạt động của Dế Mèn:
- Ngoại hình:
+ Đôi càng to mập bóng
+ Những cái vuốt ở chân, ở kheo cứng dần và trông nhọn hoắt
+ Đôi cánh giống như cái áo dài chùm kín xuống tận chấm đuôi
+ Đầu to ra, mảng nổi lên trông rất bướng
+ Hai cái răng thì đen nhánh, nhai ngoàm ngoạp
+ Sợi râu dài, uốn cong tạo nên vẻ hùng dũng
- Hành động:
+ Đạo vào cỏ để thử sự lợi hại của những chiếc vuốt
+ Trịnh trọng, khoan thai đưa hai chân lên để vuốt râu
+ Đi đứng dáng oai vệ
+ Cà khịa với tất cả bà con trong xóm
=> Ngoại hình cường tráng của anh chàng dế mới trưởng thành. Tác giả đã miêu tả ngoại hình đan xen với hành động để làm nổi bật tính cách của Dế Mèn là kiêu căng, hống hách, tự phụ.
b,
+ Tính từ dùng để miêu tả hình dáng: Bóng mẫm, cường tráng, nhọn hoắt, giòn giã, bóng mỡ, hủn hoẳn, đen nhánh, ngoàm ngoạp…
+ Tính từ dùng để miêu tả tính cách: Hãnh diện, oai vệ, trịnh trọng, bướng, khoan thai, tợn, ghê gớm…
- Có thể thay thế bằng những từ như: ngắn cũn cỡn, đen thui, rất to, ngắn ngủn, mập bóng, ngang tàng…
=> Ngôn ngữ của tác giả miêu tả rất chính xác các đặc điểm ngoại hình của loài dế, trong khi đó vẫn nêu lên được những tính cách của con người.
c, Dế Mèn là môtj nhân vật ý thức được vẻ đẹp và thế mạnh của mình nhưng lại kiêu căng, tự phụ, hống hách đến mức ngộ nhận về bản thân.
Câu 3:
Thái độ của Dế Mèn đối với Dế Choắt đó là coi thường, trịch thượng.
+ Dù chạc tuổi nhưng lại gọi bạn là Dế Choắt
+ Ví von Dế Choắt với gã nghiện thuốc phiện
+ Xưng hô ta- chú mày
+ Giọng điệu ngang ngạnh của kẻ bề trên, điệu bộ khinh khỉnh
+ Dế Mèn thờ ơ, dửng dưng không chịu giúp đỡ Dế Choắt
=> Dế Mèn cư xử rất lỗ mãng, thái độ thờ ơ, trịch thượng, dửng dưng
Câu 4:
Thái độ và diễn biến tâm lý của Dế Mèn trong việc bày trò trêu chị Cốc dẫn đến cái chết thảm thương của Dế Choắt
+ Huênh hoang: “ Sợ gì? Mày nói xem tao còn biết sợ ai hơn chính tao nữa”
+ Trêu chị Cốc xong thì chạy tọt vào hang tự đắc rằng mình đã ăn toàn
+ Nghe thấy tiếng chị Cốc mổ Dế Choắt thì nằm im thin thít.
+ Khi chị Cốc rời đi mới “mon men bò lên” và tỏ ra hối lỗi
=> Dế Mèn từ thái độ hung hăng, hống hách đã trở nên hèn nhát, run sợ.
- Dế Mèn rút ra bài học quý giá cho bản thân về thái độ, tính cách: Không nên kiêu căng, tự phụ, không được khinh thường người khác, caavs phải biết yêu thương và giúp đỡ người yếu thế hơn mình.
- Bài học đường đời đầu tiên đã được thể hiện qua câu nói của Dế Choắt: “Sống ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ thì cũng như có óc mà không biết suy nghĩ, sớm muộn gì cũng chuốc họa vào thân. ”
Câu 5:
- Hình ảnh những con vật được miêu tả giống hệt như con người trong thực tế.
+ Cặp hình ảnh đối lập, nhân vật đối lập: Dế Mèn khỏe mạnh, cường tráng > < Dế Choắt ốm yếu, nhiều bệnh tật.
- Tác giả sử dụng thủ pháp nhân cách để làm nổi bật nhân vật để nhân vật trở nên sinh động hơn, giống con người khi ngôn ngữ, có hành động, có suy nghĩ, có triết lí như con người
- Các tác phẩm viết về loài vật đã nhân cách hóa nhân vật như sau: Cái Tết của mèo con (tác giả Nguyễn Đình Thi), Dũng sĩ bọ ngựa (Tô Hoài), Cô bé quàng khăn đỏ, Gấu, Sư tử và Cáo…
Luyện tập:
Bài 1:
Sau khi chôn cất Dế Choắt, Dế Mèn:
+ Từ thương cảm tới đau xót, ân hận. Càng thương Dế Choắt bao nhiêu thì Dế Mèn càng ân hận về những hành động dại dột của mình bấy nhiêu.
Dế Choắt ơi, tôi chân thành xin lỗi anh thật nhiều. Tôi mong anh hãy tha thứ cho sự ngông cuồng và dại dột của mình. Tôi cảm thấy ân hận lắm, tôi sẽ luôn ghi nhớ mãi bài học đường đời đầu tiên đau đớn này. Tôi đã kiêu căng, bồng bột mà đánh mất đi một người bạn tốt như anh trong cuộc đời Từ nay, tôi xin hứa sẽ quyết trờ tâm bỏ cái thói hung hăng, tự phụ, ngạo mạn, ích kỷ của mình để sống cuộc đời có ích và ý nghĩa hơn.
Bài 2:
Phân chia các nhóm học sinh, phân vai cho từng học sinh để đọc đoạn Dế Mèn trêu chị Cốc, gây ra cái chết thương tâm của Dế Choắt.