Soạn bài: Buổi học cuối cùng (SGK Ngữ văn 6 tập 2 trang 54)
+ Phần 1: Từ đầu...vắng mặt con: Phrăng trên con đường đến trường.
+ Phần 2: Tiếp theo...Nhớ mãi buổi học cuối cùng này: Diễn biến trong buổi học cuối cùng.
+ Phần 3: Còn lại: Giờ học kết thúc với những hành động đột ngột của thầy giáo Ha-men.
Nội dung bàiCâu chuyện buổi học cuối cùng bằng tiếng Pháp tại vùng An-dát bị quân Phổ chiếm đóng đã thể hiện lòng yêu nước trong một biểu hiện cụ thể đó là tình yêu tiếng nói của dân tộc.
Hướng dẫn soạn bài
Câu 1 (SGK Ngữ văn 6 tập 2 trang 54):
- Hoàn cảnh: vùng An-dát của nước Pháp bị rơi vào tay quân Phổ vào năm 1870. Các trường học tại khu vực này bị bắt buộc phải giảng dạy và học bằng tiếng Đức.
- Địa điểm: Câu chuyện xảy ra tại một ngôi trường làng ở vùng An-dát nước Pháp.
- Tên truyện “Buổi học cuối cùng” gợi lên một sự xót xa, nuối tiếc đây là buổi học tiếng Pháp - tiếng dân tộc cuối cùng của người dân Pháp trên đất Pháp.
Câu 2 (SGK Ngữ văn 6 tập 2 trang 55):
- Truyện được kể dựa trên lời kể của cậu bé Phrăng – ngôi thứ nhất
- Truyện có các nhân vật: Thầy Ha-men, các bạn học sinh cùng lớp, cụ xã trưởng Hô-de...
- Hình ảnh thầy Ha-men đã để lại cho người đọc nhiều ấn tượng nổi bật nhất.
Câu 3 (SGK Ngữ văn 6 tập 2 trang 55):
- Cậu bé Phrăng đã thấy được những điều khác thường:
+ Sau xưởng cưa lính Phổ đang luyện tập. Nhiều người dân đang tập trung trước bảng cáo thị.
+ Khung cảnh lớp học: Vắng lặng, lặng ngắt giống như một buổi sáng chủ nhật
→ Báo hiệu cho một sự kiện quan trọng sắp xảy ra, vùng An-dát của nước Pháp đã rơi vào tay của quân Đức, người Pháp tại nơi đây không còn được học tiếng Pháp.
Câu 4 (SGK Ngữ văn 6 tập 2 trang 55):
- Ý nghĩ và tâm trạng của cậu bé Phrăng đối việc học tiếng Pháp.
+ Trước buổi học: định trốn học bỏ đi chơi, ham chơi và lười học.
+ Khi biết được đó là buổi học cuối cùng: giận bản thân vì bỏ phí thời gian học tập.
+ Trong buổi học: xấu hổ vì đã không thuộc bài, trong lòng rầu rĩ, tự thấy hiểu bài hơn những buổi trước.
+ Kết thúc buổi học: buồn bã, tình yêu tiếng Pháp thêm sâu đậm.
=> Từ lơ là đến thiết tha và lo lắng việc học; từ sợ hãi cho đến thân thiết, quý trọng thầy giáo Ha-men.
Câu 5 (SGK Ngữ văn 6 tập 2 trang 55):
- Trang phục: áo rơ-đanh-gốt màu xanh lục có diềm lá sen, mũ bằng lụa đen thêu.
- Thái độ đối với học sinh: thật kiên nhẫn, nhẹ nhàng
- Lời nói tiếng Pháp là ngôn ngữ hay nhất trên thế giới.
- Cử chỉ, hành động: quay về phía bảng, dằn mạnh viên phấn và viết thật to dòng chữ: "Nước Pháp muôn năm".
=> Cảm nghĩ: Thầy Ha-men là một người yêu nghề dạy học, và cũng có lòng yêu nước sâu sắc.
Câu 6 (SGK Ngữ văn 6 tập 2 trang 55):
Câu văn dùng phép so sánh:
- Tiếng ồn ào như vỡ chợ vang ra đến tận ngoài phố.
-... chẳng khác nào nắm được chiếc chìa khóa chốn lao tù.
- Các tờ mẫu... như các lá cờ nhỏ...
Tác dụng: Tăng sức gợi cảm, gợi hình cho sự diễn đạt, giúp cho câu văn thêm sinh động và hấp dẫn hơn.
Câu 7 (SGK Ngữ văn 6 tập 2 trang 55):
Ý nghĩa của câu nói của thầy Ha-men: Làm nổi bật giá trị thiêng liêng và sức mạnh to lớn của tiếng nói mẹ đẻ của dân tộc trong cuộc đấu tranh giành lại độc lập, tự do. Đó là linh hồn, là bản sắc văn hóa dân tộc, và việc giữ được tiếng nói dân tộc đó cũng chính là cơ hội giành lại được tự do.
Luyện tập (SGK Ngữ văn 6 tập 2 trang 56)Bài 1: Học sinh kể tóm tắt văn bản
Câu chuyện kể về một buổi học cuối cùng bằng tiếng Pháp của học sinh vùng An-dát bị quân phổ chiếm đóng. Buổi học cuối cùng diễn ra với không khí khác thường, trang nghiêm và đầy sự xúc động giữa thầy Ha-men, học sinh và nhiều người dân ở vùng đất bị quân Phổ chiếm đóng.
Bài 2: Học sinh luyện viết đoạn văn
Gợi ý: Cần tập trung vào việc miêu tả các đặc điểm như:
- Thầy Ha-men: Trang phục, thái độ, hành động, lời nói... trong buổi học cuối cùng.
- Chú bé Phrăng: Thái độ, cử chỉ, hành động, suy nghĩ, tâm trạng...
(đảm bảo hình thức đoạn văn ngắn gọn và lưu ý làm nổi bật nét tiêu biểu về tính cách của đối tượng)
Bản 2/ Soạn bài: Buổi học cuối cùng (siêu ngắn)Bố cục chia thành 3 phần:
+ Phần 1: Từ đầu...vắng mặt con: Phrăng trên con đường đến trường.
+ Phần 2: Tiếp theo...Nhớ mãi buổi học cuối cùng này: Diễn biến trong buổi học cuối cùng.
+ Phần 3: Còn lại: Giờ học kết thúc với những hành động đột ngột của thầy giáo Ha-men.
Tóm tắtPhrăng là một câu bé lười học và ham chơi. Một lần, trên đường đến trường quang cảnh khác lạ so với thường ngày đã thu hút cậu và khi đến trường thì không khí lớp học cũng bỗng trở nên bình lặng, không còn ồn ào, hỗn độn như thường ngày, có cả những người dân làng cùng đến tham dự buổi học, thầy Ha-men mặc trang phục lịch sử, không hề tức giận khi Phrăng đến lớp muộn, những điều này đã khiến cậu bé vô cùng ngạc nhiên. Hoá ra đây là buổi học cuối cùng bằng tiếng Pháp mà cậu được học và cũng là buổi cuối cùng thầy Ha-men được dạy học cho lớp bởi vì lệnh từ Béc-lin là tất cả các trường học ở vùng An-dát từ giờ trở đi chỉ được dạy tiếng Đức. Phrăng đã cảm thấy choáng váng, ân hận vì trước đây đã lười biếng học tiếng Pháp. Trong buổi học cuối cùng ngày hôm đó, thầy Ha-men đã nói với tất cả học sinh và mọi người tham dự lớp về tiếng Pháp, khuyên mọi người giữ lấy tiếng Pháp bởi vì "Một dân tộc khi rơi vào vòng nô lệ, chừng nào mà họ vẫn còn giữ vững tiếng nói của mình thì chẳng khác gì nắm được chiếc chìa khoá chốn lao tù". Thầy đã cho tất cả mọi người tập viết tên quê hương An-dát, Lo-ren. Trong tâm trạng ân hận cậu bé Phrăng và cả lớp đã tâm trung hết sức vào bài giảng của thầy Ha-men. Khi đồng hồ của nhà thơ điểm 12 tiếng, cũng là lúc tiếng kèn của bọn lính Phổ vang lên. Thầy Ha-men đã tập trung hết sức viết lên bảng dòng chữ "Nước Pháp muôn năm" và kết thúc buổi học trong nỗi xúc động đến tận cùng.
I. Đọc hiểu văn bảnCâu 1 (trang 54 Ngữ Văn 6 Tập 2):
- Sự việc diễn ra sau cuộc chiến tranh Pháp- Phổ, nước Pháp bị thua trận nên phải cắt vùng An-dát và Lo-ren cho nước Phổ, cho nên 2 vùng này bắt buộc phải học tiếng Đức. Truyện diễn ra trong một buổi học tiếng Pháp cuối cùng tại một ngôi trường làng ở vùng An- dát.
- Tên truyện:
+ nói về buổi học tiếng Pháp cuối cùng đó
+ sau buổi học này sẽ là những buổi học bằng Đức - thứ tiếng dân tộc khác như thế không còn là buổi học nữa
Câu 2 (trang 55 Ngữ Văn 6 Tập 2):
- Truyện được kể bằng ngôi kể thứ nhất theo lời của cậu bé Phrăng- một cậu học trò cũng có mặt trong buổi học cuối cùng này
- Truyện còn có nhiều nhân vật khác như cụ già Hô-de, bác phó rèn Oát- sto, xã trưởng cũ, bác phát thư, những người dân vùng An-dát, những người lính Đức nhưng người đặc biệt gây ấn tượng đó là thầy giáo Ha-men
Câu 3 (trang 55 Ngữ Văn 6 Tập 2):
- Những sự khác lạ mà cậu bé Phrăng nhận thấy trong buổi học cuối cùng:
| Buổi học bình thường | Buổi học cuối | |
|---|---|---|
| Trên đường đến trường | Lời của bác phó rèn là đến trường lúc nào cũng là sớm | |
| Quang cảnh ở trường | - Tiếng ồn ào như tiếng chợ vỡ - Tiếng mọi người đồng thanh đọc lại bài học - Tiếng thước kẻ to tướng | Mọi người bình lặng giống như một buổi sáng chủ nhật |
| Không khí trong lớp học | - Thầy quở trách vì cậu đi học muộn | - Thái độ nhẹ nhàng, kiên nhẫn của thầy - Thành phần tham dự là học sinh và đầy đủ tầng lớp dân làng - Ai cũng lặng lẽ và buồn rầu - Cụ xã trưởng Hô-de người đọc viết thông thạo nhưng tay vẫn cầm cuốn tập đánh vần cũ |
Câu 4 (trang 55 Ngữ Văn 6 Tập 2):
Diễn biến tâm trạng và ý nghĩ của cậu bé Phrăng trong buổi học cuối cùng:
- Hoàn hồn, ngạc nhiên,
- Choáng váng và tự trách mình
- Chăm chú lắng nghe giảng
→ Sự thay đổi về thái độ và tình cảm, ý nghĩ của cậu bé Phrăng từ ham chơi lười học đã trở nên biết yêu quý ham thích học tiếng Pháp
Câu 5 (trang 55 Ngữ Văn 6 Tập 2):
- Nhân vật thầy giáo Ha-men trong buổi học cuối cùng được miêu tả:
+ trang phục: mặc chiếc áo rơ-đanh-gốt màu xanh lục có điểm lá sen gấp nếp mịn và đội chiếc mũ toàn bằng lụa đen thêu
+ thái độ với học sinh: giọng nói dịu dàng, trang trọng, kiên nhẫn
+ những lời nói của thầy về việc học tiếng Pháp:
● Nói với chúng tôi bằng tiếng Pháp cầm 1 cuốn sách ngữ pháp đọc bài, kiên nhẫn giảng giải và chuẩn bị các tờ mẫu mới tinh, viết chữ trên bảng trông chữ rất đẹp
● Đứng lặng im trên bục giảng và đăm đăm nhìn..... đủ cam đảm để dạy hết buổi
+ cử chỉ hành động cuối buổi học
● Đứng trên bục giảng mà người tái nhợt, giọng nghẹn ngào cầm phấn viết mạnh hết sức, cố gắng viết thật to
● Đứng đó dựa đầu vào tường rồi giơ tay ra hiệu
- Qua đó em có thể thấy thầy giáo Ha-men là một con người có lòng yêu nước sâu đậm, yêu tiếng nói mẹ đẻ vô cùng đau xót khi thấy tiếng Pháp bị cấm dạy.
Câu 6 (trang 55 Ngữ Văn 6 Tập 2):
- Một số phép so sánh được sử dụng trong tác phẩm
+ tất cả các cái đó (nhìn lính Phổ tập, nghe sáo hót) thu hút tôi hơn là những quy tắc về phân từ
+ tiếng ồn ào như tiếng vỡ chợ
+ mọi sự bình lặng y như buổi sáng chủ nhật tĩnh lặng
+ dân làng ngồi lặng lẽ giống như học sinh chúng tôi
- Tác dụng
+ gợi hình ảnh của buổi học cuối cùng
+ thể hiện sự thiêng liêng, trang nghiêm của buổi học cuối cùng trong lòng từng nhân vật
Câu 7 (trang 55 Ngữ Văn 6 Tập 2):
- Câu nói của thầy Ha-men có ý nghĩa: sử dụng tiếng nói thống nhất là 1 đặc điểm chủ yếu của dân tộc, khi có giữ vững được tiếng nói của dân tộc thì sẽ không bao giờ quên tổ quốc, sẽ luôn ấp ủ tình yêu và ý chí đấu tranh để giành lại tự do.
- Đó là 1 chân lí sáng ngời mà mỗi một thế hệ cần ghi nhớ
Luyện tậpCâu 1 (trang 56 Ngữ Văn 6 Tập 2):
Tóm tắt truyện (như trên)
Câu 2 (trang 56 Ngữ Văn 6 Tập 2):
Đoạn văn tham khảo
Hình ảnh thầy giáo Ha-men trong buổi học cuối cùng trong văn bản được hiện lên thật khác lạ so với mọi ngày. Hôm nay thầy mặc một chiếc áo rơ-đanh-gốt màu xanh lục có diềm lá sen gấp nếp mịn và đội một chiếc mũ toàn bằng lụa đen thêu. Đó là bộ trang phục mà thầy chỉ mặc khi có đoàn thanh tra hoặc có lễ phát phần thưởng. Mái tóc đã lốm đốm hoa dâm của thầy được chải gọn gàng. Thầy đi một đôi giày màu đen trông nhã nhặn và trang trọng. Thầy còn chuẩn bị bài giảng một cách chu đáo hơn mọi ngày, giảng dạy bằng 1 giọng nói dịu dàng. Suốt buổi học thầy không quát mắng một học sinh nào, ngay cả cậu bé Phrăng. Trong bài giảng của mình thầy Ha-men luôn nhấn mạnh cho học sinh biết và mọi người tham dự lớp học về tiếng Pháp và ca ngợi nó- là thứ tiếng của dân tộc. Không chỉ vậy thầy còn tự phê bình chính bản thân mình cũng như mọi người về thái độ sao nhãng học tập và giảng dạy. Thầy cố lấy hết cam đảm để dạy hết buổi học ngày hôm đó. Rồi cuối cùng, khi đồng hồ điểm tiếng chuông lúc 12 giờ, thầy bỗng tái nhợt người đi, giọng nói nghẹn ngào, quay về phía bảng và cố gắng viết thật to dòng chữ bằng tiếng Pháp: Nước Pháp muôn năm!
Bài trước: Soạn bài: Viết bài làm văn số 5: Văn tả cảnh (SGK Ngữ văn 6 tập 2 trang 47) Bài tiếp: Soạn bài: Nhân hóa (SGK Ngữ văn 6 tập 2 trang 56)