Soạn văn 12: Thực hành một số phép tu từ cú pháp
I. Phép lặp cú pháp
Bài 1 Trang 150, 151 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
a. Các câu lặp cú pháp
+ Dòng 1 và 3: Sự thật là.... nước ta/ dân ta.... đã......
+ Dòng 4 và 5: Dân ta đã/ lại.........
=> Vai trò: nhấn mạnh, lưu ý sự khẳng định; làm cho giọng văn trở nên hài hoà, nhịp nhàng, bổ trợ cho nhau.
b. Các câu lặp cú pháp trong đoạn trích b là:
+ Dòng 1 và 2
+ Dòng 3,4,5
=> Vai trò: nhấn mạnh, khẳng định sự tự hào và tình yêu thiết tha với đất nước của tác giả.
c. Trong đoạn thơ c, kết cấu câu được lặp lại là: Nhớ sao...
=> Vai trò: Kiến cho nỗi nhớ của người về xuôi đối với quê hương cách mạng Việt Bắc thêm thiết tha sâu lắng.
Bài 2 Trang 151 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
- Giống nhau: đều dùng phép lặp cấu trúc cú pháp.
- Khác nhau:
+ Về số lượng tiếng:
• Ở câu đối, thơ Đường luật, văn biền ngẫu (và ở các câu tục ngữ), số lượng tiếng trong câu trước và câu sau cần bằng nhau.
• Ở văn xuôi và thơ tự do thì các câu lặp cấu trúc cú pháp với nhau không nhất thiết phải có số lượng tiếng bằng nhau hoàn toàn.
+ Về từ thể loại và cấu trúc của các từ:
• Ở câu đối, thơ Đường luật, văn biền ngẫu trong các câu lặp cấu trúc cú pháp với nhau, những từ tương ứng phải giống từ loại, giống kiểu cấu trúc từ
• Trong văn xuôi và thơ tự do, ở các câu cấu trúc cú pháp, sự đối xứng về từ loại và cấu tạo từ không nhất thiết ở mức độ nghiêm ngặt hoàn toàn.
+ Về nhịp điệu:
• Ở câu đối, thơ Đường luật, văn biền ngẫu, ở các câu lặp cấu trúc cú pháp thì kết cấu nhịp điệu cũng lặp ở mức độ rõ ràng
• Trong văn xuôi, thơ tự do, ở các câu lặp kết cấu cú pháp, cấu trúc nhịp điệu không nhất thiết lặp
Bài 3 Trang 151 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
Con nhớ anh con, người anh du kích...
Con nhớ em con, thằng em liên lạc
(Chế Lan Viên)
=> Biện pháp lặp cú pháp: Con nhớ...... góp phần thể hiện niềm nhớ da diết của chủ thể trữ tình khi nhớ tới Tây Bắc
II. Phép liệt kê
a. Đoạn trích trong Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn: kết hợp biện pháp lặp và biện pháp liệt kê: ... thì ta... ;... thì cùng nhau...
=> Tác dụng: Thể hiện nỗi lòng của tác giả, làm nổi bật sự quan tâm, đối đãi chu đáo của Trần Quốc Tuấn đối với tướng sĩ: cho áo, cho cơm, thăng chức, ...
b. Đoạn trích trong Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh:
- Vận dụng phép liệt kê (hàng loạt sự lê án tội ác của thực dân Pháp)
- Vận dụng biện pháp lặp cú pháp.
=> Tác dụng: Phê phán và tố cáo tội ác về chính trị của thực dân Pháp với dân dân ta, truyền tải cho người đọc, người nghe sự căm thù giặc cao độ và sâu sắc.
III. Phép chêm xen
Bài 1 Trang 152, 153 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
- Những bộ phận in đậm trong các câu a, b, c, d để ở vị trí chính giữa, cuối câu và sau bộ phận được lưu ý
- Nó được tách ra nhờ ngữ điệu lúc nói hoặc đọc, lúc viết thì được tách ra nhờ dấu phẩy, dấu ngoặc đơn hay dấu ngang.
- Nó có vai trò ghi chú hay giải thích cho ngôn ngữ đi trước, bổ sung thêm sắc thái tình cảm, cảm xúc của người viết.
Bài 2 Trang 153 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
Tố Hữu là ngọn cờ đầu của thơ ca cách mạng VN - Ông đã để lại cho kho tàng văn học dân tộc 1 khối lượng thơ ca khá đồ sộ. Thơ ca ông là minh chứng sinh động về sự kết hợp hài hòa 2 nhân tố cách mạng và dân tộc ở sáng tác thi ca. Từ phong cách thơ TH có thể nhìn nhận 1 thành tựu xuất sắc của thơ cách mạng, 1 nền thơ luôn coi vận mệnh dân tộc là lẽ sống lớn nhất.
Bản 2. Soạn văn: Thực hành một số phép tu từ cú pháp (siêu ngắn)
I. Phép lặp cú pháp
Câu 1 Trang 150 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
- Đoạn a
+ Lặp cấu trúc ngữ pháp: sự thật là... (2 câu đầu), dân ta... (2 câu sau)
+ Vai trò: gợi âm hưởng đanh thép, hùng hồn
- Đoạn b:
+ Lặp cấu trúc: 2 câu đầu, 3 câu thơ sau
+ Tác dụng: khẳng định chủ quyền tổ quốc và bộc lộ cảm xúc vui sướng của tác giả
- Đoạn c:
+ Lặp từ ngữ, lặp cấu trúc
+ Vai trò: nhấn mạnh nỗi nhớ da diết của người ra đi
Câu 2 Trang 151 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
a) Tục ngữ
2 vế lặp cấu trúc bằng biên pháp đối về số lượng, về từ loại, về kết cấu ngữ pháp
b) Câu đối
Biện pháp lặp kết hợp với biện pháp đối
c) Thơ đường luật
Đòi hỏi ở mức độ cao, chặt chẽ
d) Văn biền ngẫu
Biện pháp lặp phối hợp với biện pháp đối
Câu 3 Trang 151 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
Tìm 1 vài ví dụ:
- Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
- Từ những năm... căm hờn (Đất nước – Nguyễn Đình Thi)
II. Phép liệt kê
Câu 1 Trang 152 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
- Đoạn a: Nhấn mạnh và khẳng định sự đối đãi chu đáo của Trần Quốc Tuấn với tướng sĩ trong toàn bộ hoàn cảnh
- Đoạn b: Nhấn mạnh, lên án tội ác tàn bạo, khủng khiếp của thực dân Pháp
III. Phép chêm xen
Câu 1 Trang 151 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
- Phần in đậm của những câu đề nằm ở cuối hay giữa câu để bổ sung, giải thích 1 thông tin nào đó
- Dấu tách biệt: gạch ngang, dấu phẩy, dấu ngoặc đơn
- Vai trò: bổ sung, ghi chú hoặc giải thích
Câu 2 Trang 152 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
Tố Hữu - nhà thơ trữ tình, chính luận đã để lại cho đời nhiều tác phẩm có giá trị và Việt Bắc là một trong số đó. Việt Bắc ra đời sau cuộc kháng chiến 1954 và là bài thơ tiêu biểu cho chất trữ tình, chính luận của thơ TH. Việt Bắc là bản tình ca của những người cách mạng, những người kháng chiến và cả dân tộc qua trái tim của tác giả. Ngoài ra, bài thơ còn mang âm hưởng sử thi vang dội đưa ta về với một giai đoạn lịch sử hào hùng và quan trọng của dân tộc