Soạn văn 12: Quá trình văn học và phong cách văn học

- Quá trình văn học là diễn biến sự hình thành, đổi mới, phát triển của văn học qua các giai đoạn lịch sử
- Hoạt động nổi bật của quá trình văn học là những trào lưu văn học
- Thành tựu cơ bản của quá trình văn học thể hiện ở phong cách văn chương đặc sắc

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 Trang 183 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:

-Quá trình văn học là quá trình tiến hóa, tồn tại, phát triển và biến đổi của văn học qua các thời kỳ lịch sử.

- Tiến trình văn học luôn tuân theo những quy luật chung.

+ Thứ nhất: văn học gắn bó mật thiết với đời sống, văn hoá này ở thời nào, lịch sử xã hội thay đổi thường kéo theo sự phát triển của lịch sử văn học.

+ Thứ hai: văn học phát triển kế tục và đổi mới: văn học dân gian là cội nguồn của văn học viết, người sau kế thừa giá trị văn học cũ và sáng tạo ra giá trị mới

+ Thứ ba: văn học của 1 dân tộc tồn tại và phát triển trong dự trữ và là một dòng chảy của văn học chương giới.

Câu 2 Trang 183 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:

Đặc điểm cơ bản:

+ Văn học Phục hưng ở Châu Âu TK XV - XVI coi trọng con người và giải phóng con người khỏi lối tư duy khắc nghiệt thời Trung cổ

+ Chủ nghĩa cổ điển ở Pháp TK XVII coi văn học cổ đại là hình mẫu lí tưởng, luôn coi trọng lý trí, tạo ra theo tiêu chuẩn nghiêm ngặt.

+ Chủ nghĩa lãng mạn ủng hộ nguyên tắc chủ quan, lấy chủ đề trong thế giới hư cấu của nhà văn, xây dựng hình ảnh nhân vật trên cơ sở lý trí và ước mơ của nhà văn.

+ Chủ nghĩa hiện thực phê phán TK XIX nghiêng về các quy tắc khách quan, lưu ý chọn đề tài trong cuộc sống hiện thực, chủ trương “nhà văn là người thư ký trung thành của thời đại”, nhìn vào hiện thực để sáng tạo những điển hình.

+ Chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa TK XX diễn tả cuộc sống trong các thời kì phát triển cách mạng.

- Những trào lưu văn học hiện đại thế giới:
+ Chủ nghĩa siêu thực: ra đời năm 1942 ở Pháp với quan niệm thế giới trên thực tại mới là mảnh đất sáng tạo của các nghệ sĩ.
+ Chủ nghĩa thực tại huyền ảo trong văn chương Mĩ la –tinh.
+ Chủ nghĩa hiện sinh ở Châu Âu.
- Những trào lưu văn chương ở VN:
+ Trào lưu lãng mạn với phong trào Thơ mới.
+ Trào lưu hiện thực phê phán: ở những tác phẩm của Nguyễn Công Hoan, Vũ Trọng Phụng, Nam Cao.
+ Trào lưu hiện thực xã hội chủ nghĩa: những tác phẩm của HCM, Tố Hữu

Câu 3 Trang 183 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:

- Phong cách văn học là nét độc đáo, riêng biệt của những nghệ sĩ thể hiện trong tác phẩm.
- Phong cách văn học xuất hiện là do chính nhu cầu, đòi hỏi sự xuất hiện cái mới và nhu cầu của thời kì sáng tác văn chương.
- Thời kì văn chương được đánh dấu bằng các nhà văn kiệt xuất với phong cách đặc sắc của họ.
- Phong cách in dậm dấu ấn dân tộc và thời đại

Câu 4 Trang 183 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:

Những biểu hiện của phong cách văn học:

+ Giọng điệu riêng biệt, cách nhìn và cách cảm nhận khám phá.

+ Sáng tạo các yếu tố nội dung tác phẩm

+ Hệ thống phương thức biểu đạt, các thủ pháp kĩ xảo mang dấu ấn riêng.

+ Thống nhất từ ​​cốt lõi, nhưng với sự thực hiện đổi mới đa dạng.

+ Có tính thẩm mỹ cao, giàu tính nghệ thuật.

Luyện tập

1. Nhận xét

Đặc điểm của văn học lãng mạn qua tác phẩm Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân:

+ Tình huống gặp gỡ éo le giữa người bị kết án là Huấn Cao và người quản ngục

+ Nguyễn Tuân xây dựng hình tượng Huấn Cao bằng lí tưởng của mình, nâng cao tầm vóc của con người bằng con người.

- Đặc điểm của văn học hiện thực phê phán qua "Hạnh phúc của 1 tang gia" (trích "Số đỏ" - Vũ Trọng Phụng):

+ Đắm mình sâu vào thực tại thối nát, lố bịch và vô đạo đức của xã hội lúc bấy giờ.

+ Mâu thuẫn trào phúng nằm ở chính trong nhan đề, bộc lộ sự mỉa mai, hài hước và đau đớn

2. Những nét chính về phong cách nghệ thuật của
- Tố Hữu
+ Nội dung thường viết về cách mạng nên đậm chất trữ tình, chính trị

+ Tính dân tộc được Tố Hữu thể hiện rõ nét, sâu sắc

- Nguyễn Tuân:

+ Khẳng định cái tôi đặc sắc khác thường

+ Tiếp cận thế giới về phương diện văn hoá, thẩm mĩ, gần gũi về phương diện nghệ thuật.

+ Nghệ thuật điêu luyện, thành công trong lối viết, lỗi dùng từ.

Bản 2. Soạn văn: Quá trình văn học và phong cách văn học (siêu ngắn)

Câu 1 Trang 183 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:

- Quá trình văn học là sự vận động của văn học nói chung. Nó bao gồm tất cả những tác phẩm văn học có chất lượng khác nhau, tất cả những hình thái văn chương tồn tại từ truyền miệng đến bản thảo, đến in ấn. Chúng cũng bao gồm các nhân tố của đời sống văn học như tác giả và độc giả, các hình thức liên kết, nghiên cứu và phê bình, các hình thái ý thức xã hội, v. v.

- Quy luật của quá trình văn học:

+ Tuân theo cuộc sống, ở mỗi thời đại văn học, các biến động của lịch sử, xã hội thường tạo nên những biến đổi của văn học

+ Nền văn học phát triển nối tiếp và đổi mới

+ Văn học của một dân tộc tồn tại và phát triển trong sự bảo tồn và tiếp biến

Câu 2 Trang 183 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:

Những đặc điểm chính của văn học Phục hưng, chủ nghĩa cổ điển, chủ nghĩa lãng mạn, chủ nghĩa hiện thực phê phán, chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa.

- Văn học Phục hưng: đề cao con người, giải phóng cá nhân, chống lại tư tưởng hà khắc thời Trung cổ.

- Chủ nghĩa cổ điển: xem văn học cổ là hình mẫu lý tưởng, luôn phục vụ lý trí, sáng tác theo những quy tắc nghiêm ngặt.

- Chủ nghĩa lãng mạn: coi trọng quy tắc chủ quan, thường lấy chủ đề từ thế giới tưởng tượng của nhà văn, luôn xây dựng thế giới hình tượng nghệ thuật thích hợp với lý tưởng và ước mơ của tác giả

- Chủ nghĩa hiện thực phê phán: đề cao những nguyên tắc khách quan, chú ý đến việc lựa chọn đối tượng trong hiện thực cuộc sống, cho rằng “nhà văn là người thư ký trung thành của thời đại”, quan sát thực tế để sáng tạo ra những điển hình.

- Chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa: tiêu biểu cho cuộc sống trong quá trình phát triển cách mạng, nhấn mạnh vai trò lịch sử của nhân dân.

- Trong thế kỷ XX cũng có những trào lưu hiện đại trên thế giới: chủ nghĩa siêu thực, chủ nghĩa hiện thực huyền ảo, chủ nghĩa hiện sinh

- Ở Việt Nam có hai trào lưu quan trọng nhất là trào lưu lãng mạn và chủ nghĩa hiện thực.

Câu 3 Trang 183 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:

- Phong cách văn học là nét riêng biệt, độc đáo của tác giả trong quá trình cảm nhận, tư duy về cuộc sống.

- Văn phong mang đậm dấu ấn dân tộc và thời đại.

Câu 4 Trang 183 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:

Các đặc điểm của phong cách văn học:

- Cái nhìn, cách thức cảm nhận và tiếng nói riêng của tác giả

- Tính sáng tạo trong các yếu tố nội dung tác phẩm (chủ đề, chủ đề, hình tượng, cảm hứng, ...

- Sáng tạo về lối diễn đạt (ngôn ngữ, cấu trúc, thể loại, ... )

Luyện tập

Câu 1 Trang 183 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:

- Cảm hứng lãng mạn trong “Chữ người tử tù”

+ Xây dựng nhân vật có nét đẹp tài hoa, nghệ sĩ

+ Các thủ pháp tương phản, đối lập: đối lập giữa con người với hoàn cảnh, giữa sáng và tối, ...

+ Ngôn ngữ phong phú, đa dạng, nhiều khía cạnh.

- Cảm hứng hiện thực trong đoạn trích "Hạnh phúc một tang gia":

+ Đoạn trích "Hạnh phúc của một tang gia" là 1 vở hài kịch bi kịch, đồng thời vạch trần bản chất lố bịch, thối nát của một gia đình, phản ánh đúng bộ mặt của xã hội thượng lưu thành thị trước Cách mạng tháng 8.

+ Bằng cách phát hiện những điểm tương phản mạnh mẽ cùng tồn tại trong cùng một người, sự vật hoặc sự việc.

+ Phép kể cường điệu, nói ngược, được vận dụng linh hoạt.

Câu 2 Trang 183 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:

- Phong cách nghệ thuật của Tố Hữu:

+ Thơ Tố Hữu là thơ trữ tình - chính trị

+ Thơ Tố Hữu mang khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn

+ Thơ Tố Hữu có giọng điệu nhẹ nhàng, tình cảm

+ Thơ Tố Hữu mang đậm tính dân tộc.

+ Phong cách của Nguyễn Tuân có thể tóm gọn trong một chữ “ngông”, trên mỗi trang viết của mình, Nguyễn Tuân luôn muốn thể hiện tài năng và sự uyên bác của mình. Tài năng uyên bác của Nguyễn Tuân được bộc lộ:

• Tìm tòi, khám phá sự vật theo quan điểm thẩm mỹ

• Nhìn người dưới góc độ tài hoa, nghệ sĩ

• Vận dụng kiến ​​thức, hiểu biết về nhiều lĩnh vực khác nhau để tạo nên hình ảnh

+ Ông là nhà văn Việt Nam có cá tính độc đáo, cảm xúc mãnh liệt, tình cảm, phong cách đẹp, ...

+ Vốn từ vựng phong phú, tổ chức các cụm từ văn xuôi đầy giá trị hình ảnh, với âm nhạc nghiêm túc, phối âm, phối thanh có sự đan xen linh hoạt và tài năng...