Soạn văn 12: Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc
- Cách nhìn, điểm nghĩ sâu sắc, mới mẻ, tâm huyết về con người hết lòng vì nước, vì dân, tác giả đã làm rõ mối quan hệ khăng khít giữa thơ văn Nguyễn Đình Chiểu với tình hình đất nước lúc bấy giờ và hiện tại
- Tác giả ngợi ca Nguyễn Đình Chiểu, 1 con người sử dụng ngòi bút của mình làm vũ khí chiến đấu vì dân, vì nước, một ngôi sao sáng trong nền văn hiến đặc sắc của dân tộc
- Tác phẩm mang sức lôi cuốn do cách nghị luận xác đáng chặt chẽ, xúc động tha thiết với những hình ảnh ngôn từ độc đáo.
Hướng dẫn soạn bài
Câu 1 Trang 53 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
- Mở bài: Nguyễn Đình Chiểu - một nhà thơ lớn của dân tộc cần được tìm hiểu và coi trọng hơn nữa.
- Thân bài: Nêu các điểm đặc sắc về cuộc đời và thơ văn NĐC.
+ Luận điểm 1: NĐC là nhà thơ yêu nước.
+ Luận điểm 2: Thơ văn yêu nước của NĐC.
+ Luận điểm 3: Vai trò nghệ thuật của tác phẩm Lục Vân Tiên.
- Kết bài: Nhà văn khẳng định cuộc đời và sự nghiệp của NĐC là 1 tấm gương sáng.
=> Việc sắp xếp các luận điểm thích hợp với nội dung của bài, khác với trình tự thông thường ở điểm tác giả nói về con người Nguyễn Đình Chiểu sau đó trình bày những nét đặc sắc trong bài thơ của ông.
Câu 2 Trang 53 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
- Đó là cái nhìn mới mẻ của nhà văn:
+ “Ánh sáng khác thường" chính là nét đẹp mộc mạc, bình dị của thơ văn NĐC
+ “Con mắt của chúng ta phải chăm chú nhìn thì mới thấy” nghĩa là phải kiên trì, nghiên cứu thì mới có thể khám phá được nét đẹp ấy.
- Nhận xét, đánh giá của nhà văn:
+ Mang ý nghĩa cách thức luận ở việc nghiên cứu, nhận định thơ văn NĐC
+ Đây là việc điều chỉnh về lối nhìn để có định hướng chính xác, ở việc nghiên cứu nhà thơ NĐC.
Câu 3 Trang 54 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
- Cả đời của NĐC là cuộc đời đẹp, đầy nghị lực, cho dù va phải nhiều khó khăn, bất hạnh, mà vẫn đứng thẳng, ngẩng cao đầu sống vì dân, vì nước
- Quan niệm sáng tác của NĐC: thơ văn có tính chiến đấu, mang tính biểu cảm: “Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm / Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà”.
- Thơ văn mà ông sáng tác để phụng sự chiến đấu chống giặc ngoại xâm bảo vệ đất nước:
+ Tái hiện lịch sử của nước ta suốt 20 năm kể từ 1860 - đó là thời kì đau thương nhưng anh dũng.
+ Thơ văn yêu nước của NĐC ở đó chủ yếu là các bài văn tế
• Ngợi ca các anh hùng suốt thời đại tận trung với nước và than khóc các liệt sĩ đã chọn con đường cứu nước cho dân tộc
• Thơ văn mang hào khí, lí tưởng đạo đức:
- Truyện Lục Vân Tiên
+ ND: đây là 1 bản trường ca về chính nghĩa, các đạo đức quý trọng ở đời, ngợi ca trung nghĩa.
+ NT: đó là 1 chuyện “kể”, chuyện “nói”, hành văn “nôm na”, dễ nhớ, dễ thuộc, có thể truyền bá rộng rãi trong dân gian.
+ Hạn chế: lời văn chưa được hay cho lắm
Câu 4 Trang 54 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
- Ngôi sao Nguyễn Đình Chiểu lẽ ra cần sáng hơn nữa không chỉ ở thời ấy mà cả ở thời đại hiện nay bởi
+ Tới hiện tại vẫn còn nhiều người vẫn không hiểu hết ý nghĩa thơ văn NĐC
+ Ý nghĩa thơ văn của NĐC tới hiện tại vẫn còn nguyên giá trị
Câu 5 Trang 54 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
- Tác phẩm nghị luận này không hề khô khan mà có sức hấp dẫn, lôi cuốn là do các nguyên nhân dưới đây:
+ Phương thức nghị luận xác đáng, chặt chẽ, xúc động, tha thiết, bằng nhiều hình tượng, ngôn ngữ độc đáo, làm cho người đọc còn nhớ mãi.
+ Cái nhìn mới mẻ, mang giá trị khám phá của nhà văn đã lôi cuốn người đọc vào tác phẩm của bản thân.
Luyện tập
- Văn thơ Nguyễn Đình Chiểu không xa lạ với giới trẻ ngày nay, do:
+ Nó ghi lại bức họa hiện thực cuộc sống xã hội và con người
+ Gửi gắm tình cảm chân thực, tình cảm mãnh liệt của người đấu tranh hết mình vì lẽ phải và tự do của dân tộc.
- Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc ngày nay và ý nghĩa của nó
+ Về nội dung
• Là trang sử vẻ vang của người dân Nam Bộ ở buổi đầu kháng chiến chống giặc Pháp xâm lược.
• Là khúc ca về nhiều người anh hùng nông dân thất thế mà họ vẫn luôn sống mãi trong lòng dân tộc Việt Nam.
• Ghi lại cuộc chiến đấu chống Pháp ác liệt của dân tộc ta, tự hào về truyền thống anh hùng dân tộc.
+ Nghệ thuật: Mặc dù viết theo lối cổ mà tài hoa và cảm xúc của tác giả đủ để lay động hàng triệu trái tim
+ Là một bài học về tình yêu nước cho thế hệ trẻ hiện nay
Bản 2. Soạn văn: Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc (siêu ngắn)
Bố cục
- Phần 1 (từ đầu... “cách đây một trăm năm”): Đặt vấn đề: Nguyễn Đình Chiểu – một nhà thơ lớn của dân tộc
- Phần 2 (tiếp đó... “hay của Lục Vân Tiên”): Giải quyết vấn đề
+ NĐC là 1 nhà thơ yêu nước
+ Thơ văn yêu nước do NĐC viết là tấm gương phản chiếu phong trào chống Pháp bền bỉ, oanh liệt của người dân Nam Bộ.
+ Truyện Lục Vân Tiên là sáng tác lớn nhất của NĐC, phổ biến của dân gian Nam Bộ
- Phần 3 (còn lại): Kết thúc vấn đề: Cuộc đời và sự nghiệp NĐC là 1 tấm gương sáng cho toàn dân
Câu 1 Trang 53 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
- Những luận điểm chính:
+ Luận điểm bao trùm: Bầu trời có các ngôi sao có ánh sáng lạ thường mà con mắt chúng ta phải nhìn chăm chú mới thấy và càng nhìn càng thấy sáng.
+ Luận điểm triển khai:
• Cuộc đời và quan điểm sáng tác
• Văn thơ yêu nước của NĐC
• Tác phẩm truyện Lục Vân Tiên
- Điểm đặc biệt: tác giả trình bày luận điểm bao trùm rồi triển khai những luận điểm cụ thể để làm sáng rõ luận điểm bao trùm.
Câu 2 Trang 53 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
Thơ văn Nguyễn Đình Chiểu giống như ngôi sao có ánh sáng lạ thường, do: thơ văn NĐC có nét đẹp riêng, đặc sắc, không dễ gì phát hiện mà chúng ta cần phải khám phá, nghiên cứu, suy ngẫm thì mới khám phá ra nét đẹp ấy, đấy là vẻ đẹp không trộn lẫn.
Câu 3 Trang 54 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
Những “ánh sáng lạ thường” của ngôi sao sáng Nguyễn Đình Chiểu:
- Cuộc đời và quan điểm văn học:
+ 1 chiến sĩ hi sinh, chiến đấu vì 1 nghĩa lớn
+ Ông coi văn học là 1 loại vũ khí chiến đấu
- Trong văn thơ yêu nước và cách mạng:
+ Cho sống lại trong tâm trí người đọc phong trào chống Pháp ác liệt và bền bỉ của người dân Nam Bộ từ năm 1860 trở về sau, trong suốt 20 năm.
+ Tác phẩm: Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, Bài thơ Vắng gió đông,...
- Tác phẩm “Lục Vân Tiên”:
+ Là bản hùng ca ngợi ca chính nghĩa, các đạo đức đáng quý ở đời và ngợi ca các con người chính nghĩa
+ Nghệ thuật: hành văn văn nôm na, dễ hiểu, dễ nhớ. Tuy còn vài điểm sai sót mà vẫn không thể làm giảm sức hấp dẫn của nó.
Câu 4 Trang 54 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
Ngôi sao Nguyễn Đình Chiểu lẽ ra phải sáng rõ hơn nữa:
- Rất ít người biết đến thơ văn yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu, có 1 vài người thậm chí còn chê văn thơ ông thô ráp, nôm na.
- Tác phẩm của ông có giá trị lịch sử to lớn, khơi dậy lịch sử 1 thời khổ đau mà vĩ đại của dân tộc.
Câu 5 Trang 54 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
Tác phẩm nghị luận này không khô khan mà trái lại rất hấp dẫn, lôi cuốn do:
- Bài viết có lối nghị luận xác đáng, chặt chẽ, lập luận rõ ràng vừa xúc động, thiết tha
- Dùng ngôn từ, hình tượng độc đáo
- Sáng tác bằng tất cả tấm lòng, tình cảm của tác giả
Luyện tập
Câu 1 Trang 54 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập I:
- "Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc" mang ý nghĩa ND và NT sâu sắc:
+ Xây dựng thành công nét đẹp tâm hồn, phẩm chất, sự hiên ngang, anh dũng của những người nông dân
+ Khơi dậy lại 1 thời lịch sử khổ đau mà huy hoàng, vĩ đại của dân tộc.
+ Cách viết cổ mà chan chứa cảm xúc, tấm lòng của nhà văn nên đi sâu vào trái tim người đọc.
- Từ tác phẩm, để lại cho thanh niên hiện nay nhiều bài học có giá trị sâu sắc: lòng yêu nước, tinh thần dũng cảm,...
Nội dung chính của văn bản
- Giá trị nội dung
Với cái nhìn, cách nghĩ sâu rộng, mới mẻ và nhiệt tình của 1 người gắn bó hết mình với đất nước, nhân dân, Phạm Văn Đồng đã làm sáng tỏ mối liên hệ khăng khít giữa thơ văn Nguyễn Đình Chiểu với hoàn cảnh đất nước lúc bấy giờ và hiện tại. Và tác giả cũng hết lòng ca ngợi Nguyễn Đình Chiểu, 1 người trọn đời sử dụng ngòi bút làm vũ khí chiến đấu vì dân, vì nước, 1 ngôi sao sáng trong nền văn học của đất nước.
- Giá trị nghệ thuật
+ Kết cấu rõ ràng, mạch lạc, lập luận chặt chẽ, lí lẽ sắc bén
+ Liên kết chặt chẽ nghị luận với biểu cảm
+ Hình tượng, ngôn ngữ độc đáo
Bài trước: Soạn văn 12: Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt (tiếp theo) Bài tiếp: Soạn văn 12: Mấy ý nghĩ về thơ (Nguyễn Đình Thi)