Soạn bài: Hịch tướng sĩ (trang 61 Ngữ văn 8 tập 2)
Bố cục
Chia thành bốn phần:
- Phần 1: (từ đầu … lưu tiếng tốt: Nêu gương các bậc trung thần nghĩa sĩ, tạo tinh thần chiến đấu và động lực cho toàn quân.
- Phần 2: tiếp theo …ta cũng vui lòng: Lên án tội ác của kẻ thù, đồng thời bày tỏ lòng căm thù giặc.
- Phần 3: Các người ở cùng ta... có được không? : Phân tích phải trái trong tình hình hiện tại của các quân sĩ.
- Phần 4 (còn lại): Nhiệm vụ, lời kêu gọi nhằm khích lệ tinh thần tướng sĩ.
Tóm tắt
Trước tình hình thế địch mạnh, ta yếu, Trần Quốc Tuấn đã viết bài hịch động viên tướng sĩ. Ông đã đưa ra những tấm gương trong lịch sử về tấm lòng yêu nước, trung nghĩa đã có từ xa xưa, hay đời Tống Nguyên mới đây. Vị chủ soái đã vạch rõ tội ác của quân giặc và bày tỏ nỗi căm phẫn khi chưa diệt trừ được kẻ thù. Ngài còn nêu râ mối ân tình giữa chủ soái và các tướng sĩ, đồng thời phê phán những thói xấu của tướng sĩ, khẳng định các hành động đúng cần làm.
Đọc hiểu văn bản
Câu 2:
- Sự ngang ngược và tội ác của quân giặc:
+ Đi lại với thái độ nghênh ngang ngoài đường
+ Sỉ mắng triều đình, bắt nạt tể phụ
+ Đòi ngọc lụa, tịch thu bạc vàng
⇒ Chúng tham lam, hống hách, chà đạp lên lòng tự tôn dân tộc.
- Tác giả đã dùng biện pháp ẩn dụ và so sánh để lột tả bộ mặt tàn ác của chúng:
+ Hình ảnh ẩn dụ ám chỉ quân giặc: thân dê chó, lưỡi cú diều, hổ đói, …
+ Hình ảnh được đặt trong thế đối sánh để bày tỏ sự căm thù, khinh bỉ đến cực độ: uốn lưỡi cũ diều- sỉ mắng triều đình, mang thân dê chó- bắt nạt tể phụ.
- Đoạn văn có ý nghĩa tố cáo tội ác của quân giặc đã dấy khởi lòng căm hận kẻ thù, lòng tự tôn dân tộc và ý chí quyết tâm đánh giặc cứu nước.
Câu 3:
Phân tích tinh thần yêu nước, căm thù giặc của Trần Quốc Tuấn qua đoạn văn tác giả đã tự thổ lộ nỗi lòng của chính mình:
- Nỗi đau thống thiết khi phải chứng kiến cảnh đất nước bị giặc thù giày xéo: “tới bữa quên ăn”, “nửa đêm vỗ gối”, “ruột đau như cắt”, “nước mắt đầm đìa”.
- Lòng căm thù quân giặc đến cùng cực, quyết tâm đánh bại kẻ thù: xả thịt lột da, nuốt gan, uống máu quân thù.
- Sẵn sàng hi sinh thân mình nơi chiến trường để bảo vệ bờ cõi: Dẫu trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng.
⇒ Tác giả đã sử dụng biệp pháp nghệ thuật nói quá, so sánh nhằm thể hiện một cách sâu sắc tinh thần yêu nước và căm thù giặc của Trần Quốc Tuấn.
Câu 4:
- Trần Quốc Tuấn cũng đã phê phán những hành động sai trái của tướng sĩ, đồng thời khẳng định những hành động đúng cần phải làm là có dụng ý:
+ Thức tỉnh quân sĩ trước tình hình tướng sĩ và quân lính có thái độ thờ ơ, chìm đắm trong những thú vui tầm thường mà nghĩ đến việc nước.
+ Xốc lại tinh thần cho binh lính, đồng thời chấn chỉnh tác phong, suy nghĩ để chuẩn bị tốt nhất trước cuộc chiến.
+ Khẳng định các hành động đúng, vạch ra đường hướng để quân sĩ có thêm động lực, mục đích để phấn đấu.
- Khi phê phán hay khẳng định, tác giả đều tập trung đề cao vấn đề nêu cao tinh thần cảnh giác, chăm lo rèn luyện để đánh thắng quân thù xâm lược. Vì: Tình hình đất nước đang lâm nguy, mục đích cao nhất bây giờ là đồng tâm giết giặc, cứu nước.
Câu 5:
- Giọng văn linh hoạt:
+ Lúc là của chủ tướng nói với tướng sĩ và binh lính.
+ Lúc là người có cùng cảnh ngộ (suy cho cùng khi đất nước bị giặc xâm lược).
- Bài hịch vừa là lời khuyên răn để bày tỏ thiệt hơn và cũng là lời nghiêm khắc để cảnh cáo. Khi khuyên răn cũng dùng những lời lẽ chân tình, thiết tha. Khi nghiêm khắc, không ngại đưa ra những lời lẽ gay gắt.
- Cách viết của tác giả có tác động mạnh mẽ tới tướng sĩ: Thức tỉnh những sai lầm của tướng sĩ, khơi dậy lòng căm thù giặc và ý chí quyết tâm đồng lòng tiêu diệt giặc cứu nước.
Câu 6:
- Những đặc sắc nghệ thuật thuyết phục người đọc bằng cả nhận thức và tình cảm:
+ Thủ pháp so sánh tương phản.
+ Thủ pháp trùng điệp- tăng tiến.
+ Lập luận chặt chẽ, sắc bén với lời văn đanh thép.
+ Sử dụng các biện pháp tu từ như điệp từ, so sánh, điệp ngữ, điệp ý…
+ Giọng điệu đa dạng, có sức thuyết phục cao.
Câu 7:
Lược đồ thể hiện cách triển khai lập luận: khích lệ ở mọi mặt để tập trung vào một hướng
Luyện tập
Câu 1:
Trong bài “Hịch tướng sĩ” của Trần Quốc Tuấn, tác giả đã bày tỏ lòng yêu nước sâu sắc của mình. Đứng trên cương vị của một người chủ soái đã “ruột đau như cắt”, “nước mắt đầm đìa” trước cảnh đất nước bị quân thù giày xéo. Ngài sẵn sàng hy sinh thân mình để gìn giữ lãnh thổ đất nước dẫu cho thân có phơi nội cỏ, xác gói da ngựa cũng cam lòng. Trần Quốc Tuấn còn đảm đương trách nhiệm chỉ huy quân sĩ. Ông đã chỉ ra lẽ đúng sai, chỉ ra con đường cần phải đi cho quân sĩ, khơi dậy lòng yêu nước, và ý chí quyết tâm đánh giặc cứu nước trong lòng bính linh. Ngài thực sự là một người có tấm lòng yêu nước sâu sắc sắc và còn là một vị chủ tướng có trách nhiệm với đất nước, có nghĩa có tình.
Câu 2:
"Hịch tướng sĩ" là một tác phẩm vừa có lập luận chặt chẽ, sắc bén lại giàu hình tượng, cảm xúc:
- Lập luận chặt chẽ, sắc bén
+ Khích lệ lòng căm thù quân ngoại xâm, nỗi nhục của kẻ bị mất nước.
+ Khích lệ ý thức ân nghĩa thủy chung và tinh thần trung quân ái quốc.
+ Khích lệ ý chí vì đất nước cũng là vì chính mình, lập công danh.
+ Khích lệ ý thức trách nhiệm và lòng tự trọng trước điều hơn lẽ thiệt.
- Dẫn chứng giàu sức thuyết phục: Viện dẫn sử sách Trung Hoa từ thời xa xưa, đời Tống- Nguyên
- Giọng điệu khi sục sôi, khi thống thiết, khi nghiêm khắc, khi ân tình...
Bài trước: Soạn bài: Câu phủ định (trang 52 Ngữ văn 8 tập 2) Bài tiếp: Soạn bài: Hành động nói (trang 62 Ngữ văn 8 tập 2)