Soạn bài: Câu cầu khiến (trang 29 Ngữ văn 8 tập 2)
I. Đặc điểm hình thức và chức năng
Câu 1: Đọc các đoạn trích dưới đây và trả lời câu hỏi
+ Đoạn a: " Thôi đừng lo lắng nữ. " và " Cứ đi về đi. "
+ Đoạn b: " Đi thôi con. "
- Đặc điểm hình thức: Có các từ cầu khiến "đi", "thôi".
- Câu cầu khiến ở các đoạn trên sử dụng để: đề nghị và yêu cầu
Câu 2: Cách đọc câu "Mở cửa! " trong đoạn (b) khác với cách đọc "Mở cửa. " ở đoạn (a).
Câu "Mở cửa! " trong (b) sử dụng để yêu cầu, ra lệnh. "Mở cửa. " trong (a) sử dụng để trả lời cho câu hỏi " Anh đang làm gì đấy? "
II. Luyện tập
Câu 1:
Đặc điểm hình thức để nhận diện câu cầu khiến:
- Có các từ cầu khiến: “hãy” ở câu (a), “đi” ở câu (b), “đừng” ở câu (c).
- Câu (a) khuyết bộ phận chủ ngữ, câu (b) chủ ngữ là "Ông giáo", câu (c) chủ ngữ là "chúng ta".
- Thêm bớt chủ ngữ vào các câu cầu khiến ở trên:
+ Con hãy dùng gạo làm bánh mà lễ tiên vương: Nội dung câu không đổi nhưng ý nghĩa cụ thể hơn
+ Hút trước đi: Ý nghĩa câu không đổi nhưng không có được sự nhã nhặn.
+ Thay chủ ngữ: Nay mọi người đừng làm gì nữa…có sống được không. ”: Ý nghĩa câu đã có sự thay đổi, chủ thể không đề cập đến bản thân.
Câu 2:
a, Thôi, bỏ cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi.
Nhận xét: Từ cầu khiến "đi", khuyết chủ ngữ.
b, Các em đừng khóc.
Nhận xét: Từ cầu khiến là "đừng", có chủ ngữ là "em".
c, Đưa tay cho tôi mau! Cầm lấy tay tôi này!
Nhận xét: Khuyết bộ phận chủ ngữ, không có từ cầu khiến nhưng có ngữ điệu cầu khiến.
Câu 3:
Giống: đều là yêu cầu, đề nghị người chồng hãy cố gắng ngồi dậy ăn chút ít cháo.
Khác:
+ Câu (a) khuyết chủ ngữ, nên ý nghĩa cầu khiến không tạo sự lịch sự, trang nhã giống như một mệnh lệnh.
+ Câu (b) có chủ ngữ khiến câu cầu khiến đã giúp đối tượng rõ ràng hơn, lịch sự và nhẹ nhàng hơn.
Câu 4:
- Dế Choắt nói với Dế Mèn: Việc muốn đào đường thông sang hang nhà Dế Mèn với mục đích để phòng thủ cho căn nhà của mình đang ở.
- Dế Choắt đã dùng câu hỏi để thăm dò ý của Dế Mèn vì Dế Choắt tỏ ra khiêm nhường, Dế Choắt tự xem mình có vai giao tiếp thấp hơn Dế Mèn.
- Dế Choắt không đưa ra các câu " Anh hãy đào giúp em một cái ngách thông sang hang nhà anh! " hay " Đào ngay giúp em một cái ngách thông sang nhà anh.
→ Bởi vì Dế Choắt là kẻ yếu đuối, nhút nhát hơn và muốn nhờ vả Dế Mèn thì không thể đưa ra yêu cầu ra lệnh được.
Câu 5:
- Không thể dùng câu " Đi thôi con! " để thay thế cho câu "Đi đi con! " vì:
+ Câu cầu khiến "Đi thôi con! ": như lời giục dã của mẹ, có nghĩa yêu cầu
+ Câu cầu khiến "Đi đi con! ": Có nghĩa động viên, khích lệ.
Bài trước: Soạn bài: Tức cảnh Pắc Bó (trang 29 Ngữ văn 8 tập 2) Bài tiếp: Soạn bài: Thuyết minh về một danh lam thắng cảnh (trang 34 Ngữ văn 8 tập 2)