Xưng hô trong hội thoại - Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 Tập 1

Địa vị người học trò cũ đã đổi thay nhưng cách xưng hô vẫn không đổi. Tuy đã trở thành một danh tướng nhưng vẫn nhớ, tôn trọn và biết ơn người thầy ngày xưa khi xưng hô “con – thầy”. Đó là một con người có nhân cách lớn.

Trước năm 1945, nước ta là đất nước phong kiến, người đứng đầu nhà nước là vua, xưng hô với dân chúng là "Trẫm", giữa vua chúa và nhân dân có một khoảng cách rất lớn. Bác là người đứng đầu Nhà nước Việt Nam mới, xưng hô "tôi" và "đồng bào" tạo cho người dân cảm giác gần gũi, thân thiết, xóa đi khoảng cách giữa lãnh tụ và nhân dân.

- Cách xưng hô trong đoạn đầu diễn tả rõ sự phân biệt địa vị và cảnh ngộ giữa các nhân vật. Chị Dậu, người dân thấp cổ bé họng, lại đang thiếu sưu nên phải hạ mình, nhịn nhục: xưng hô cháu, nhà cháu – ông; cai lệ, người nhà lí trưởng cậy quyền, cậy thế nên hống hách: xưng hô ông – thằng kia, cha mày – mày.

- Đoạn sau, cách xưng hô thay đổi. Chị Dậu xưng tôi – ông rồi sang bà – mày. Đó là hành vi cho thấy thái độ bất bình, phản kháng, "tức nước – vỡ bờ".