Ôn tập phần Tiếng Việt - Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 Tập 1

- Phương châm quan hệ: Nói đúng vào đề tài giao tiếp, tránh nói lạc đề.

- Phương châm cách thức: Nói gắn gọn, rõ ràng, tránh cách nói mơ hồ.

- Phương châm lịch sự: tế nhị, khiêm tốn, tôn trọng người khác trong giao tiếp.

Tình huống ví dụ:

Trong giờ địa lý, giáo viên hỏi một học trò đang mải nhìn qua cửa sổ:

- Em cho thầy biết sóng là gì?

Học trò giải đáp:

- Thưa thầy, Sóng là bài thơ nổi tiếng của Xuân Quỳnh ạ.

⇒ Vi phạm phương châm về quan hệ

Các từ ngữ xưng hô trong tiếng Việt rất phong phú, đa dạng: mình, chúng mình, ta, chúng ta, anh, em, bác, cháu, mình, cậu... Tùy thuộc vào tính chất của tính huống giao tiếp và mối quan hệ giữa người nói với người nghe mà chọn lựa từ ngữ xưng hô sao cho phù hợp.

- Xưng khiêm: Người nói tự xưng hô một cách khiêm nhường.

- Hô tôn: Gọi người đối thoại một cách tôn kính.

Ví dụ:

+ Quý bà, quý cô, quý ông... để tỏ ý tôn kính với người đối thoại.

+ Người đối thoại nhỏ tuổi hơn mình nhưng vẫn gọi là anh, chị, xưng em.

Trong Tiếng Việt khi giao tiếp, người nói phải hết sức chú ý khi chọn lựa từ ngữ xưng hô vì xưng hô diễn tả quan hệ, thái độ cũng như tình cảm giữa những người giao tiếp: thân hay sơ, khinh hay trọng. Nếu không lưu ý để chọn lựa được từ ngữ xưng hô phù hợp với tình huống và quan hệ thì người nói sẽ không đạt được kết quả giao tiếp như mong muốn.