Các phương châm hội thoại (tiếp theo) - Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 Tập 1

→ Bài học: Áp dụng phương châm hội thọai cần xem xét tính phù hợp với tình huống giao tiếp.

Trong các ví dụ về phương châm hội thoại đã phân tích, chỉ có tình huống trong truyện “Người ăn xin” là tuân thủ phương châm lịch sự, còn lại đều không.

Câu trả lời của Ba không đáp ứng chính xác nhu cầu thông tin. Phương châm về lượng đã không được tuân thủ, An hỏi “năm nào” cụ thể nhưng Ba chỉ giải đáp chung chung “đầu thế kỉ XX”. Có thể vì Ba cũng không biết câu trả lời chính xác.

Có thể không tuân thủ phương châm về chất. Bác sĩ làm vậy bởi vì trong một số tình huống nhất định, người bệnh cần giữ tinh thần lạc quan và nghị lực sống thì mới có khả năng chữa bệnh. Nếu nói thật về tình trạng sức khỏe tồi tệ, rất có thể sẽ làm cho bệnh nhân mất niềm tin, không còn nghị lực cũng như cơ hội khỏi bệnh là rất thấp.

- Một số tình huống giao tiếp khác: chiến sĩ bị bắt vào tay giặc, gián điệp bị bắt.

Về nghĩa nổi, nghĩa hiển ngôn, câu "tiền bạc chỉ là tiền bạc" không đem lại thông tin mới, tức là không tuân thủ phương châm về lượng. Nhưng xét nghĩa hàm ý, thì câu này chứa nội dung thông tin mới: tiền bạc chỉ là phương tiện chứ không phải là tất cả, có nhiều thứ khác còn quan trọng và quý giá hơn tiền bạc.