Quá trình tạo lập văn bản (trang 45 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1)
Câu 1 (trang 45 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1): Khi nào thì người ta có nhu cầu tạo lập văn bản?
Trả lời:
- Người ta có nhu cầu tạo lập văn bản khi muốn trao đổi thông tin, tình cảm, suy nghĩ, … với người khác.
Câu 2 (trang 45): Xác định các vấn đề cần khi tạo lập một văn bản?
Trả lời:
Để tạo lập một văn bản trước tiên phải xác định bốn vấn đề không thể bỏ qua đó là: Viết cho ai? Viết để làm gì? Viết về cái gì? Viết như thế nào?
Nếu thiếu một vấn đề nào trong bốn vấn đề đó cũng không thể tạo ra được văn bản.
Câu 3 (trang 45): Sau khi đã xác định được vấn đề, cần phải làm những việc gì để viết được văn bản?
Trả lời:
Sau khi xác định bốn vấn đề đó cần phải làm thêm những việc sau:
- Tìm ý và sắp xếp ý tạo bố cục rành mạch, rõ ràng.
- Viết thành văn bản hoàn chỉnh.
- Kiểm tra.
Câu 4 (trang 45): Chỉ có ý và dàn bài mà chưa viết thành văn thì đã tạo được một văn bản chưa? Hãy cho biết việc viết thành văn ấy cần đạt được những yêu cầu gì dưới đây
Trả lời:
- Sau khi có ý và dàn bài mà chưa viết thành văn thì chưa tạo được một văn bản. Người tạo lập văn bản còn phải hoàn thành nốt công việc viết thành văn.
- Việc viết thành văn ấy cần đạt được những yêu cầu: - Đúng chính tả; Đúng ngữ pháp; Dùng từ chính xác; Sát với bố cục; Có tính liên kết; Có mạch lạc; Lời văn trong sáng.
Câu 5 (trang 45): Có thể coi văn bản cũng là một loại sản phẩm cần được kiểm tra sau khi hoàn thành không? Nếu có thì sự kiểm tra cần dựa theo những tiêu chuẩn cụ thể nào?
Trả lời:
- Văn bản cũng cần được kiểm tra sau khi hoàn thành. Việc kiểm tra cần dựa theo những tiêu chuẩn cụ thể như: kiểm tra về nội dung, logic, cách diễn đạt, cách đặt câu, cách dùng từ, viết đoạn, chuyển ý, …
Luyện tập
Câu 1 (trang 46 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1): Em từng tạo lập văn bản trong các tiết Tập làm văn. Hãy trả lời các câu hỏi sau:
a) Khi tạo nên các văn bản ấy, điều mà em nói một điều thật sự cần thiết không?
b) Em thấy mình đã thực sự quan tâm đến việc viết cho ai chưa (kể chuyện cho ai nghe, miêu tả cho ai nghe, miêu tả cho ai thất, trình bày nguyện vọng với ai? Việc quan tâm (hay thiếu quan tâm) ấy có ảnh hưởng tới nội dung và hình thức bài viết như thế nào (xưng hô, dùng từ, …)?
c) Em có lập dàn bài khi làm văn không? Từ kinh nghiệm của bản thân, em thấy việc xây dựng bố cục đã ảnh hưởng thế nào đến kết quả của bài làm?
d) Sau khi hoàn thành bài văn, em có thường kiểm tra lại hay không? Việc kiểm tra, sửa chữa bài viết có tác dụng như thế nào?
Trả lời:
a) Khi tạo nên các văn bản ấy, bao giờ em cũng muốn nói một điều thật sự cần thiết.
b) Em luôn quan tâm đến việc viết cho ai. Vì việc quan tâm ấy sẽ em dùng từ, cách xưng hô... một cách thích hợp.
c) Trước khi viết bài, em phải lập dàn bài. Việc xây dựng bố cục bài làm theo sát yêu cầu của đề bài.
d) Sau khi hoàn thành bài văn, em luôn đọc kiểm tra lại bài. Vì kiểm tra, sửa chữa bài viết làm cho bài viết đạt yêu cầu về nội dung cũng như hình thức.
Câu 2 (trang 46):
Có một bạn khi báo cáo kinh nghiệm học tập trong Hội nghị học tốt của trường đã làm như sau:
a) Bạn chỉ toàn kể lại việc mình đã học thế nào và đạt được thành tích gì trong học tập.
b) Bạn luôn hướng về phía các thầy cô giáo, luôn nói: “Thưa các thầy cô” để mở đầu mỗi đoạn và lúc nào cũng xưng em (hoặc xưng con).
Theo em, như thế có phù hợp không, nên điều chỉnh như thế nào?
Trả lời:
a. Nếu bạn chỉ báo cáo thành tích học tập không thôi thì chưa đủ, mà phải từ thực tế học tập của bạn rút ra những kinh nghiệm để giúp đỡ, hỗ trợ các bạn khác.
b. Bạn luôn hướng về thầy cô: “Thưa các thầy cô”, xưng con (em) là chưa xác định đúng đối tượng giao tiếp. Mục đích của bạn báo cáo là viết cho các bạn học sinh chứ không phải cho thầy cô, cho nên phải hướng về các bạn học sinh, xưng tôi với các bạn mới hợp lí.
Câu 3 (trang 46): Trong một buổi thảo luận tổ, nhiều bạn đã đồng ý rằng: Muốn tạo lập một văn bản thì phải soạn bố cục dưới dạng một dàn bài. Nhưng các bạn còn chưa rõ:
a. Dàn bài ấy có bắt buộc phải viết thành những câu trọn vẹn, đúng ngữ pháp không? Những câu đó có nhất thiết phải liên kết chặt chẽ với nhau không?
b. Một dàn bài thường chứa đựng nhiều mục lớn nhỏ khác nhau. Vậy phải làm thế nào để có thể:
- Phân biệt được mục lớn và mục nhỏ?
- Biết được các mục ấy đã đủ chưa và đã được sắp xếp rành mạch, hợp lí chưa?
Trả lời:
a. Dàn bài ấy không nhất thiết phải viết thành những câu trọn vẹn, liên kết mà chỉ cần ngắn gọn, đủ ý.
b.
– Để phân biệt được mục lớn mục nhỏ thì cần phải nhìn các ý trong tổng thể, dùng các hệ thống kí hiệu quy ước chặt chẽ.
- Để biết các mục ấy đã đầy đủ và sắp xếp hợp lí chưa, ta cần phải hiểu rõ vấn đề mình viết, có cái nhìn từ khái quát – cụ thể.
Câu 4 (trang 47 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1): Em hãy thay mặt En-ri-cô viết một bức thư cho bố nói lên nỗi ân hận vì đã trót nói lời thiếu lễ độ với mẹ kính yêu. Để viết bức thư đó, em phải thực hiện những việc gì?
Trả lời:
* Để viết bức thư đó, em bắt tay vào thực hiện những việc cụ thể như sau:
a. Định hướng văn bản:
- Văn bản viết cho bố
- Viết để nói về sự ân hận của mình
- Viết để xin lỗi bố tha lỗi.
- Viết dưới dạng văn bản, một bức thư.
b. Tìm ý, sắp xếp ý:
- Cảm xúc khi đọc thư bố.
- Sự ân hận về lỗi lầm của mình.
- Hành động cụ thể để sữa chữa lỗi lầm.
c. Dàn ý cụ thể:
- Lời chào đầu thơ: Bố thân yêu,...
- Lí do viết thư
- Cảm xúc sau khi đọc những lời tâm huyết bố gửi.
- Sự ân hận về lỗi lầm của mình.
- Hành động cụ thể để sữa chữa lỗi lầm.
- Lời hứa sẽ không tái phạm lần nữa.
- Chữ kí và ghi rõ họ tên
Bài tiếp: Những câu hát than thân (trang 49 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1)