Cách lập ý của bài văn biểu cảm (trang 117 SGK Ngữ văn 7 tập 1)
1. Liên hệ hiện tại với tương lai
- Việc liên tưởng đến tương lai khơi gợi tác giả nghĩ tới sự gắn bó mật thiết, sự trường tồn của tre với đời sống, với nhân dân trong tương lai sắt, thép, xi măng.
- Biện pháp biểu cảm trực tiếp: miêu tả, so sánh, liên tưởng, phân tích.
2. Hồi tưởng quá khứ và suy nghĩ về hiện tại
- Sự say mê con gà đất của tác giả: đó là một trò chơi tuổi thơ rất kì diệu, mang màu sắc lung linh của tâm tưởng nhớ nhung.
- Hồi tưởng quá khứ khơi gợi lên mạch cảm xúc tuổi thơ như trở lại, mong manh dễ vỡ, tái sinh niềm vui kì diệu.
3. Tưởng tượng tình huống, bộc lộ tình yêu và niềm ước mong.
a. Trí tưởng tượng giúp người viết thể hiện được tình cảm sâu sắc với cô giáo, đặc biệt qua những kỉ niệm được gợi lại.
b. Việc liên tưởng bắc nam cho thấy những cảnh đẹp Tổ quốc, qua đó bộc lộ tình yêu đất nước, sự hiểu biết, tương lai.
4. Quan sát, suy ngẫm
Sự quan sát giúp miêu tả chân thực, đúng đắn, qua đó thể hiện cảm xúc, tình cảm của tác giả.
Luyện tập
Khi lập ý cần lựa chọn những cách lập ý phù hợp với chủ đề, với mục đích viết. Nếu kết hợp nhiều cách lập ý thì bài văn sẽ hay hơn, hấp dẫn hơn.
Đề A: Cảm xúc về vườn nhà
- Quan sát, miêu tả cụ thể khu vườn: về diện tích rộng bao nhiêu, không gian xung quanh như thế nào và trong vườn có những gì: cây cối, màu sắc, …
- Em và gia đình chăm sóc khu vườn.
- Hồi tưởng: những kỉ niệm đẹp với khu vườn.
- Liên tưởng tương lai: em mong ước gì với khu vườn này.
Đề B: Cảm xúc về con vật nuôi
- Vẻ ngoài đáng yêu của con vật: hình dáng, màu sắc, đặc điểm nổi bật của con vật mà em thích.
- Nguồn gốc con vật, đặc thù giống loài.
- Sự chăm sóc, gần gũi của em và gia đình.
- Tình cảm của em dành cho con vật và hành động của con vật đối với em.
Đề C: Cảm xúc về người thân
- Mối quan hệ ruột thịt, thân thiết với người đó.
- Miêu tả hình dáng, gương mặt và phẩm chất của người được kể.
- Kỉ niệm, sự gắn bó của em với người đó trong quá khứ
- Suy nghĩ về tương lai, mong ước với người đó.
Đề D: Cảm nghĩ về mái trường thân yêu
- Ngôi trường của em trông như thế nào? Lịch sử hình thành và phát triển ra sao?
- Kỉ niệm của em với bạn bè bên ngôi trường.
- Suy nghĩ sự đổi thay về cơ sở vật chất, về các thế hệ dạy và học trong trường. Từ đó nói lên tình cảm, mong ước của em.
- Sự quan tâm của tất cả mọi người dành cho trường và sự quan tâm của nhà nước với ngành giáo dục.
Bài trước: Từ đồng nghĩa (trang 113 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1) Bài tiếp: Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh (trang 124 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1)