Sống chết mặc bay - Sách giáo khoa Ngữ Văn 7
Bố cục văn bản (gồm 3 phần):
- Phần 1 (từ đầu... khúc đê này hỏng mất): Cảnh người dân chống chọi ngăn con đê sắp vỡ
- Phần 2 (tiếp... điếu, mày): Đám quan lại vô trách nhiệm mải mê đánh đổ tôm.
- Phần 3 (còn lại): Đê bị vỡ, nhân dân lâm vào cảnh lầm than
Hướng dẫn soạn bài
Câu 1 (Trang 81 Sách giáo khoa ngữ văn 7 tập 2) Truyện ngắn Sống chết mặc bay có thể chia làm 3 phần:
Phần 1 (từ đầu... khúc đê này hỏng mất): Cảnh người dân chống chọi ngăn con đê sắp vỡ
Phần 2 (tiếp... điếu mày): Đám quan lại vô trách nhiệm, mải mê đánh tổ tôm bỏ mặc dân chúng lao đao trước cơn lũ
Phần 3 (còn lại) Đê bị vỡ nhân dân sa vào cảnh lầm than
Câu 2 (Trang 81 Sách giáo khoa Ngữ Văn 7 Tập 2)
- Hai mặt tương phản trong truyện:
Nhân dân vật lộn, chống chọi với bão lũ > < Đám quan lại hộ đê ngồi nơi an toàn, thảnh thơi đánh cờ bạc mặc kệ dân chúng
b, Cảnh hộ đê cuat người dân: cẳng thẳng, nhốn nháo
+ Người dân bì bõm dưới đống bùn lầy, người ướt như chuột lột, ai ai cũng mệt lử
+ Cơn mưa tầm tã trút xuống, nước sông cuồn cuộn dâng lên
⇒ Thảm cảnh người dân vật lộn với cơn nước lũ buồn thảm, khổ cực
Cảnh đám quan lại: nhàn nhã, an toàn
+ Bọn quan lại ngồi nơi cao ráo, vững chắc, quây đánh tổ tôm
+ Khung cảnh trong đình nhàn nhã, bệ vệ, nguy nga
⇒ Đám quan lại làm việc tắc trách, tham lam
c, Hình ảnh viên quan hộ đê: bỏ mặc dân chúng, ngồi chơi nhàn hạ
+ Những đồ dùng sinh hoạt cho quan hộ đê cho thấy lối sống xa hoa: ống thuốc bạc, đồng hồ vàng, dao chuôi ngà
+ Đám quan ngồi chơi nhàn nhã, bên cạnh là kẻ hầu người hạ túc trực, được ăn cao lương mĩ vị
+ Quan tức giận đỏ mặt, tía tai đòi cắt chức, đuổi cổ người dân báo đê vỡ
→ Thể hiện sự tham lam, đê tiện của một tên quan vô lại
d, Tác giả dựng lên cảnh tương phản cảm nhằm:
+ Lên án, tố cáo sự tham lam, lòng lang dạ thú của đám quan lại
+ Cảnh ngộ khốn cùng, tuyệt vọng của người dân khi vật lộn với bão lũ
+ Cảnh thống khổ của người dân, cảnh quan sung sướng vì thắng ván bài
Câu 3 (Trang 82 Sách giáo khoa Ngữ Văn 7 Tập 2)
Phép tăng cấp được diễn đạt trong nhiều mặt:
- Cảnh hộ đê của dân: sự tăng cấp theo mức độ nguy cấp: mưa tầm tã, vẫn mưa tầm tã trút xuống, nước sông dâng lên to quá
- Cảnh quan lại nhàn hạ, sa hoa trên đình đối lập hoàn toàn với cảnh thống khổ của dân chúng vật lộn với mưa lũ
- Phép tăng cấp dùng để diễn tả thái độ vô trách nhiệm, lòng dạ lang thú của viên quan:
+ Quan ngồi nơi vững chãi, an toàn, xung quanh là kẻ hầu người hạ túc trực
+ Quan quát tháo, dọa dẫm đám người đến bẩm báo việc đê vỡ
+ Mức độ vô trách nhiệm, cáu gắt một cách vô lí của quan được diễn tả rõ nét
c, Sự kết hợp của nghệ thuật tăng cấp đã tố cáo, lên án sự vô tâm, vô trách nhiệm của viên quan hộ đê.
+ Y sung sướng, vui mừng khi thắng ván bài trong khi dân chúng lâm vào cảnh khốn cùng, khổ cực.
→ Nghệ thuật đối lập làm tăng cao khả năng tố cáo, phê phán sâu sắc đối với kẻ lòng lang dạ thú
Câu 4 (Trang 82 Sách giáo khoa Ngữ Văn 7 Tập 2)
- Giá trị hiện thực: Phản ánh bộ mặt thối nát của giai cấp thống trị tham lam, vô trách nhiệm mà điển hình là tên quan phụ mẫu hộ đê
- Giá trị nhân đạo: Cảm thông với hoàn cảnh vất vả, khốn khổ của nhân dân lao động trước cảnh thiên nhiên.
- Giá trị nghệ thuật: Tác phẩm truyện ngắn được sáng tác bằng chứ quốc ngữ, nhân vật bắt đầu có tính cách
+ Tác giả sử dụng thành thạo biện pháp tương phản, đối lập tăng cấp nhằm trực tiếp phê phán bản tính xấu xa của đám quan lại thú tính.
Luyện tập
Câu 1 (Trang 83 Sách giáo khoa Ngữ Văn 7 Tập 2): Các hình thức ngôn ngữ đã được áp dụng trong truyện Sống chết mặc bay là
| Hình thức ngôn ngữ | Có | Không |
|---|---|---|
| Ngôn ngữ tự sự | X | |
| Ngôn ngữ miêu tả | X | |
| Ngôn ngữ biểu cảm | X | |
| Ngôn ngữ người kể chuyện | X | |
| Ngôn ngữ nhân vật | X | |
| Ngôn ngữ độc thoại nội tâm | X | |
| Ngôn ngữ đối thoại | X |
Câu 2 (Trang 83 Sách giáo khoa Ngữ Văn 7 Tập 2): Qua ngôn ngữ hội thoại của quan phủ, em thấy tính cách của nhân vật đó như thế nào? Hãy nêu nhận xét về mối quan hệ giữa ngôn ngữ và tính cách nhân vật.
Qua ngôn ngữ hội thoại của quan phủ, em thấy tính cách của nhân vật quan phủ:
+ Hống hách, chuyên quyền, độc đoán, vô trách nhiệm...
+ Hắn vô trách nhiệm, bỏ mặc tính mạng của người dân
⇒ Giữa tính cách và ngôn ngữ có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, đó là thành công của tác giả
Ý nghĩa - Nhận xét
Qua lời văn sinh động, cụ thể và sự khéo léo trong việc vận dụng hai biện pháp tương phản và tăng cấp trong nghệ thuật tự sự của tác giả, học sinh hiểu được tiếng nói phê phán hiện thực sâu sắc: lên án gay gắt tên quan phủ "lòng lang dạ thú". Đồng thời học sinh cũng cảm nhận được tinh thần nhân đạo của tác phẩm thông qua sự thương cảm trước hoàn cảnh "nghìn sầu muôn thảm" của nhân dân do thiên tai, cũng như thái độ vô trách nhiệm của kẻ nắm quyền.