Chơi chữ - Sách giáo khoa Ngữ Văn 7

- Từ lợi mà thầy bói nói: chỉ phần phía dưới chân răng.

→ Cách tạo ra tình huống này nhằm gây cười.

2. Việc sử dụng từ lợi ở cuối câu của bài ca dao dựa trên hiện tượng từ đồng âm khác nghĩa

3. Tạo nên tiếng cười hài hước, dí dỏm

(1) dựa vào hiện tượng gần âm để chơi chữ:

+ Danh tướng: chỉ vị tướng tài giỏi, có tài điều binh khiển tướng

+ Ranh tướng: chỉ kẻ ranh mãnh, mang ý mỉa mai, chế nhạo

(2) Mượn lối nói điệp âm: điệp phụ âm “m”tới 14 lần → Diễn tả sự mịt mùng của không gian tràn ngập màn mưa

( 3) Nói lái: Cá đối nói lái thành cối đá. Mèo cái nói thành mái kèo

→ Diễn tả sự mờ mịt của không gian đầy mưa

(4) Dựa trên hiện tượng trái nghĩa, đồng nghĩa, gần nghĩa

+ Sầu riêng: chỉ một loại trái cây của vùng Nam bộ

+ Sầu riêng: là nỗi buồn chỉ một mình thấu hiểu.

Lối chơi chữ dùng các từ gần nghĩa: liu điu, rắn, thẹn đèn, hổ lửa, mai gầm, ráo, lằn, Trâu Lỗ, hổ mang đều chỉ các loại rắn

+ Lối chơi chữ thứ hai dùng hiện tượng đồng âm:

+ Liu điu: tên một loài rắn nhỏ (danh từ), nhẹ, chậm yếu (tính từ)

+ Rắn: chỉ chung các loại rắn (danh từ), chỉ tính chất cứng (tính từ): rắn rỏi, cứng đầu

Các tiếng chỉ sự gần gũi: thịt, mỡ, giò, nem, chả → chỉ thức ăn làm từ thịt lợn

+ Cách nói này là dùng lối nói chơi chữ

+ Diễn tả sự đánh tráo khái niệm khôi hài, dí dỏm

- Các tiếng chỉ sự vật gần gũi: nứa, tre, trúc, hóp → thuộc từ chỉ cây cối thuộc họ tre

+ Lối chơi chữ tạo ra sự khôi hài, dí dỏm

+ Học trò là học trò con, tóc đỏ như son là con học trò

Tri huyện là tri huyện Thằng, ăn nói lằng nhằng là thằng tri huyện

+ Chủ báo, bảo chú cứ làm thơ

Kinh tế, kê tính rất chuẩn xác

- Ở dòng thơ cuối cùng Bác Hồ sử dụng thành ngữ “Khổ tận cam lai”

+ Ý muốn nói: trải qua hết những ngày tháng khổ đau, tăm tối sẽ đến những ngày sung sướng, hạnh phúc trong độc lập, tự do