Ôn tập phần văn - Sách giáo khoa Ngữ Văn 7
Bài 1: Lập bảng danh mục tiêu đề các văn bản tác phẩm (hoặc đoạn trích) đã được đọc – hiểu trong cả năm học.
| Tên tác phẩm | Tên tác giả |
|---|---|
| Cổng trường mở ra | Lý Lan |
| Mẹ tôi | Ét-môn-đô đơ A-mi-xi |
| Cuộc chia tay của những con búp bê | Khánh Hoài |
| Những câu hát về tình cảm gia đình | (ca dao) |
| Những câu hát về tình yêu quê hương, đất nước, con người. | (ca dao) |
| Những câu hát than thân | ca dao |
| Những câu hát châm biếm | (ca dao) |
| Sông núi nước Nam | Lý Thường Kiệt |
| Phò giá về kinh | Trần Quang Khải |
| Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra | Trần Nhân Tông |
| Bài ca Côn Sơn | Nguyễn Trãi |
| Sau phút chia li | Đoàn Thị Điểm |
| Bánh trôi nước | Hồ Xuân Hương |
| Qua Đèo Ngang | Bà Huyện Thanh Quan |
| Bạn đến chơi nhà | Nguyễn Khuyến |
| Xa ngắm thác núi Lư | Lý Bạch |
| Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh | Lý Bạch |
| Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê | Hạ Tri Chương |
| Bài ca nhà tranh bị gió thu phá | Đỗ Phủ |
| Cảnh khuya | Hồ Chí Minh |
| Rằm tháng giêng | Hồ Chí Minh |
| Tiếng gà trưa | Xuân Quỳnh |
| Một thứ quà của lúa non: Cốm | Thạch Lam |
| Sài Gòn tôi yêu | Minh Hương |
| Mùa xuân của tôi | Vũ Bằng |
| Tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất | (Tục ngữ) |
| Tục ngữ về con người và xã hội | (Tục ngữ) |
| Tinh thần yêu nước của nhân dân ta | Hồ Chí Minh |
| Sự giàu đẹp của tiếng Việt | Đặng Thai Mai |
| Đức tính giản dị của Bác Hồ | Phạm Văn Đồng |
| Ý nghĩa văn chương | Hoài Thanh |
| Sống chết mặc bay | Phạm Duy Tốn |
| Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu | Nguyễn Ái Quốc |
| Ca Huế trên sông Hương | Hà Ánh Minh |
| Quan Âm Thị Kính | (chèo) |
Bài 2 (Trang 128 Sách giáo khoa ngữ văn 7 tập 2)
Ca dao, dân ca: Là các thể loại trữ tình dân gian thường được kết hợp với lời và nhạc, diễn tả đời sống nội tâm của con người.
Tục ngữ: là những câu nói ngắn gọn, ổn định, có nhịp điệu, hình ảnh diễn đạt kinh nghiệm sống của nhân dân được ứng dụng vào cuộc sống.
Thơ trữ tình: là sự kết hợp giữa lời và nhạc mang tính biểu cảm nhằm nói lên tư tưởng, giá trị hiện thực của thời đó
- Thơ thất ngôn tứ tuyệt: gồm 4 câu, mỗi câu 7 chữ, trong đó có 1,2,4 hoặc chỉ câu 2 và 4 hiệp vần với nhau
Thể thơ dân tộc: có nguồn gốc từ ca dao, dân ca, với kết cấu theo từng cặp (câu 6/ câu 8). Vần bằng, lưng, liền, nhịp 2/2/2/2; 3/3/4/4; luật bằng trắc: 2B- 2T- 6B- 8B
Thơ song thất lục bát: là sự kết hợp giữa thể thơ thất ngôn đường luật và thơ lục bát, một khổ 4 câu (2 câu 6/ câu 8)
- Phép tương phản nghệ thuật: Sự đối lập giữa các hình ảnh, chi tiết, nhân vật, nhằm tô đậm và nhấn mạnh đối tượng
Bài 3 (Trang 128 Sách giáo khoa Ngữ Văn 7 Tập 2)
Những tình cảm, thái độ được diễn đạt trong các bài ca dao:
- Tình cảm gia đình
- Tình yêu dành cho quê hương đất nước
- Tình yêu bản thể
- Thái độ châm biếm, mỉa mai các thói hư tật xấu trong xã hội
Bài 4 (Trang 128 Sách giáo khoa ngữ văn 7 tập 2)
Thể hiện những kinh nghiệm, thái độ của nhân dân đối với thiên nhiên, lao động sản xuất, con người, xã hội:
- Câu tục ngữ diễn đạt kinh nghiệm về thời tiết, trồng trọt, chăn nuôi, kinh nghiệm về đời sống.
- Thể hiện thái độ tôn vinh những giá trị tốt đẹp của con người.
Bài 5 (Trang 128 Sách giáo khoa ngữ văn 7 tập 2)
Những giá trị lớn về tư tưởng, tình cảm được diễn đạt trong đoạn thơ, bài thơ trữ tình của Việt Nam và Trung Quốc:
- Tình yêu với quê hương đất nước
- Tình yêu thiên nhiên
- Tình yêu cuộc sống: sự trân trọng vẻ đẹp của những người phụ nữ tài hoa, cảm thông cho những người phụ nữ bất hạnh.
Bài 6: Lập bảng thống kê các tác phẩm văn xuôi đã học (trừ phần văn nghị luận) theo mẫu:
| TT | Tên văn bản | Giá trị chính về nội dung | Giá trị chính về nghệ thuật |
|---|---|---|---|
| 1 | Cổng trưởng mở ra (Lý Lan) | Tấm lòng yêu thương của người mẹ dành cho con và vai trò to lớn của nhà trường. | Bài văn biểu cảm như dòng nhật kí tâm tình nhỏ nhẹ và sâu lắng. |
| 2 | Mẹ tôi (Ét-môn-đô đơ A- mi-xi) | Tấm lòng yêu thương rộng như trời biển, sự hi sinh tuyệt vời của người mẹ dành cho người con; lòng yêu thương, sự kính trọng mẹ là tình cảm thiêng liêng của con người. | Văn biểu cảm dưới hình thức một bức thư. |
| 3 | Cuộc chia tay của những con búp bê (Khánh Hoài) | Tình cảm gia đình vô cùng quý giá và quan trọng. Hãy cố gắng bảo vệ và giữ gìn tình cảm thiêng liêng ấy. | Bài văn tự sự có bố cục rõ ràng, hợp lý. |
| 4 | Một thứ quà của lúa non: cốm (Thạch Lam) | Phong vị đặc sắc, nét đẹp văn hóa bên trong một thức quà độc đáo và bình dị của dân tôc: Cốm. | Thể văn tùy bút tinh tế, nhẹ nhàng, sâu sắc. |
| 5 | Sài Gòn tôi yêu (Minh Hương) | Nét đẹp riêng của thành phố Sài Gòn với thiên nhiên, thời tiết, nhiệt độ và nhất là phong cách cởi mở, bộc trực, chân thành và trọng đạo nghĩa của người Sài Gòn. | Nghệ thuật biểu lộ tình cảm, cảm xúc của tác giả thông qua thể văn tùy bút. |
| 6 | Mùa xuân của tôi (Vũ Bằng) | Cảnh sắc thiên nhiên và không khí mùa xuân ở Hà Nội và miền Bắc được cảm nhận, tái hiện trong nỗi nhớ thương thiết tha của người con xa xứ. | Bút pháp tai hoa, tinh tế |
| 7 | Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh) | Vẻ đẹp của Huế, một hình thức sinh hoạt văn hóa - âm nhạc thanh lịch và tao nhã, một di sản tinh thần đáng trân trọng, gìn giữ, bảo vệ.. | Bút kí về sinh hoạt, văn hóa: tả cảnh ca Huế trong một đêm trăng trên dòng sông Hương, vừa giới thiệu những làn điệu dân ca Huế bằng giọng văn trữ tình. |
| 8 | Sống chết mặc bay (Phạm Duy Tôn) | Lên án gay gắt đám quan lại phong kiến vô nhân đạo và thể hiện niềm thương cảm vô hạn trước cảnh thống khổ của nhân dân | Truyện ngắn hiện đại sử dụng nghệ thuật viết phong phú, (tương phản và tăng cấp), lời văn sinh động, cụ thể. |
| 9 | Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu (Nguyễn Ái Quốc) | Phanh phui bộ mặt dối trá, tư cách hèn mạt của một tên thực dân phản bội giai cấp, đồng thời ngợi ca nhân cách cao thượng, tấm lòng hi sinh vì dân vì nước của một nhà cách mệnh anh hùng. | Truyện ngắn có giọng văn sắc sảo, hóm hỉnh và khả năng tưởng tượng, hư cấu, xây dựng tình huống đặc sắc, khắc họa rõ nét hai nhân vật hoàn toàn đối lập. |
Bài 7 (Trang 129 Sách giáo khoa Ngữ Văn 7 Tập 2)
Sự giàu đẹp của tiếng Việt được thể hiện qua câu tục ngữ:
Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao
- Tiếng Việt truyền tải được nội dung cũng như tâm tư tình cảm của người nói
- Tiếng Việt còn tạo ra nhịp điệu, nhạc tính khi diễn đạt nội dung
Bài 8 (Trang 129 Sách giáo khoa Ngữ Văn 7 Tập 2)
Văn chương mang đến cho con người một đời sống tinh thần phong phú, khêu gợi ở con người những tình cảm tốt đẹp. Văn chương thỏa mãn nhu cầu về thẩm mĩ còn cung cấp thêm cho con người những tri thức về đời sống xã hội. Đúng như tác giả Hoài Thanh có nói về văn học “…gây cho ra những tình cảm ta không có, luyện cho ta những tình cảm ta sẵn có” biết cái hay, cái đẹp của cảnh vật thiên nhiên. Lịch sử loài người nếu xóa bỏ đi văn chương là cũng sẽ xóa bỏ mất lịch sử phát triển của mình, sẽ nghèo nàn về tinh thần.
Bài 9 (Trang 129 Sách giáo khoa Ngữ văn 7 tập 2)
Việc học phần Tiếng Việt và Tập làm văn theo hướng tích hợp trong Chương trình ngữ văn 7, giúp học sinh có thể vận dụng thành thục các kĩ năng để học văn tốt hơn.
Ví dụ khi dạy bài Cuộc chia tay của những con búp bê (Sách giáo khoa ngữ văn 7 tập 1) giáo viên tích hợp kiến thức của phân môn tiếng Việt, giáo viên có thể đặt câu hỏi:
Em hãy tìm các từ láy miêu tả tâm trạng của Thủy khi nghe yêu cầu chia đồ chơi của mẹ.
- Những từ láy đó mang lại tác dụng gì trong việc biểu đạt dụng ý nghệ thuật của tác giả
Tích hợp với phần Tập làm văn, giáo viên có thể đặt câu hỏi:
- Văn bản được kể theo ngôi kể thứ mấy, tác dụng của ngôi kể đó là gì.