Viếng lăng bác - Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 Tập 2
Bố cục bài thơ:
- Khổ đầu: Cảm xúc của thi sĩ khi lần đầu đến thăm lăng Bác
- Khổ 2 + 3: Cảm xúc khi cùng dòng người vào lăng viếng Bác
- Khổ cuối: Niềm xúc động khi phải rời lăng về miền Nam
Câu 1 (trang 60 Sách giáo khoa ngữ văn 9 tập 2)
Cảm xúc bao trùm toàn bộ bài thơ là niềm xúc động thiêng liêng, thành kính, lòng nhớ ơn, tự hào nhưng cảm xúc chủ đạo vẫn là đau xót, tiếc thương
- Giọng điệu trong bài thơ: giọng thành kính, trang nghiêm, suy tư trầm lắng
- Cảm xúc diễn tả theo trình tự vào viếng lăng Bác:
+ Cảm xúc về cảnh trước lăng,
+ Cảm xúc khi hòa cùng dòng người vào lăng
+ Mong muốn thiết tha muốn ở mãi bên lăng Bác
Câu 2 (trang 60 Sách giáo khoa ngữ văn 9 tập 2)
Hàng tre là hình ảnh thực tế mang tính biểu tượng:
+ Hình ảnh cây tre là hình ảnh thân thương của làng quê, là biểu tượng của dân tộc Việt Nam kiên cường, bất khuất
+ Hàng tre đứng thẳng hàng chính biểu trưng cho sự ngay thẳng của người Việt Nam, trong mọi hoàn cảnh, vẫn hiên ngang
+ Hình ảnhcây tre ở cuối bài được nhấn mạnh thể hiênh tình đoàn kết, trung hiếu- phẩm chất tốt đẹp của người Việt
- Xây dựng kết cấu đối ứng với hình ảnh tre ở đầu – cuối bài nhằm tạo ấn tượng sâu sắc, và nhấn mạnh cảm xúc của nhà thơ.
→ Tác giả xây dựng hình ảnh có tính biểu tượng- hàng tre
Câu 3 (Trang 60 Sách giáo khoa ngữ văn 9 tập 2)
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
- Hình ảnh ẩn dụ mặt trời nói về Bác diễn tả sự vĩ đại của Bác, niềm thành kính của thi sĩ và dân tộc việt Nam đối với Bác
Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ
Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân
- Hình ảnh ẩn dụ "tràng hoa" diễn tả niềm thành kính, xúc động của người dân khi vào lăng viếng Bác
Bác nằm trong giấc ngủ bình yên
Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền
- Hình ảnh Bác đang trong "giấc ngủ bình yên" khiến tả càng thêm xót xa về sự ra đi của Bác
+ Vầng trăng: hình ảnh trong thơ ca gắn với cuộc đời Bác, đây còn là biểu tượng cho con đường soi sáng dân tộc
- Cảm xúc chân thành vỡ òa, đau nhói trong sâu thẳm cõi lòng tác giả:
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi
Mà sao nghe nhói ở trong tim
- Khổ thơ cuối diễn tả nguyện ước của thi sĩ được mãi ở bên Bác: muốn làm con chim, đóa hoa
+ Đặc biệt nguyện ước trở thành cây tre trung hiếu ở mãi bên Bác, đây là hình ảnh mang tính kết tinh cao phẩm chất con người Việt Nam
→ Thi sĩ và dân tộc Việt Nam luôn dành tình cảm đặc biệt kính trọng, yêu thương đối với Người
Câu 4 (Trang 60 Sách giáo khoa ngữ văn 9 tập 2)
- Thể thơ: thơ tự do
- Cách gieo vần: linh hoạt, nhịp thơ chậm rãi diễn tả sự trầm lắng, suy tư lắng đọng, chiều sâu của thi sĩ
- Ngôn ngữ và hình ảnh, có nhiều hình ảnh sáng tạo, vừa mang nghĩa thực, mang nghĩa tượng trưng
- Ngôn ngữ mang giàu tính biểu cảm: kính trọng, tự hào, tiếc thương, đau xót
Luyện tập
Bài 1 (trang 60 Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 Tập 2)
Học thuộc bài thơ
Bài 2 (trang 60 Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 Tập 2)
Viếng lăng Bác là bài thơ diễn tả niềm thành kính, tự hào của nhà thơ Viễn Phương trong lần đầu ra thăm lăng Bác, trong đó khổ thơ 2 và 3 diễn tả một cách chân thành tình cảm của thi sĩ cũng như người dân Việt Nam đối với Bác. Tác dùng hình ảnh mặt trời diễn tả sự vĩ đại, cao cả của Người:
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
Nếu mặt trời thực mang lại ánh sáng, nguồn sống cho vạn vật, thì Người mang lại ánh sáng cho dân tộc Việt Nam trên con đường hạnh phúc, tự do. Tiếp nối là hình ảnh dòng người "ngày ngày" nhớ tới Bác, "tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân" ấy cứ vô tận mãi như tỏ lòng biết ơn đối với vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam.
Bác nằm trong giấc ngủ bình yên
Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền
Đối với thi sĩ, Bác chỉ như đang nằm "giấc ngủ yên bình", xung quanh Người được bảo phủ bởi những vầng sáng của ánh trăng trong tưởng tượng của tác giả. Tác giả thấy nhói ở trong tim, dù vẫn biết quy luật tự nhiên nhưng vẫn không khỏi cảm thấy đau xót, tiếc thương khi Người giờ không còn nữa. Nhưng Bác vẫn mãi sống mãi trong lòng tác giả, đất nước và con người Việt Nam.
Ý nghĩa - Giá trị
- Về nội dung: Qua bài thơ, học sinh thấy được tấm lòng thành kính và niềm xúc động sâu sắc của thi sĩ cũng như mọi người đối với Bác Hồ khi vào lăng viếng Bác.
- Về nghệ thuật: Học sinh phân tích được những đặc sắc nghệ thuật của bài thơ như: giọng điệu trang trọng và thiết tha, hình ảnh ẩn dụ đẹp, có tình biểu tượng cao cùng với hệ thống ngôn từ bình dị mà cô đọng, hàm súc.