Tổng kết về ngữ pháp (tiếp theo) - Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 Tập 2

Thành phần chính của câu là thành phần bắt buộc phải có mặt trong câu để câu có cấu tạo hoàn chỉnh, diễn tả được một ý trọn vẹn

+ Chủ ngữ: thành phần chính của câu nêu tên sự vật, hiện tượng có hoạt động, đặc điểm, trạng thái… được miêu tả ở phần vị ngữ.

Chủ ngữ thường giải đáp cho câu hỏi: Ai, cái gì, con gì?

+ Vị ngữ: là thành phần chính của câu có khả năng kết hợp với các phó từ chỉ quan hệ thời gian

- Thành phần phụ của câu:

+ Trạng ngữ: đứng đầu, cuối, giữa câu nhằm thể hiện hoàn cảnh về không gian, thời gian, phương pháp, phương tiện, nguyên nhân, mục đích… diễn ra sự việc ở trong câu

+ Khởi ngữ: thường đứng trước chủ ngữ, nêu lên đề tài của câu nói, có thể thêm quan hệ từ về, đối với vào trước

e, Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách trả cho cô gái

(a): Quan hệ bổ sung

(b): Quan hệ nguyên nhân

(c): Quan hệ mục đích

Quan hệ về nghĩa giữa các vế trong câu ghép

a, Quan hệ tương phản

b, Quan hệ bổ sung

c, Quan hệ điều kiện – giả thiết

∗ Quan hệ nguyên nhân ⇔ điều kiện

Vì quả bom tung lên và nổ trên không, (nên) hầm của Nho bị sập.

Quả bom tung lên và nổ trên không. Hầm của Nho bị sập.

Nếu quả bom tung lên và nổ trên không thì hầm của Nho bị sập.

∗ Quan hệ tương phản ⇔ nhượng bộ

Quả bom nổ khá gần, nhưng hầm của Nho không bị sập.

Quả bom nổ khá gần. Hầm của Nho không bị sập.

Hầm của Nho không bị sập, tuy quả bom nổ khá gần.

Câu rút gọn:

- Quen rồi.

- Ngày nào ít: ba lần.

Các câu vốn là một bộ phận của câu đứng trước tách ra:

a, Và làm việc có khi suốt đêm.

b, Thường xuyên.

c, Một dấu hiệu chẳng lành.

Câu bị động:

- Đồ gốm được người thợ thủ công làm ra khá sớm.

- Một cây cầu lớn sẽ được tỉnh ta bắc qua khúc sông này.

- Những ngôi đền ấy đã được người ta dựng lên từ hàng trăm năm trước khác nhau.

Câu nghi vấn:

Ba con, sao con không nhận? ( dùng để hỏi)

- Sao con biết là không phải? (dùng để hỏi)

Câu cầu khiến:

- Ở nhà trông em nhá! (Ra lệnh)

- Đừng có đi đâu đấy. (Ra lệnh)

b,

- Thì má cứ kêu đi. (Dùng để yêu cầu)

- Vô ăn cơm! (Dùng để mời)

Câu nói của anh Sáu trong đoạn trích là hình thức câu nghi vấn.

Nó được dùng để bộc lộ cảm xúc, điều này được thể hiện trong câu đứng trước của tác giả: " Giận quá và không kịp suy nghĩ, anh vung tay đánh vào mông nó và hét lên"