Bến quê - Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 Tập 2
Bố cục văn bản:
- Phần 1 (từ đầu … trước cửa sổ nhà mình): Hoàn cảnh của nhân vật Nhĩ qua cuộc trò chuyện của Nhĩ và Liên
- Phần 2 (tiếp … lá buồm cánh dơi in bật trên một vùng nước đỏ): Hành trình sang bên kia sông của Tuấn
- Phần 3 (còn lại): Chuyến ghé thăm Nhĩ của cụ giáo Khuyến
Câu 1 (trang 107 Sách giáo khoa ngữ văn 9 tập 2)
Nhân vật Nhĩ có cảnh ngộ đặc biệt:
Từng đi khắp nơi trên thế giới nhưng cuối đời lại gắn chặt với giường bệnh bởi căn bệnh hiểm nghèo, nên chẳng thể tự mình cử động được
- Nhĩ phát hiện ra vùng đất bên kia rất đẹp, bình yên nhưng không có khả năng chạm tới
- Đặt nhân vật vào nghịch cảnh ấy, tác giả muốn dẫn độc giả trải nghiệm về cuộc đời
- Cuộc sống và số mệnh con người chứa đựng nhiều thất thường, nghịch lý, ngẫu nhiên, vượt ra ngoài những dự kiến và ước muốn, hiểu biết và dự tính của con người
- Con người ta trên đường đời khó tránh khỏi những điều quẩn qoanh hoặc chùng chình, và sự giàu có lẫn mọi vẻ đẹp gần gũi, như cái bãi bôi bên kia sông, người vợ tảo tần, giàu tình cảm, đức hi sinh tới khi giã biệt cuộc đời Nhĩ mới cảm nhận được
Câu 2 (Trang 107 Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 Tập 2)
Qua khung cửa sổ, Nhĩ vô tình phát hiện ra vẻ đẹp trước đây dù có đi khắp nơi trên thế giới, anh cũng không tìm thấy được
- Không gian có chiều sâu và bề rộng: những bông hoa bằng lăng ngay phía ngoài cửa sổ đến con sông Hồng màu đỏ nhạt lúc đã chuyển thu, bầu trời và bãi bồi bên kia sông
- Cảnh đẹp giản dị gần gũi ngay xung quanh Nhĩ nhưng phải đến cuối đời, khi nằm trên giường bệnh Nhĩ mới nhận ra
- Nhĩ khát khao đặt chân lên bãi bồi bên kia sông, mong ước ấy chính là sự thức tỉnh giá trị bền vững, bình thường nhưng sâu xa của cuộc sống, những giá trị thường bị lãng quên
→ Sự thức tỉnh xen lẫn với hối hận, xót xa của Nhĩ
Câu 3 (Trang 108 Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 Tập 2)
Ngòi bút miêu tả tâm lý của Nguyễn Minh Châu tinh tế, giàu tính nhân đạo
- Tác giả đặt nhân vật vào vào tình huống éo le để nhân vật suy ngẫm, tự trải nghiệm về cuộc đời bằng những suy nghĩ sâu sắc về bản thân mình
- Nhĩ nghĩ suy về lẽ sống, về cuộc đời, về những người xung quanh cụ thể như vợ, con, chính cuộc đời mình
+ Mọi cảnh vật trước mắt Nhĩ trở nên đẹp đẽ, khi Nhĩ sắp lìa xa cõi đời
+ Hình ảnh người vợ gầy gò với sự tảo tần là " nơi nương tựa" cho cả gia đình
+ Sự thức tỉnh của Nhĩ về vẻ đẹp bên kia bãi bồi tô đậm hình ảnh đứa con mải chơi không nận ra vẻ đẹp hấp dẫn của bãi bồi
+ Là tình yêu với cuộc sống, được chiêm nghiệm qua cuộc đời nhiều thăng trầm
- Nhĩ nghĩ suy về Liên: anh nhận ra tất cả sự tảo tần, đức hi sinh lặng thầm của vợ
- Nhĩ khát khao được đặt chân tới bãi bồi bên kia sông
Câu 4 (Trang 108 Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 Tập 2)
Kết truyện tác giả tập trung miêu tả về chân dung, cử chỉ nhân vật với vẻ lạ thường.
- "Anh cố thu nhặt mọi sức lực cuối cùng còn sót lại để đu mình nhô người ra ngoài, giơ một cánh tay gầy guộc ra phía ngoài cửa sổ khoát khoát"
→ Hành động chứng tỏ sự khẩn thiết, muốn ra hiệu cho đứa con mau kẻo bỏ lỡ chuyến đò độc nhất trong ngày
- Có một ý nghĩa khác: muốn thức tỉnh mọi người về những cái "vòng vèo, chùng chình" để hướng tới những giá trị đích thực vốn rất bình dị, gần gũi, bền vững
Câu 5 (Trang 108 Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 Tập 2)
Các hình ảnh trong bài mang nhiều ý nghĩa, ý nghĩa thực và nghĩa biểu tượng:
- Hình ảnh bãi bồi, bến sông ngoài ý nghĩa thực còn là vẻ đẹp đời sống giản dị, gần gũi, quen thuộc rộng ra là quê hương, xứ sở
- Những bông hoa bằng lăng cuối mùa, tiếng những tảng đất lở ở bờ sông bên này đổ ụp vào giấc ngủ của Nhĩ lúc gần sáng… có ý nghĩa nhân vật Nhĩ đang đi tới những ngày cuối cùng
- Đứa con trai ham chơi gợi ý nghĩa về sự chùng chình, quẩn quanh trong cuộc đời của con người
- Hành động, cử chỉ Nhĩ cuối truyện diễn tả sự thức tỉnh cũng như ước muốn của Nhĩ muốn con thực hiện nguyện ước của mình
Câu 6 (Trang 108 Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 Tập 2)
Chủ đề câu truyện diễn tả qua đoạn văn: "Trong cuộc sống, con ngừơi thường khó tránh khỏi những điều vòng vèo, chùng chình. Cần phải thức tỉnh những giá trị và vẻ đẹp đích thực của đời sống ở những cái gần gũi, bình thường mà bền vững."
- Tác giả nhắc nhở mỗi người cần thức tỉnh để nhận thức đúng đường hướng cần phải đi
- Khẳng định giá trị vững bền vẫn luôn tồn tại trong những điều bình dị, gần gũi nhất
Luyện tập
Bài 1 (Trang 108 Sách giáo khoa ngữ văn 9 tập 2)
Nghệ thuật miêu tả thiên nhiên của tác giả trong đoạn đầu vô cùng đặc sắc:
- Hình ảnh thiên nhiên giàu tính biểu tượng
+ Những bông hoa bằng lăng đậm sắc hơn giống như chút sức lực cuối cùng của Nhĩ với mong muốn cố đặt chân tới bãi bồi bên kia sông
+ Vẻ đẹp thiên nhiên đẹp đẽ mang màu sắc trữ tình, qua hình ảnh bãi bồi bên kia sông, diễn tả ái tình cảm thiết tha của nhân vật Nhĩ với quê hương
Bài 2 (Trang 108 Sách giáo khoa ngữ văn 9 tập 2)
Đoạn văn trên gửi gắm suy nghĩ của tác giả về triết lý cuộc đời qua dòng suy nghĩ của nhân vật Nhĩ. Dòng suy nghĩ đánh thức trong lòng người đọc về nghịch lý cuộc sống. Con người ta chẳng thể thoát khỏi những chùng chình, quẩn quanh khiến ta lãng quên đi giá trị hạnh phúc, lâu bền ở ngay cạnh ta. Tuổi trẻ, ai cũng chăm chăm kiếm tìm giá trị hạnh phúc ở nơi xa xôi mà không nhận ra rằng chính quê hương, gia đình mới là giá trị, vẻ đẹp đích thực. Tới khi nhận ra được chân lí này thì cũng đã muộn.
Ý nghĩa - Giá trị
- Về nội dung: Học sinh cảm nhận, phân tích được những suy ngẫm, trải nghiệm sâu sắc của tác giả về con người và cuộc đời, đồng thời biết thức tỉnh, trân trọng giá trị của những vẻ đẹp bình dị ngay cạnh ta, tôn trọng giá trị cuộc sống gia đình.
- Về nghệ thuật: Học sinh phân tích được nghệ thuật miêu tả tâm lí đặc sắc cùng những hình ảnh giàu tính biểu tượng và cách xây dựng tình huống, trần thuật theo dòng tâm trạng của nhân vật trong ngòi bút của tác giả.