Những ngôi sao xa xôi - Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 Tập 2
Bố cục văn bản:
- Phần 1 (từ đầu … có ngôi sao trên mũ): cuộc sống, cảnh ngộ chiến đấu của ba cô gái trên tuyến đường Trường Sơn
- Phần 2 (tiếp… chị Thao bảo): Sự chăm sóc của hai người chị đối với Nho
- Phần 3 (còn lại): thời gian nghỉ ngơi của ba cô gái.
Câu 1 (trang 121 Sách giáo khoa ngữ văn 9 tập 2)
Truyện được kể theo ngôi kể thứ nhất, thông qua lời kể của nhân vật Phương Định. Ngôi kể này giúp truyện có tính trung thực, sinh động hơn. Tạo thuận lợi cho tác giả miêu tả, biểu lộ thế giới tâm hồn, xúc cảm của nhân vật.
Tóm tắt
Ba nữ thanh niên xung phong hợp thành một tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Công việc của họ là quan sát địch, ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp, đánh dấu vị trí nổ, chưa nổ của bom mìn rồi phá bom mìn và san lấp mặt đường. Cuộc sống của ba cô gái luôn phải đối mặt với hiểm nguy và cái chết cận kề trong mỗi lần phá bom, tuy gian khổ, khắc nghiệt nhưng họ luôn lạc quan, giàu cảm xúc và mộng mơ.
Câu 2 (Trang 121 Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 Tập 2)
Ba cô gái thanh niên xung phong thương yêu, đoàn kết và đùm bọc lẫn nhau nhau:
- Cùng chung một nhiệm vụ là trinh sát mặt đường, đo đất đá cần san lấp, phá bom mìn
- Là những cô gái trẻ, giàu tinh thần yêu nước, trách nhiệm với công việc, thương yêu đồng đội
- Dũng cảm trong đấu tranh, sống giản dị, lạc quan, thích ca hát, vui đùa
∗ Điểm riêng, nét cá tính riêng của mỗi người
- Phương Định: người con gái thành thị, đẹp, thích mộng mơ, hay hát
+ Nho thích thêu thùa, là cô gái gan dạ, kiên cường
+ Chị Thao là người từng trải, không còn hồn nhiên mộng mơ nhưng luôn khao khát tương lai thiết thực, bình tĩnh gan dạ nhưng lại rất sợ máu
Câu 3 (Trang 121 Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 Tập 2)
Phương Định:
- Tự ý thức được vẻ đẹp của bản thân "một cô gái khá, hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh" đôi mắt "có cái nhìn sao mà xa xăm"
- Tâm hồn nhạy cảm nhưng chưa dành riêng tình cảm cho ai, cô không thể hiện cảm của mình, luôn tỏ ra kín đáo giữa đám đông tưởng chừng như kiêu kì
- Tâm lí nhân vật qua mỗi lần phá bom được miêu tả chi tiết, tinh tế
+ Có thể đã quen với công việc nhưng mỗi lần phá bom đều là một lần thử thách với thần kinh
+ Cảm giác trở nên sắc nhọn hơn khi lưỡi xẻng chạm vào quả bom, tiếp đó là sự căng thẳng đợi chờ tiếng quả bom nổ
→ Ngòi bút của tác giả miêu tả vô cùng chân thực, sinh động tâm lí nhân vật trong truyện. Cái nhìn và cách diễn đạt con người thiên về cái trong sáng, tốt đẹp, hướng thiện
Câu 4 (Trang 121 Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 Tập 2)
- Phương thức trần thuật: Ngôi kể thứ nhất, trung thực, phù hợp với thế giới nội tâm đa dạng, sâu sắc của nhân vật
- Đặc sắc nghệ thuật xây dựng hình tượng nhân vật, miêu tả tâm lí
- Ngôn ngữ trần thuật phù hợp với nhân vật, lời kể theo nhịp, lúc nhanh, chậm
Câu 5 (Trang 121 Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 Tập 2)
Câu chuyện cho ta thấy tuổi trẻ thế hệ thanh niên kháng chiến chống Mĩ với nhiều gian khó, nguy hiểm nhưng ở họ luôn ngời sáng tinh thần tự do, dũng cảm, ngang tàng. Họ dũng cảm, xem nhẹ cái chết, ở họ có tình yêu sâu đậm với quê hương, đất nước
Luyện tập
Bài 1 (Trang 122 Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 Tập 2)
Một số tác phẩm viết về đề tài thế hệ trẻ trong thời kì kháng chiến chống Mĩ
- Bài thơ về tiểu đội xe không kính (Phạm Tiến Duật)
- Khoảng trời và hố bom (Lâm Thị Mỹ Dạ)
Bài 2 (Trang 122 Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 Tập 2)
Nhân vật Phương Định:
- Phương Định là cô gái Hà Nội vào nơi chiến trận diễn ra dữ dội, ác liệt
+ Vào chiến trận ba năm quen với thử thách, nguy hiểm, mỗi ngày đối diện với cái chết nhưng ở cô không mất đi sự hồn nhiên, trong sáng
+ Phương Định yêu mến những người đồng đội của mình trong tổ trinh sát, dành tình cảm đặc biệt cho những chiến sĩ cô gặp hằng đêm trên trọng điểm con đường vào mặt trận
+ Phương Định ý thức được vẻ đẹp về ngoại hình và tâm hồn của bản thân
+ Những lần phá bom, dù cho không khí chứa đựng sự căng thẳng, nhưng Phương Định vẫn dũng cảm, hành động phá bom dứt khoát, ga dạ.
- Là cô gái hồn nhiên, mộng mơ, luôn nhớ và yêu Hà Nội
→ Phương Định là cô gái trẻ, cá tính, có lòng dũng cảm, tinh thần trách nhiệm cao với công việc của mình.
Ý nghĩa - Giá trị
- Về nội dung: Học sinh cảm nhận được tâm hồn trong sáng, mộng mơ, tinh thần quả cảm và cuộc sống đấu tranh đầy gian khổ, hi sinh nhưng rất hồn nhiên, lạc quan của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Họ cũng chính là hình ảnh đại diện cho thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kì kháng chiến chống Mĩ ác liệt.
- Về nghệ thuật: Học sinh phân tích được giá trị biểu đạt của việc sử dụng ngôi kể thứ nhất, cũng như cách kể chuyện tự nhiên, ngôn ngữ trẻ trung và sinh động đặc biệt là nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật đặc sắc mà tác giả đã sử dụng.