Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo) - Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 Tập 2

1. Câu in đậm "con chỉ được ăn ở nhà bữa này thôi" mang hàm ý: từ hôm sau con không được ăn ở nhà

- "Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài" mang hàm ý: U đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài

Vì phải bán đứa con đứt ruột đẻ ra nên chị Dậu chẳng thể cất lời nói thẳng, chị nói hàm ý để giấu và tránh phải nói ra điều đau lòng đó.

2. Mức độ hàm ý ở câu thứ hai thấp hơn, nghĩa là người nghe có thể hiểu được ý người nói dễ hơn. Tí hiểu được hàm ý trong lời nói của mẹ khi "giãy nảy", "liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc", "u bán con thật đấy ư? "

c, Cả hai câu của Thúy Kiều đều mang hàm ý, người nghe là Hoạn Thư

- " Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây! ": Người uy quyền, quý phái như tiểu thư mà cũng có lúc phải tới đây (ý chế giễu, mỉa mai)

- " Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều": sự cảnh báo trước hình phạt thích đáng cho kẻ ác nghiệt như Hoạn Thư

- Người nói và người nghe đều hiểu được hàm ý của người nói, chi tiết chứng tỏ điều đó:

a, Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà, đảo nhìn qua một lượt trước khi ngồi xuống ghế

b, Ôi dào! Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng xu! Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu có!

c, Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu/ Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca.

Câu nói " cơm sôi rồi, nhão bây giờ! " Mang hàm ý: chắt giùm nước để cơm khỏi nhão

Bé Thu nói hàm ý vì không muốn gọi ông Sáu là ba, và vì tính cách của bé Thu ngang bướng.

- Việc sử dụng hàm ý trong trường hợp này không hiệu quả vì người nghe không thu nhận, từ chối hợp tác bằng cách " ngồi im" vờ như không nghe thấy.

Một số lời nói hàm ý cho trường hợp:

- Tiếc quá, ngày mai tớ có tiết kiểm tra cuối kì

- Mai tớ đi thăm bạn ốm rồi, để dịp khác tớ về với cậu nhé.

Qua sự so sánh của Lỗ Tấn có thể nhận ra được hàm ý: Tuy hi vọng chưa biết thực hư thế nào, nếu cố gắng thực hiện thì có thể đạt được

a, Các câu mang hàm ý mời mọc:

+ " Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc"

+ " Bọn tớ ca hát từ sáng sớm đến hoàng hôn. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc. "

Câu mang hàm ý từ chối:

+ " Mẹ mình đang đợi ở nhà"

+ " Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà, làm sao có thể rời mẹ mà đi được? "

b, Có thể viết thêm câu mang hàm ý mời mọc rõ hơn:

+ Có ai muốn chơi cùng bọn tớ không đấy?

+ Chơi với bọn tớ rất tuyệt!