Trang chủ > Lớp 10 > Soạn Văn 10 (ngắn nhất) > Uy-lít-xơ trở về (trích Ô-đi-xê) (trang 52 sgk Ngữ văn 10 tập 1)

Uy-lít-xơ trở về (trích Ô-đi-xê) (trang 52 sgk Ngữ văn 10 tập 1)

1. Tóm tắt sử thi

- Sau khi giành chiến thắng và chiếm được thành Tơ-roa, Uy-lít-xơ đã đưa quân đội của mình trở về quê hương. Chàng phải lênh đênh trên biển đằng đẵng mười năm mà vẫn chưa về được tới quê nhà. Nữ thần Ca-líp-xô, vì yêu chàng nên đã làm phép để cầm chàng bên cạnh. Cảm thương cho số phận của Uy-lít-xơ, thần Dớt đã sai Héc-mét đến yêu cầu Ca-líp-xô phải để chàng đi. Bị bão đánh chìm bè nên chàng dạt vào xứ Phê-a-ki. Ở đây, chàng đã được công chúa Nô-xi-ca yêu mến và nhà vua đã tiếp đãi chàng tử tế. Theo ý nhà vua, Uy-lít-xơ kể lại toàn bộ câu chuyện li kì, mạo hiểm trên bước đường phiêu bạt đầy gian truân của mình và đồng đội khi thoát khỏi xứ sở của những tên khổng lồ một mắt, chuyện thoát khỏi tiếng hát đầy ma lực, quyến rũ của các nàng tiên cá xinh đẹp Xi-ren nguy hiểm, … Cảm phục trước lòng dũng cảm của Uy-lít-xơ, nhà vua đã cho thuyền đưa chàng về quê hương của mình ở I-tác. Về tới nhà, chàng đã giả dạng người hành khất nên nàng Pê-nê-lốp - vợ chàng đã không thể nhận ra chàng. Để trả lời sự thúc ép của bọn cầu hôn nên Pê-nê-lốp đã đưa ra thử thách, ai giương được chiếc cung của Uy-lít-xơ và bắn một mũi tên xuyên qua 12 chiếc vòng rìu thì sẽ được rước nàng. Tất cả bọn cầu hôn đều không thể vượt qua thử thách, Uy-lít-xơ xin cũng tham gia thử thách và chàng đã thắng. Nhân cơ hội đó, cha con chàng đã trừng trị bọn cầu hôn cùng bọn gia nhân phản bội.

2. Giá trị tác phẩm Ô-đi-xê

– Nội dung: Ca ngợi sức mạnh của ý chí nghị lực, trí tuệ của con người với khát vọng tìm hiểu và chinh phục tự nhiên, đồng thời thể hiện ước mơ về một cuộc sống hạnh phúc và hoà bình.

– Nghệ thuật: Trí tưởng tượng phóng khoáng, năng khiếu quan sát vô cùng tinh tế, cốt truyện hoàn chỉnh, tính cách của nhân vật nhất quán, ngôn ngữ trang trọng và tràn đầy định ngữ, ẩn dụ…

3. Nội dung đoạn trích

- Đoạn trích đã tái hiện lại cảnh gặp gỡ đầy cảm động của 2 vợ chồng Uy-lít-xơ sau 20 năm xa cách, nhưng cuộc đoàn tụ này diễn ra một cách không bình thường mà trở thành một cảnh nhận mặt đầy cảm động. Trong cảnh ấy mỗi từng nhân vật đã đưa ra thử thách đối phương để tìm về hạnh phúc. Câu chuyện là bài ca về khát vọng hạnh phúc và vẻ đẹp trí tuệ của người Hi Lạp. Qua đây, ta cũng nhận ra rằng, tình cảm gia đình chính là một thứ tình cảm rất thiêng liêng và cao quý.

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1: Bố cục: Đoạn trích có thể chia thành hai phần

- Phần 1 - từ đầu đến "…người kém gan dạ": Cuộc đối thoại giữa 4 nhân vật (con trai Tê-lê-mác, nhũ mẫu Ơ-ri-clê, Pê-nê-lốp, Uy-lít-xơ), Pê-nê-lốp rất thận trọng chưa chịu nhận chồng.

- Phần 2 - đoạn còn lại. Pê-nê-lốp đưa ra các thử thách Uy-lít-xơ về bí mật của chiếc giường, 2 vợ chồng được đoàn tụ.

Câu 2: Phẩm chất của Uy-lít-xơ thông qua tâm trạng của chàng khi gặp lại vợ:

- Khi Pê-nê-lốp không chịu nhận Uy-lít-xơ là chồng và người con trai tỏ thái độ khi mẹ không chịu nhân cha, chàng vẫn mỉm cười bảo: "Đừng làm rầy mẹ, mẹ còn muốn thử thách cha ở tại nhà này. Thế nào rồi mẹ con cũng sẽ nhận ra cha, chắc chắn là như vậy? ". Điều này đã thể hiện sự bình tĩnh, nhẫn nại của Uy-lít-xơ và niềm tin mãnh liệt của chàng đối với người vợ yêu dấu của mình.

- Uy-lít-xơ bàn bạc với con trai về việc đối phó với những gia đình quyền quý có người bị chàng giết. Điều này đã thể hiện sự sáng suốt và khôn ngoan của Uy-lít-xơ.

- Uy-lít-xơ cảm thấy hờn dỗi khi Pê-nê-lốp mãi vẫn chưa nhận ra chàng và chàng đã khóc khi nghe vợ giải thích nguyên nhân. Điều đó đã chứng tỏ Uy-lít-xơ là một người rất yêu vợ, rất giàu tình cảm và trân trọng cuộc sống gia đình.

Câu 3:

- Pê-nê-lốp " rất đỗi phân vân" vì nếu vị hành khất là Uy-lít-xơ thực thì tại sao trong lần gặp trước đã không nói ra. Hơn nữa, nếu Pê-nê-lốp vội vàng nhận lầm thì sẽ khiến danh dự của nàng sẽ bị tổn thương rất lớn – đây là điều vô cùng tối kị của Hy Lạp.

- Cũng giống như Uy-lít-xơ, Pê-nê-lốp có các phẩm chất cao đẹp, đó là sự bình tĩnh, vẻ đẹp trí tuệ, sự tự tin, sự quyết đoán và luôn chủ động trong các tình huống.

- Pê-nê-lốp phải sử dụng tới cách thử bí mật của chiếc giường trong màn nhận mặt chồng vì bí mật đó giúp giải đáp được những mối nghi ngờ. Trước hết, để Pê-nê-lốp nhận ra đó không phải là Uy-lít-xơ giả. Sau nữa, nó cũng là minh chứng cho sự chung thủy của nàng. Nếu chiếc giường bí mật đã bị chuyển đi hoặc đã không còn là bí mật của 2 vợ chồng nữa thì cũng đồng nghĩa với việc phẩm giá của Pê-nê-lốp cũng không còn nguyên vẹn. Phép thử đó không chỉ thể hiện phẩm chất kiên trinh của Pê-nê-lốp mà còn khắc sâu sự bền vững của tình cảm vợ chồng, tình cảm gia đình.

- Hành động của Pê-nê-lốp (một sự cẩn trọng có thể xem là thái quá) chúng ta có thể nhận thấy được tính chất phức tạp của thời đại - nơi mà những mối hiểm nguy luôn rình rập và đe dọa con người.

Câu 4:

- Cách kể của tác giả Hô-me-rơ qua đoạn này đã thể hiện nét đặc trưng của phong cách kể chuyện sử thi, vừa tỉ mỉ, vừa chậm rãi nhưng cũng rất trang trọng. Ở đoạn trích này nàng Pê-nê-lốp nghi ngờ, không tin người hành khất là người chồng xa cách 20 năm của mình. Do đó kiểu kể chuyện tỉ mỉ này đã đưa đến các cuộc đối thoại có hình thức thăm dò, thử phản ứng từ đó đi đến bản chất của vấn đề.

- Để khắc họa bản chất của nhân vật, Hô-me-rơ thường dùng hình thức gọi nhân vật bằng cụm danh – tính từ được sử dụng phổ biến trong sử thi Hi Lạp (ví dụ: nhũ mẫu Ơ-ri-clê hiền thảo, Pê-nê-lốp thận trọng, Uy-lít-xơ cao quý và nhẫn nại…). Điều này đã tạo cho sử thi một phong cách riêng, hấp dẫn, đặc sắc, đồng thời giúp phẩm chất cao đẹp của các nhân vật được thể hiện ra.

- Biện pháp nghệ thuật được Hô-me-rơ dùng ở khổ cuối đoạn trích ("Dịu hiền" … "buông rời") là biện pháp so sánh có đuôi dài (so sánh mở rộng), vế so sánh được nói trước và dài hơn với hình ảnh cụ thể, sinh động, giống như cái đòn bẩy nghệ thuật để tạo ra hiệu quả cao cho câu văn.

Luyện tập

Bài 1:

Tổ chức diễn kịch cảnh “cảnh nhận mặt bằng phép thử bí mật của chiếc giường”

Bài 2:

Nhập vai kể lại cảnh nhận mặt:

Sau khi tiêu diệt hết bọn cầu hôn to gan, tôi cùng với con trai làTê-lê-mác đã trừng trị bọn đầy tớ phản chủ. Tôi rất hồi hộp chờ đến thời khắc được gặp Pê-nê-lốp. Khi nàng bắt đầu bước chân vào, nàng ngồi xuống đối diện tôi nhưng giữ im lặng, có lúc tôi thấy nàng nhìn tôi một cách âu yếm, có lúc lại thờ ơ lạnh nhạt. Rồi nàng lên tiếng muốn tôi nhận ra dấu hiệu riêng để vợ chồng nhận ra nhau, vừa nghe thấy nàng nói tôi đã nhận ra Pê-nê-lốp cao quý của tôi muốn gì. Tôi đã dặn dò con trai cảnh giác trước sự trả thù của bọn cầu hôn, nhắc nhở các gia nhân mặc quần áo đẹp để người ngoài tưởng rằng trong nhà đang làm lễ cưới.

Khi nàng Pê-nê-lốp nhắc nhũ mẫu Ơ-ri-cle đưa chiếc giường bí mật ra khỏi gian phòng có vách tường kiên cố thì tôi đã lên tiếng để nói về những bí mật trong quá trình làm ra chiếc giường. Nhưng tôi vừa dứt lời thì bỗng thấy Pê-nê-lốp ôm chầm lấy tôi cùng những giọt nước mắt xúc động, ngọt ngào, lúc này tôi càng nhận thấy sự sự thông minh và chung thủy của vợ, tôi ôm chặt lấy nàng sau bao năm xa cách.