Trang chủ > Lớp 10 > Soạn Văn 10 (ngắn nhất) > Chiến thắng Mtao-Mxây (trích Đăm Săn - sử thi Tây Nguyên) (trang 36 sgk Ngữ văn 10 tập 1)

Chiến thắng Mtao-Mxây (trích Đăm Săn - sử thi Tây Nguyên) (trang 36 sgk Ngữ văn 10 tập 1)

1. Khái niệm sử thi

- Sử thi còn được biết đến với cái tên khác là anh hùng ca – là những bài ca các anh hùng, lịch sử, nó gắn liền với những sự kiện và biến cố đặc biệt của lịch sử dân tộc trong một gian đoạn lịch sử nhất định.

- Gồm có 2 loại: là Sử thi anh hùng (sử thi Đăm Săn thuộc loại thứ 2), Sử thi thần thoại

2. Nội dung chính của sử thi Đăm Săn:

- Đăm Săn cưới Hơ Nhị, Hơ Bhị, trở thành một tù trưởng giàu có và hùng mạnh.

- Đăm Săn có những chiến công lớn lao khi đánh bại các tù trưởng độc ác, giải cứu vợ và mang lại sự giàu có và uy danh cho dân làng và bản thân.

- Khát vọng chinh phục thiên nhiên, vượt qua những khó khawnm trở ngại của tập tục xã hội (chặt cây thần), cầu hôn nữ thần Mặt Trời. Trên đường từ nhà nữ thần Mặt Trời trở về nhà chàng đã chết ngập trong rừng Sáp Đen.

Tóm tắt đoạn trích:

Đoạn trích thuộc phần giữa của tác phẩm, kể về câu chuyện Đăm Săn đánh nhau với Mtao-Mxây để cứu vợ về: Sau khi về làm chồng 2 chị em tù trưởng Hơ Bhị và Hơ Nhị, Đăm Săn trở thành một tù trưởng giàu có và có uy danh lừng lẫy. Các tù trưởng Sắt (Mtao-Mxây) và tù trưởng Kên Kên (Mtao Grứ) lừa lúc Đăm Săn đưa dân làng lên rẫy, ra sông lao động sản xuất đã kéo người đến cướp phá buôn làng của chàng và bắt Hơ Nhị về làm vợ. Cả 2 lần ấy Đăm Săn đều đến đánh trả và chiến thắng, vừa cứu được vợ lại vừa mở mang được đất đai, của cải của kẻ địch khiến bộ tộc càng giàu có và đông đúc hơn, cho oai danh của chàng càng lừng lẫy.

Bố cục:

– Phần 1: từ đầu đến “cắt đầu Mtao Mxây mang bêu ngoài đường”: Cảnh trận đánh giữa 2 tù trưởng.

– Phần 2: tiếp theo đến “Họ đến bãi ngoài làng, rồi vào làng”: Cảnh Đăm Săn cùng đám nô lệ ra về sau chiến thắng.

– Phần 3: còn lại: Cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng.

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1: Tóm tắt diễn biến trận chiến theo trình tự của các tình tiết và sự kiện

1) Đăm Săn tới nhà Mtao-Mxây để khiêu chiến nhưng Mtao-Mxây bỡn cợt chàng và không chịu giao chiến ngay. Trước thái độ kiên quyết của Đăm Săn, Mtao-Mxây đã nhận lời thách đấu nhưng với sự run sợ (sợ bị đâm lén, trang bị đầy mình mà vẫn tỏ ra do dự, tần ngần, đắn đo…)

2) Bước vào cuộc chiến:

Hiệp đấu thứ nhất

- 2 bên lần lượt múa khiên. Khi Mtao-Mxây múa khiên trước Đăm Săn vẫn giữ thái độ thản nhiên và bình tĩnh => bản lĩnh của một người anh hùng

- Kết quả hiệp đấu: Mtao-Mxây thể hiện sự kém cỏi nhưng vẫn cố tỏ vẻ huênh hoang

* Hiệp đấu thứ 2

- Đăm Săn múa khiên: sức mạnh như gió bão khiến Mtao-Mxây thấy hoảng hốt và trốn chạy. Hắn chém Đăm Săn nhưng bị trượt nên phải cầu cứu sự giúp đỡ của Hơ Nhị nhưng Đăm Săn đã đớp được

- Kết quả: Nhận được miếng trầu của Hơ Nhị khiến Đăm Săn mạnh hẳn lên.

* Hiệp đấu thứ 3:

- Đăm Săn múa giáo và đuổi theo Mtao-Mxây, đâm trúng hắn nhưng vì áo của hắn dày nên không thủng, chàng nhờ tới sự mách bảo của Ông Trời nên đã chặt được đầu của Mtao-Mxây.

- Kết quả: Đăm Săn cứu được vợ và nhận được sự kính trọng của dân làng Mtao-Mxây.

Câu 2:

Cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao-Mxây là một cuộc chiến tranh có tính chất thống nhất cộng đồng, là cuộc chiến tranh có ý nghĩa chứ không phải là một cuộc chiến tranh xâm lược có mục đíchcướp bóc, tàn sát và chiếm giữ. Cũng chính vì vậy mà thái độ của cộng đồng Ê-đê cũng có những nét riêng:

- Về phía Mtao-Mxây: Sau khi tù trưởng của mình thất bại và bị mất đầu, đông đảo nô lệ đều đồng tâm quy phục và nghe theo lời vị tù trưởng mới ("không đi sao được! … người nhà giàu cầm đầu chúng tôi nay đã chết"). → họ mơ ước có được cuộc sống no ấm, giàu có và có một người lãnh đạo tài ba, dũng cảm bảo vệ họ.

- Về phía Đăm Săn: Dân làng náo nhiệt, tưng bừng chào đón vị tù trưởng của mình chiến thắng trở về và tiếp đón những người dân mới bằng sự hoà hợp và chân thành ("... Các chàng trai đi lại ngực đụng ngực… sao mà vui thế! ").

Câu 3:

- Phần cuối đoạn trích tập trung miêu tả cảnh ăn mừng chiến thắng của phía Đăm Săn.

- Phân tích ý nghĩa:

+ Khi Mtao-Mxây thất bại, không khiến dân làng hoang mang, lo sợ. Họ ngay lập tức đồng ý đi theo về phía Đăm Săn, hoà nhập với cuộc sống ở cộng đồng mới một cách rất tự nhiên. Dân làng của Đăm Săn cũng như thế, họ đón tiếp những người hàng xóm mới một cách chân tình, tưng bừng, náo nhiệt, vui say mà không hề có một chút gợn nào.

+ Chứng tỏ tính tất yếu của cuộc chiến tranh thị tộc - đó chính là cuộc chiến tranh không tàn phá hay kìm hãm sự phát triển của cộng đồng người Ê-đê, mà ngược lại, nó giúp những tập thể đơn lẻ hợp lại thành những tập thể lớn hơn, mạnh hơn và trở thành một dân tộc vững mạnh thực sự.

+ Là cách để dân gian ca ngợi tầm vóc và sứ mệnh lớn lao của người anh hùng ưu tú đã đứng lên thống nhất các thị tộc đơn lẻ lại thành một cộng đồng lớn mạnh và giàu có.

Câu 4:

- Các câu văn có sử dụng lối so sánh:

+ So sánh tương đồng (như gió lốc gào, như những vệt sao băng);

+ so sánh tăng cấp (tài múa khiên của Đăm Săn, tả về số lượng người ngày càng đông đảo…);

+ so sánh tương phản (tài múa khiên của Mtao-Mxây và Đăm Săn);

+ so sánh, miêu tả đòn bẩy (tài múa khiên của Mtao-Mxây kém cỏi hơn hẳn Đăm Săn)

- Những hình ảnh thiên nhiên, vũ trụ được mang ra làm chuẩn để so sánh với những hình ảnh, sự vật xung quanh cuộc chiến → nhấn mạnh tầm vóc to lớn của vị anh hùng: vẻ đẹp cường tráng mạnh mẽ bên ngoài và ý chí lớn lao bên trong.

Luyện tập

- Vai trò của thần linh (ông Trời): bày cách để Đăm Săn đánh bại Mtao-Mxây “Cháu lấy một cái chày mòn ném vào vành tai của hắn là được”

→ Trong thời kì đó, con người và thần linh có một sự gắn bó mật thiết với nhau. Hay nói cách khác đó chính là dấu vết của tư duy thần thoại trong sử thi, dấu vết của một xã hội chưa từng có sự phân hóa giai cấp một cách rạch ròi.

- Vai trò của con người: Tuy nhiên, thần linh chỉ giữ vai trò là người hỗ trợ cho những hành động của con người chứ không phải là người quyết định đến kết quả của cuộc chiến. Còn việc đánh bại Mtao-Mxây là do tài trí của Đăm Săn.