Trang chủ > Lớp 10 > Soạn Văn 10 (ngắn nhất) > Các thao tác nghị luận (trang 134 sgk Ngữ văn 10 tập 2)

Các thao tác nghị luận (trang 134 sgk Ngữ văn 10 tập 2)

1. Thao tác được sử dụng với nghĩa “Chỉ việc thực hiện các động tác theo thứ tự và yêu cầu kĩ thuật nhất định”: thao tác vận hành máy móc, thao tác kĩ thuật, thao tác thiết kế…

2. So sánh thao tác nghị luận với những loại thao tác khác:

- Tương đồng: Đều gồm các quy định chặt chẽ về trình tự, động tác và yêu cầu.

- Khác biệt: Trong thao tác nghị luận, các loại động tác đều là các hoạt động của tư duy và đã được thực hiện với mục đích nghị luận, nghĩa là để thuyết phục người đọc (người nghe) hiểu và tin theo ý kiến nghị luận của mình.

II. Một số thao tác nghị luận cụ thể

1. Ôn lại các thao tác tổng hợp, phân tích, diễn dịch, quy nạp

a. Thứ tự điền từ: 1 – Tổng hợp; 2 – Phân tích; 3 – Quy nạp; 4 – Diễn dịch.

b. - Lời tựa "Trích diễm thi tập" đã dùng thao tác phân tích. Thao tác đó chia nhận định ra thành các mặt riêng biệt, từ đó làm sáng tỏ nhận định chứ không phải là diễn giải ra.

- Đoạn trích "Hiền tài là nguyên khí quốc gia": Câu 1 (thao tác phân tích) phân tích mối quan hệ giữa hiền tài với đất nước (thịnh, suy). Câu 1 đến câu 2 (thao tác diễn dịch): Dựa vào tiền đề chung (Hiền tài là nguyên khí quốc gia) để suy ra kết luận (cần coi trọng việc bồi đắp nhân tài).

c. - Kết luận “Vậy thì các bản thảo…” tổng hợp thâu tóm các ý bộ phận vào một kết luận chung, khiến cho kết luận đó bao gồm sức thuyết phục của toàn bộ những luận điểm nhỏ.

- Đoạn trích Hịch tướng sĩ dùng thao tác quy nạp. Những dẫn chứng được dẫn ra từ trước, sau cùng mới đến việc đưa ra kết luận “Từ xưa, các bậc trung thần…”.

d. – Nhận định 1: Chỉ đúng khi tiền đề diễn dịch đúng và cách suy luận đúng.

- Nhận định 2: Chưa chính xác, vì nếu quy nạp chưa thể xét đầy đủ các trường hợp thì mối liên hệ giữa tiền đề và kết luận chưa chắc chắn, kết luận chưa đủ để thuyết phục.

- Nhận định 3: Đúng.

2. Thao tác so sánh

a. Tác giả dùng thao tác so sánh (So sánh lòng yêu nước của nhân dân ta trong thời xưa và thời nay). Câu văn: "Các cử chỉ cao quý … lòng yêu nước nồng nàn" làm nổi bật tới sự giống nhau.

b. - Đoạn văn của sử gia Lê Văn Hưu dùng thao tác so sánh với mục đích nhấn mạnh đến sự khác nhau giữa Lê Đại Hành và Lý Thái Tổ trong 2 mặt: "dẹp gian bên trong, đánh giặc bên ngoài để khiến mạnh nước Việt" và "ân uy rõ rệt, lòng người vui vẻ suy tôn, làm cho vận nước bền lâu, để phúc lại cho đời con cháu".

- Thao tác so sánh gồm có 2 loại chính: so sánh với mục đích nhận ra sự giống nhau và so sánh với mục đích nhận ra sự khác nhau.

c. Không đồng ý với ý kiến. So sánh là một trong các thao tác cần thiết và vô cùng quan trọng. So sánh là khập khiễng, nhưng nếu không có phéo so sánh thì khó có thể nhận ra bản chất của vấn đề sự vật, hiện tượng một cách rõ ràng.

=> Chọn khẳng định: 1,3,4.

Luyện tập

Câu 1:

- Tác giả muốn chứng minh: Thơ Nôm Nguyễn Trãi đã được tiếp thu những thành tựu của văn hoá dân gian và văn học dân gian.

- Thao tác nghị luận chủ yếu được dùng là quy nạp và phân tích (trong đó phân tích là chủ yếu). Tác giả đã phân các chia luận điểm chung thành các bộ phận nhỏ (ngôn ngữ dân gian, thi liệu dân gian,... ). Câu cuối cùng của đoạn trích dùng thao tác quy nạp. Từ trường hợp riêng của tác giả Nguyễn Trãi, tác giả đã nâng lên thành chức năng, sứ mệnh cao quý của văn chương nghệ thuật.

- Cái hay của cách sử dụng các thao tác nghị luận: Xem xét sự việc thấu đáo nhờ phân tích; Tư tưởng của đoạn trích được nâng lên cao hơn nhờ thao tác quy nạp.

Câu 2: Viết một đoạn văn nghị luận làm sao để đạt được những yêu cầu sau đây:

Tham khảo đoạn văn sau (thao tác quy nạp):

Mỗi năm, có đến hơn 4,8 triệu tấn chất thải nhựa được xả ra ngoài biển và đại dương. Những chất thải nhựa này chủ yếu là nắp chai, bật lửa, túi nilon, bong bóng, nút nhựa tổng hợp từ quần áo... Cụ thể, có tới khoảng 580.000 phế phẩm từ nhựa trôi nổi trên diện tích 1km vuông nước biển và con số này vẫn chưa dừng ở đó mà đang ngày một gia theo cấp số nhân. Nếu vào năm 1960, số lượng nhựa được tìm thấy trong bụng của những loài chim biển chỉ khoảng 5% thì đến năm 2010, con số này đã nâng lên tới 80%. Rác thải từ nhựa vô cùng nguy hiểm đối với sự sống của tất cả các loại sinh vật biển. Các sinh vật này không thể phân biệt được đâu là thức ăn, đâu là rác thải từ nhựa như chai lọ, túi nilon,... nên chúng ăn những loại phế phẩm này và dần dần bị các chất độc trong nhựa giết chết. Do đó, tất cả chúng ta hãy cùng chung tay bảo vệ môi trường chỉ bằng các việc làm thường ngày:

- Mang theo làn đi chợ.

- Dùng túi giấy thay vì túi nilon.

- Không dùng ống hút.

- Chuyển sang dùngnước uống trong chai thuỷ tinh thay vì nước trong chai nhựa.

- Phân loại rác và để rác đúng nơi quy định.