Bài 34: Bằng chứng tế bào học và sinh học phân tử - Sinh học 12 nâng cao
Phần 1: Câu hỏi thảo luận
Câu hỏi Sinh 12 nâng cao Bài 34 trang 137: Thuyết tế bào đã gợi ra ý tưởng gì về nguồn gốc của sinh giới?
Trả lời:- Thuyết tế bào học cho rằng: “Tất cả các cơ thể sinh vật từ đơn bào đến động, thực vật đều được cấu tạo từ tế bào”. Vì vậy, mọi loài sinh vật đều có cùng nguồn gốc, đó chính là nguồn gốc thống nhất của sinh giới.
+ Sự khác nhau giữa các dạng tế bào là do trình độ tổ chức khác nhau, thực hiện những chức năng khác nhau. Do vậy, đã tiến hóa theo những hướng khác nhau.
+ Theo Vichop: “Mọi tế bào đều sinh ra từ tế bào sống trước nó và không có sự hình thành tế bào ngẫu nhiên từ chất vô sinh”.
+ Các hình thức sinh sản và sự lớn lên của cơ thể đa bào đều liên quan tới sự phân bào – phương thức sinh sản của tế bào:
- Vi khuẩn con được sinh ra từ vi khuẩn mẹ qua trực phân.
- Các cơ thể đa bào được hình thành qua sinh sản vô tính có liên quan với quá trình nguyên phân từ bào tử hay các tế bào sinh dưỡng ban đầu.
- Ở các loài sinh sản hữu tính, cơ thể mới phát triển từ hợp tử thông qua nguyên phân. Hợp tử được hình thành từ giao tử đực và giao tử cái trong thụ tinh.
+ Tế bào không chỉ là đơn vị cấu tạo cơ thể mà còn có vai trò quan trọng đối với sự phát sinh và phát triển của cá thể, chủng loại.
Câu hỏi Sinh 12 nâng cao Bài 34 trang 138: - Từ các trình tự nuclêôtit nêu trên có thể rút ra những nhận xét gì về mối quan hệ giữa loài người với các loài vượn người?
- Hãy vẽ sơ đồ cây phát sinh phản ánh quan hệ nguồn gốc giữa các loài nói trên.
Trả lời:- Nhận xét về mối quan hệ giữa loài người với các loài vượn người
+ Tinh tinh có quan hệ họ hàng với người gần nhất vì: Chúng chỉ khác 1 bộ ba (người có bộ ba thứ nhất là XGA, của tinh tinh là XGT).
+ Tiếp theo là Gorilla (khác 2 bộ ba: Ở người là XGA, TGG còn của Gorilla là XGT, TAT)
+ Sau cùng là Đười ươi (khác 4 bộ ba: Người có các bộ ba là XGA, TGT, GTT, TGG còn bộ ba của đười ươi là XGT, TGG, GTX, TAT).
+ Sơ đồ cây phát sinh:
Câu hỏi Sinh 12 nâng cao Bài 34 trang 139: - Từ bảng 3.4 có thể rút ra những nhận xét gì về mối quan hệ giữa các loài?
- Hãy vẽ sơ đồ cây phát sinh phản ánh quan hệ nguồn gốc giữa các loài nói trên.
Trả lời:- Nhận xét về mối quan hệ giữa các loài như sau:
+ Giữa người và chó sai khác 16,3% số axit amin (sai khác nhỏ nhất) → Chó có quan hệ gần nhất với người.
+ Giữa người và kì nhông sai khác nhau 44% số axit amin (sai khác số thứ hai) → Kì nhông có quan hệ gần với người sau chó.
+ Giữa người và cá chép sai khác nhau 48,6% số axit amin (sai khác số thứ ba) → cá chép có quan hệ gần với người sau kì nhông.
+ Giữa người và cá mập sai khác 53,2% số axit amin (sai khác xếp thứ tư) → cá mập có quan hệ gần với người sau cá chép.
→ Mối quan hệ từ gần đến xa giữa người với các loài theo trình tự:
Người – chó – kì nhông – cá chép – cá mập.
- Sơ đồ:
Phần 2: Câu hỏi và bài tập
Bài 1 trang 139 sgk Sinh học 12 nâng cao: Trình bày nội dung và ý nghĩa của học thuyết tế bào.
Trả lời:- Thuyết tế bào học cho rằng: “Tất cả các cơ thể sinh vật từ đơn bào đến động, thực vật đều được cấu tạo từ tế bào”. Do vậy, mọi loài sinh vật đều có cùng nguồn gốc, đó là nguồn gốc thống nhất của sinh giới.
+ Sự khác nhau giữa các dạng tế bào là do trình độ tổ chức khác nhau, thực hiện những chức năng khác nhau, vì thế đã tiến hóa theo những hướng khác nhau.
+ Theo Vichop: “Mọi tế bào đều sinh ra từ tế bào sống trước nó và không có sự hình thành tế bào ngẫu nhiên từ chất vô sinh”.
+ Các hình thức sinh sản và sự lớn lên của cơ thể đa bào đều liên quan tới sự phân bào – phương thức sinh sản của tế bào:
- Vi khuẩn con được sinh ra từ vi khuẩn mẹ qua trực phân.
- Các cơ thể đa bào được hình thành qua sinh sản vô tính có liên quan với quá trình nguyên phân từ bào tử hay các tế bào sinh dưỡng ban đầu.
- Ở những loài sinh sản hữu tính, cơ thể mới phát triển từ hợp tử thông qua nguyên phân. Hợp tử được hình thành từ giao tử đực và giao tử cái cái trong thụ tinh.
+ Tế bào không chỉ là đơn vị cấu tạo cơ thể mà còn có vai trò quan trọng đối với sự phát sinh và phát triển của cá thể, chủng loại.
=> Ý nghĩa: Thuyết tế bào cho thấy nguồn gốc thống nhất của sinh giới, nghĩa là mọi loài sinh vật đều có cùng nguồn gốc.
Bài 2 trang 139: Nguồn gốc thống nhất của sinh giới được thể hiện ở những bằng chứng sinh học phân tử nào?
Trả lời:Nguồn gốc thống nhất của sinh giới được thể hiện ở những bằng chứng sinh học phân tử như sau:
- Bằng phương pháp lai phân tử (lai ADN) người ta xác định sự sai khác về tỉ lệ các nucleôtit giữa các loài.
- Dựa vào mức độ sai khác nhiều hay ít về tỉ lệ các nucleôtit mà con người có thể xác định được mức quan hệ họ hàng giữa các loài.
Như vậy, sự giống và khác nhau nhiều hay ít về thành phần, số lượng, trình tự sắp xếp của các nucleôtit phản ánh mức độ quan hệ họ hàng giữa các loài.
Bài 3 trang 139: Mức độ giống và sai khác nhau trong cấu trúc của ADN và prôtêin giữa các loài được giải thích như thế nào?
Trả lời:- Mức độ giống nhau trong cấu trúc của ADN, prôtêin càng nhiều chứng tỏ mối quan hệ giữa các loài đó càng gần.
- Sự sai khác trong cấu trúc của ADN, prôtêin càng nhiều thì chứng tỏ mối quan hệ họ hàng giữa các loài đó càng xa.
Bài 4 trang 139: Sưu tầm những tư liệu về bằng chứng tế bào học và sinh học phân tử.
Trả lời:* Những tư liệu về bằng chứng tế bào học và sinh học phân tử:
- Năm 1862, Louis Pasteur (Pháp) đã tiến hành thí nghiệm chứng minh chắc chắn rằng sự sống không tự ngẫu sinh. Ông dùng hai bình cầu chứa môi trường dinh dưỡng, một cái cổ hở, một cái cổ cong. Hai bình được đun sôi lâu để diệt vi khuẩn. Sau một thời gian, mầm vi khuẩn rơi vào bình hở làm biến đổi môi trường, còn ở bình cổ cong vi khuẩn không vào được nên không có sự sống, môi trường không đổi. Như vậy, sự sống chỉ phát sinh từ các tế bào có sẵn (vi khuẩn trong không khí rơi vào bình).
- Tất cả động, thực vật đều được cấu tạo từ nhiều tế bào, tế bào là đơn vị căn bản của sinh giới.
Bài 5 trang 139: Hãy chọn phương án trả lời đúng. Học thuyết tế bào cho rằng
A. tất cả các cơ thể sinh vật từ đơn bào đến động, thực vật đều được cấu tạo từ tế bào.
B. tất cả các cơ thể sinh vật từ đơn bào đến đa bào đều được cấu tạo từ tế bào.
C. tất cả các cơ thể sinh vật từ đơn bào đến động vật, nấm đều được cấu tạo từ tế bào.
D. tất cả các cơ thể sinh vật từ đơn bào đến nấm, thực vật đều được cấu tạo từ tế bào.
Trả lời:Đáp án đúng là A. tất cả các cơ thể sinh vật từ đơn bào đến động, thực vật đều được cấu tạo từ tế bào.
Bài trước: Bài 33: Bằng chứng địa lí sinh học - Sinh học 12 nâng cao Bài tiếp: Bài 35: Học thuyết tiến hóa cổ điển - Sinh học 12 nâng cao