Bài 32: Bằng chứng giải phẫu học so sánh và phôi sinh học so sánh - Sinh học 12 nâng cao
Phần 1: Câu hỏi thảo luận
Câu hỏi Sinh 12 nâng cao Bài 32 trang 128: Quan sát hình 32.1:
- Có nhận xét gì về cấu tạo các xương chi trước của các loài?
- Tại sao các cơ quan tương đồng lại có những đặc điểm giống nhau?
Trả lời:Nhận xét về cấu tạo các xương chi trước của các loài:
- Xương chi trước của người, ngựa, chuột chũi, chim, dơi… phân bố theo thứ tự từ trong ra ngoài là xương cánh, xương cẳng (gồm xương trụ và xương quay), các xương cổ, xương bàn và xương ngón. Tuy nhiên, các xương ở các loài đã biến đổi về chi tiết, hình dạng bên ngoài rất khác nhau.
- Kiểu cấu tạo giống nhau của các cơ quan tương đồng phản ánh nguồn gốc chung của chúng. Những sai khác về chi tiết là do chúng thực hiện những chức năng khác nhau.
Câu hỏi Sinh 12 nâng cao Bài 32 trang 130: Từ những thông tin trên, em hãy cho biết thế nào là cơ quan tương tự?
Trả lời:- Cơ quan tương tự (cơ quan cùng chức năng) là những cơ quan có nguồn gốc khác nhau nhưng đảm nhiệm những chức năng giống nhau nên có hình thái tương tự.
Câu hỏi Sinh 12 nâng cao Bài 32 trang 131: Quan sát hình 32.2, em có nhận xét gì về những điểm giống nhau trong giai đoạn đầu phát triển của phôi ở các sinh vật nêu trên? Từ đó rút ra được kết luận gì về mối quan hệ của chúng?
Trả lời:Nhận xét:
- Trong giai đoạn đầu: phôi cá, thằn lằn, thỏ, người đều có đuôi và khe mang chứng tỏ chúng có cùng nguồn gốc.
- Sự giống nhau trong phôi của các loài thuộc các nhóm phân loại khác nhau là một bằng chứng về nguồn gốc chung của chúng. Những đặc điểm giống nhau càng nhiều và càng kéo dài trong những giai đoạn phát triển muộn của phôi chứng tỏ quan hệ họ hàng càng gần.
Phần 2: Câu hỏi và bài tập
Bài 1 trang 132 sgk Sinh học 12 nâng cao: Thế nào là cơ quan tương đồng? Giải thích như thế nào về kiểu cấu tạo giống nhau và sự sai khác về chi tiết ở các cơ quan tương đồng?
Trả lời:- Cơ quan tương đồng (cơ quan cùng nguồn) là những cơ quan nằm ở những vị trí tương ứng trên cơ thể, có cùng nguồn gốc trong quá trình phát triển phôi nên chúng có kiểu cấu tạo giống nhau.
- Kiểu cấu tạo giống nhau của các cơ quan tương đồng phản ánh nguồn gốc chung của chúng. Những sai khác về nhiều chi tiết là do chúng thực hiện những chức năng khác nhau.
Bài 2 trang 132: Cơ quan thoái hóa là gì? Cho ví dụ về cơ quan thoái hóa ở người.
Trả lời:- Cơ quan thoái hóa là những cơ quan phát triển không đầy đủ ở cơ thể trưởng thành.
- Ví dụ:
+ Ruột thừa ở người là di tích của ruột tịt rất phát triển ở tổ tiên động vật.
+ Xương cùng ở người là di tích của đuôi dài ở động vật.
+ Nếp thịt nhỏ ở khóe mắt người là di tích của mí mắt thứ ba của bò sát và chim.
Bài 3 trang 132: Thế nào là cơ quan tương tự? Tại sao nói tương đồng và tương tự là 2 hiện tượng trái ngược nhau?
Trả lời:- Cơ quan tương tự (cơ quan cùng chức năng) là những cơ quan có nguồn gốc khác nhau nhưng đảm nhiệm những chức năng giống nhau nên có hình thái tương tự.
- Cơ quan tương đồng và cơ quan tương tự là 2 hiện tượng trái ngược nhau vì:
| Cơ quan tương đồng | Cơ quan tương tự | |
|---|---|---|
| Nguồn gốc | Có cùng nguồn gốc. | Có nguồn gốc khác nhau. |
| Hình dạng ngoài | Khác nhau, phản ánh sự tiến hóa phân li. | Tương tự nhau, phản ánh sự tiến hóa đồng quy. |
| Chức năng | Có chức năng khác nhau. | Có chức chăng giống nhau. |
| Ví dụ | Tuyến nọc độc của rắn tương đồng với tuyến nước bọt của các động vật khác. Gai xương rồng, tua cuốn của đậu Hà Lan là biến dạng của lá. | Cánh sâu bọ và cánh dơi, mang cá và mang tôm, chân chuột chũi và chân dế chũi. |
Bài 4 trang 132: Tại sao các tư liệu phôi sinh học so sánh được xem là những bằng chứng tiến hóa?
Trả lời:Các tư liệu phôi sinh học so sánh được xem là những bằng chứng tiến hóa vì:
- Sự giống nhau trong quá trình phát triển phôi của các loài thuộc các nhóm phân loại khác nhau là một bằng chứng về nguồn gốc chung của chúng. Những đặc điểm giống nhau càng nhiều và càng kéo dài trong những giai đoạn phát triển muộn của phôi chứng tỏ mối quan hệ họ hàng càng gần.
- Trong những giai đoạn phát triển về sau sẽ xuất hiện những đặc điểm đặc trưng cho mỗi lớp, bộ, họ, chi, giống, loài và cá thể. Đây chính là bằng chứng cho quá trình tiến hóa từ một nguồn gốc chung đã phân hóa, thích nghi với những điều kiện sống khác nhau.
- Tư liệu về phôi sinh học so sánh giúp xác định được mối quan hệ họ hàng gần xa, chính là bằng chứng tiến hóa.
Bài 5 trang 132: Phát biểu nội dung và nêu ý nghĩa của định luật phát sinh sinh vật.
Trả lời:- Định luật phát sinh sinh vật như sau: “Sự phát triển cá thể phản ánh một cách rút gọn sự phát triển của loài”.
- Ý nghĩa: Định luật phát sinh sinh vật phản ánh quan hệ giữa cá thể và phát triển chủng loại, có thể được vận dụng để xem xét mối quan hệ họ hàng giữa các loài.
Bài 6 trang 132: Sưu tầm những tư liệu về bằng chứng giải phẫu so sánh và phôi sinh học so sánh.
Trả lời:- Bằng chứng giải phẫu so sánh:
+ Cổ của hươu cao cổ và cổ của con hà mã đều gồm 7 đốt sống mặc dù chúng khác nhau nhiều về kích thước.
+ Sọ của các động vật có vú đều cùng một loại xương mặc dù rất đa dạng.
+ Các gai trên thân xương rồng là sự biến dạng của lá.
- Bằng chứng phôi sinh học so sánh:
+ Cóc, ếch là lưỡng cư không đuôi nhưng chúng vẫn giữ đuôi trong giai đoạn nòng nọc, chứng tỏ lưỡng cư không đuôi bắt nguồn từ lưỡng cư có đuôi.
+ Cá voi trưởng thành không có răng và cổ, nhưng phôi cá voi cũng có răng và cổ, có chi sau và lông mao, chứng tỏ tổ tiên cá voi sống trên cạn.
Bài 7 trang 132: Hãy chọn phương án trả lời đúng. Những cơ quan nào dưới đây là cơ quan tương đồng?
A. Cánh sâu bọ và cánh dơi.
B. Tuyến nọc độc của rắn và tuyến nước bọt của các động vật khác.
C. Mang cá và mang tôm.
D. Chân chuột chũi và chân dế dũi.
Trả lời:Đáp án đúng là: B. Tuyến nọc độc của rắn và tuyến nước bọt của các động vật khác.
Bài trước: Bài 31: Ôn tập phần năm: Di truyền học - Sinh học 12 nâng cao Bài tiếp: Bài 33: Bằng chứng địa lí sinh học - Sinh học 12 nâng cao