Trang chủ > Lớp 6 > Soạn Văn 6 VNEN > Bài 18: Sông nước Cà Mau (trang 12 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN)

Bài 18: Sông nước Cà Mau (trang 12 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN)

Câu . Quan sát hình ảnh dưới đây và trả lời câu hỏi:

a. Bức ảnh chụp cảnh gì? Em đã từng thấy cảnh đó chưa?

b. Em thử đoán xem cảnh đó thuộc vùng miền nào trên đất nước ta.

Trả lời:

a. Bức ảnh chụp cảnh một khu chợ nổi trên sông. Em đã từng được thấy trên cảnh đó trên tivi.

b. Em đoán cảnh chợ nổi này thuộc vùng sông nước miền Tây thuộc Tây Nam Bộ nước ta.

B. Hoạt động hình thành kiến thức

Câu 1. Đọc văn bản sau: Sông nước Cà Mau.

Câu 2. Tìm hiểu văn bản.

Câu a. Bài văn miêu tả cảnh gì? Theo trình tự như thế nào?

Trả lời:

- Bài văn miêu tả cảnh sông nước vùng Cà Mau ở điểm cực Nam Tổ quốc.

- Trình tự miêu tả (từ khái quát đến cụ thể): đi từ ấn tượng chung về cảnh sắc thiên nhiên Cà Mau đến các phần nhỏ hơn như là sông ngòi, kênh rạch, với quang cảnh hai bên bờ, cuối cùng là cảnh chợ Năm Căn họp tấp nập ngay trên mặt sông.

Câu b. Viết vào vở nội dung chính của ba đoạn trong bài:

Trả lời:

Câu c . Đọc đoạn 1 và cho biết: Ấn tượng ban đầu bao trùm lên sông nước Cà Mau của tác giả là gì? Ấn tượng đó được thể hiện qua các giác quan nào?

Trả lời:

- Ấn tượng ban đầu của tác giả về cảnh sông nước Cà Mau:

+ Hệ thống kênh rạch và sông nước nhiều chi chít như mạng nhện

+ Màu xanh bao phủ khắp mọi nơi

+ Âm thanh rì rào bất tận

- Ấn tượng được cảm nhận bằng tất cả các giác quan, đặc biệt là thị giác khi cảm nhận về màu xanh bất tận.

Câu d. đọc đoạn văn 2 và cho biết cách đặt tên cho các con kênh, con sông ở vùng sông nước Cà Mau có gì đặc biệt? Em có nhận xét gì về các địa danh đó? Những đặc điểm này gợi ra những đặc điểm gì về cảnh vật thiên nhiên vùng Cà Mau?

Trả lời:

- Cách đặt tên cho các con sông, kênh rạch không phải bằng cách sử dụng các danh từ mĩ lệ, mà căn cứ theo các đặc điểm riêng biệt của nó mà đặt tên: Cái Keo, Bảy Háp, Chà Là, Múi Giầm, Ba Khía...

- Nhận xét: Các địa danh ấy mang màu sắc của địa phương đó nên không thể trộn lẫn với các vùng sông nước khác.

- Gợi lên một vùng sông nước Cà Mau rất tự nhiên, phong phú, hoang dã, con người sống gần gũi với thiên nhiên.

Câu e. Đọc đoạn 3 và thực hiện các yêu cầu:

(1) Chỉ ra các chi tiết thể hiện sự rộng lớn, hùng vĩ của dòng sông Năm Căn và rừng đước hai bên bờ sông.

(2) Tìm các từ ngữ miêu tả màu sắc của rừng đước và nhận xét cách miêu tả màu sắc của tác giả?

(3) Chọn các chi tiết, hình ảnh thể hiện sự trù phú của khu chợ Năm Căn trong các chi tiết, hình ảnh sau:

Trả lời:

(1) Các chi tiết thể hiện sự rộng lớn, hùng vĩ của dòng sông Năm Căn và rừng đước:

- Nước đổ ra biển suốt đêm ngày như thác

- Con sông rộng hơn ngàn thước

- Cây đước dựng cao ngất như hai bức trường thành

- Cá bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống

(2) Những từ ngữ tác giả dùng để miêu tả màu sắc rừng đước: màu xanh rêu, màu xanh lá mạ, màu xanh chai lọ => sự quan sát và phân biệt các màu sắc vô cùng tinh tế, tỉ mỉ đến từng chi tiết, thể hiện được vẻ đẹp và sự phát triển mạnh mẽ của rừng đước.

(3) Chọn các chi tiết: (4), (5), (6)

Câu g . Em có nhận xét như thế nào về sự quan sát của tác giả trong bài văn? (Tác giả đã lựa chọn vị trí nào để quan sát và miêu tả? Vị trí đó có thuận lợi thế nào trong việc quan sát và miêu tả? Cách lựa chọn các từ ngữ và chi tiết miêu tả có gì đặc sắc?... )

Trả lời:

- Vị trí quan sát và miêu tả: trên thuyền.

- Điểm thuận lợi của vị trí: có điểm nhìn chân thực, màu sắc.

- Cách lựa chọn các từ ngữ và chi tiết miêu tả: gợi hình, gợi cảm, tinh tế, ngôn từ phong phú.

Câu h. Nói với bạn cảm nhận của em về cảnh sông nước Cà Mau - vùng đất cực nam của Tổ quốc.

Trả lời:

- Đất mũi Cà Mau đẹp tựa như một bức tranh.

- Rộng lớn, hoang dã nhưng cũng rất hùng vĩ, tràn đầy sức sống, hoang sơ, huyền bí, nhiều màu sắc.

Câu 3 . Tìm hiểu về phép so sánh

Câu a . Đọc các câu dưới đây và trả lời câu hỏi:

Trẻ em như búp trên cành

Biết ăn biết ngủ biết học hành chăm ngoan

(Hồ Chí Minh)

- (... ) trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất trông như hai dãy trường thành vô tận.

- Trường Sơn: chí lớn ông cha

Cửu Long: lòng mẹ bao la sóng trào

(1) Tìm các sự vật được so sánh trong các câu cho trên. Tại sao có thể so sánh như vậy? So sánh nhằm mục đích gì?

(2) Sự so sánh trong các câu trên có điểm gì khác với sự so sánh trong câu sau:

Con mèo vằn vào tranh, to hơn cả con hổ nhưng nét mặt của nó lại vô cùng dễ mến.

Trả lời:

(1) - Những sự vật được dùng để so sánh trong câu trên: Rừng đước, trẻ em, lòng mẹ, chí lớn ông cha

- Chúng có thể dùng để so sánh với nhau vì có các đặc điểm tương đồng:

+ Trẻ em và búp trên cành: đều thuộc thế hệ non trẻ, cần được chăm sóc, nâng niu, nuôi dưỡng.

+ Rừng đước và dãy tường thành: cao lớn, vững chãi và dày đặc.

+ Chí lớn ông cha và tình mẹ bao la vô ngàn, như dãy Trường Sơn cao ngất, như dòng sông Cửu Long rộng lớn.

- Mục đích so sánh:

+ Tăng tính gợi hình, gợi cảm và sự liên tưởng cho sự vật/ đối tượng, tăng thêm tính truyền cảm.

+ Nhấn mạnh đến các khía cạnh được so sánh.

(2) Sự so sánh trong câu này là phép so sánh hơn, là so sánh lý luận chứ không phải so sánh tu từ, thiên về chức năng nhận thức hơn là biểu cảm.

Câu b. Điền tiếp những tập hợp so sánh trong các câu cho ở mục a vào mô hình theo mẫu dưới đây:

Trả lời:

Câu 4 . Tìm hiểu, so sánh, quan sát, tưởng tượng và nhận xét trong văn miêu tả.

Câu a. Đọc các đoạn văn dưới đây và trả lời câu hỏi.

Đoạn 1: Cái anh chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu giống như một gã nghiện thuốc phiện. Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn ngủn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi- lê. Đôi càng thì bè bè, nặng nề, trông đến xấu. Râu ria gì mà cụt ngủn có một mẩu và mặt mũi thì lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ.

Đoạn 2: Càng đổ dần về phía mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chằng chít như mạng nhện. Trên thì bầu trời xanh, dưới thì nước xanh, chung quanh mình cũng chỉ toàn một màu xanh cây lá. Tiếng rì rào bất tận của rừng xanh bốn mùa, cùng tiếng sóng rì rào từ biển Đông và vịnh Thái Lan ngày đêm không ngớt vọng về trong hơi gió muối […]. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển suốt ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người ếch giữa những con sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.

Đoạn 3: Mùa xuân, cây gạo gọi đến bao nhiêu là chim ríu rít. Từ xa nhìn lại, cây gạo đứng sừng sững như một tháp đèn khổng lồ: hàng ngàn bông hoa giống như hàng ngàn ngọn lửa hồng tươi, hàng ngàn búp nõn là hàng ngàn ánh nến trong xanh, tất cả đều lung linh, lóng lánh trong nắng. Chào mào, sáo sậu, sáo đen, … đàn đàn lũ lượt bay đi bay về, lượn lên lượn xuống. Chúng nó gọi nhau, trêu ghẹo, trò chuyện, và tranh cãi nhau, ồn mà vui không thể tưởng tượng được. Ngày hội mùa xuân đấy!

(1) Nhận xét về các đặc điểm nổi bật của sự vật, phong cảnh nào được miêu tả trong mỗi đoạn văn.

(2) Những đặc điểm đó được thể hiện ở những chi tiết và hình ảnh nào?

Trả lời:

(1) Những đặc điểm nổi bật của phong cảnh, sự vật được miêu tả trong mỗi đoạn:

- Đoạn 1: Hình ảnh gầy gò, ốm yếu, tội nghiệp của anh chàng Dế Choắt.

- Đoạn 2: Quang cảnh đẹp thơ mộng, hùng vĩ mà mênh mông của sông nước Cà Mau.

- Đoạn 3: Hình ảnh cây gạo đầy sức sống vào mùa xuân.

Câu b . So sánh hai đoạn văn dưới đây và cho biết đoạn (2) đã bị lược bớt đi các chữ nào. Việc lược đi các chữ ấy có ảnh hưởng đến đoạn văn miêu tả không?

(1) Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển suốt ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.

(Đoàn Giỏi)

(2) Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước (... ) đổ ra biển ngày đêm (... ), cá nước bơi hàng đàn đen trũi (…) giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất (... )

Trả lời:

- Những chữ đã bị bỏ đi: nhô lên hụp xuống như người bơi ếch, ầm ầm, như thác, như hai dãy trường thành vô tận.

- Ảnh hưởng: đoạn văn miêu tả chung chung, khô khan, không sinh động, thiếu gợi hình, gợi cảm.

C. Hoạt động luyện tập

Câu 1. Viết 1 đoạn văn trình bày cảm nhận của em về vùng sông nước đất Cà Mau sau khi học xong bài Sông nước Cà Mau.

Trả lời:

Ngặt một nỗi chưa được đến thăm vùng sông nước Cà Mau, chứ nếu được chọn một địa điểm du lịch ở Việt Nam, hẳn em sẽ chọn vùng sông nước Cà Mau. Đọc bài văn Sông nước Cà Mau của tác giả Đoàn Giỏi, em cảm thấy ngưỡng mộ cảnh tượng mênh mông, hùng vĩ, tuyệt vời ngập tràn sắc xanh của vùng sông nước miền Nam. Một vùng đất rộng lớn còn mang vẻ đẹp hoang dã, người dân sống gần gũi với thiên nhiên, cảnh chợ Năm Căn đông vui tấp nập với những nét văn hóa truyền thống khiến lòng em cảm thấy nao nức phần nào và rất muốn đặt chân đến mảnh đất hứa hẹn đó.

Câu 2. Tìm một ví dụ với các mẫu so sánh sau. Điền kết quả vào bảng nhóm.

Câu a. So sánh cùng loại.

(1) So sánh giữa người với người

(2) So sánh với vật

Trả lời:

(1) So sánh giữa người với người: Bà con xa không bằng láng giềng gần. (Tục ngữ)

(2) So sánh vật với vật: Trên trời mây trắng như bông/ Ở giữa cánh đồng bông trắng như mây.

Câu b. So sánh khác loại

(1) So sánh vật với người.

(2) So sánh cái cụ thể với cái trừu tượng.

Trả lời:

(1) So sánh người với vật: Thân em như quả ớt trên cây/ Càng tươi ngoài vỏ càng cay trong lòng.

(2) So sánh cái trừu tượng với cái cụ thể: Con đi trăm lối ngàn khe/ Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm.

Câu 3. Tìm các câu văn có sử dụng phép so sánh trong các văn bản Sông nước Cà Mau và Bài học đường đời đầu tiên. Chọn và viết vào vở một câu mà em thích.

Trả lời:

- Bài học đường đời đầu tiên:

+ người dài lêu nghêu và gầy gò như một gã nghiện thuốc phiện

+ Những ngọn cỏ gãy rạp, giống như có nhát dao vừa lia qua.

+ Chú mày hôi như cú mèo ấy.

- Sông nước Cà Mau:

Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông sang hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất giống như hai dãy trường thành vô tận.

Câu 4. a . Chọn những từ ngữ đã cho để điền vào chỗ trống trong đoạn văn.

Các từ điền: gương bầu dục, mảnh kính, cong cong, uốn, lấp ló, xám xịt, cổ kính, xanh um, xanh biếc.

Nhà tôi ở cách Hồ Gươm không xa. Từ trên cao nhìn xuống, hồ giống như một chiếc (…) lớn, sáng long lanh.

Cầu Thê Húc màu son, (…) như một con tôm, dẫn lối vào đền Ngọc Sơn. Mái đền (…) bên gốc đa già, rễ và lá xum xuê. Xa xa một chút là Tháp Rùa, tường rêu (…), xây trên một gò đất nổi lên giữa hồ, cỏ mọc (…)

(Ngô Quân Miện)

Trả lời:

Nhà tôi ở cách Hồ Gươm không xa. Từ trên cao nhìn xuống, hồ giống như một chiếc gương bầu dục lớn, sáng long lanh.

Cầu Thê Húc màu son, cong cong như một con tôm, dẫn lối vào đền Ngọc Sơn. Mái đền lấp ló bên gốc đa già, rễ lá mọc xum xuê. Xa xa một chút là Tháp Rùa, tường rêu cổ kính, xây trên gò đất nổi lên giữa hồ, cỏ mọc xanh um.

Câu b. Trong đoạn văn miêu tả quang cảnh Hồ Gươm ở bài trên tác giả đã quan sát và lựa chọn các hình ảnh đặc sắc và tiêu biểu nào?

Trả lời:

Những hình ảnh đặc sắc, tiêu biểu:

- Mặt hồ sáng long lanh

- Cầu Thê Húc màu son

- Đền Ngọc Sơn, rễ lá mọc xum xuê, gốc đa già.

- Tháp rùa xây trên gò đất ở giữa hồ.

Câu 6. Từ bài Sông nước Cà Mau, hãy viết một đoạn văn miêu tả quang cảnh một dòng sông, hay khu rừng mà em đã có dịp quan sát.

Trả lời:

Ngày được bố chở đi ngang qua con kênh bên ngoại, em mới nhận ra một điều là đất nước mình có thật nhiều cảnh đẹp. Ngồi trên xe sau lưng bố nhưng em vẫn cảm nhận được con sông dường như dài, rộng, hoang dã mà cũng rất hùng vĩ. Một màu xanh bao phủ từ dòng nước, từ bầu trời, từ màu nước… Đặc biệt nhất là những đám ngô rộng lớn bạt ngàn ở bờ bên kia. Vài người nông dân đang gánh nước, xách nước tưới những hàng bí bò lêu nghêu trên đất gần sông. Bố đột nhiên dừng xe lại, hai bố con ngồi trên bãi cỏ ven sông, ngửi mùi của cây lá, ngửi mùi hương quen thuộc của đồng quê, hương gió dịu mát của những chiều hè khiến em cảm thấy yêu quê hương mình biết bao. Bố bảo với em đây là sông Hồng. Sông Hồng thật là đẹp!

D. Hoạt động vận dụng

Câu 1.

a. Sưu tầm tranh ảnh hoặc một vẽ tranh về sông nước, rừng đước Cà Mau.

Trả lời:

Ảnh: sưu tầm

b. Trao đổi với người thân về một con sông ở quê hương em (hoặc nơi em đang sinh sống). Viết một vài câu vắn tắt giới thiệu về con sông đó.

Trả lời:

Quê em có dòng sông Hồng chảy qua. Sông Hồng được gọi là con sông lớn nhất ở miền Bắc nước ta. Sông Hồng đã ghi đậm dấu ấn những thăng trầm lịch sử của nhân dân và đất nước Việt Nam. Sông Hồng cũng đã mang phù sa bù đắp cho những vùng đất nó chảy qua, để cây cối được xanh tốt, hoa màu được bội thu.

Câu 2. Trong cuốn sách Một số kinh nghiệm viết văn miêu tả, tác giả Tô Hoài đã có dẫn lời của một nhà văn người Pháp như sau:

Một trăm cây bạch dương giống nhau cả trăm, một trăm ánh lửa giống nhau cả trăm. Mới nhìn thì tưởng thế, nhưng quan sát kĩ thì thân cây bạch dương nào cũng khác nhau, ngọn lửa nào cũng khác nhau. Trong đời ta gặp biết bao nhiêu người, phải thấy là mỗi người mỗi khác không có ai giống ai.

Theo em, thông qua lời dẫn trên, nhà văn Tô Hoài muốn khuyên nhủ ta điều gì khi nhắc đến viết văn miêu tả?

Trả lời:

Nhà văn muốn khuyên ta cần phải quan sát sự vật, người, những sự việc quanh ta... một cách thật tỉ mỉ để miêu tả một cách chân thực nhất, sinh động động nhất và có so sánh, liên tưởng một cách độc đáo.

Câu 3. Chọn một trong số các đề văn dưới đây và hoàn thành vào vở:

Đề 1: Miêu tả cảnh cây đào cây mai vào dịp Tết.

Đề 2: Miêu tả hàng cây phượng vĩ và tiếng ve sầu vào một ngày hè.

Đề 3: Viết thư cho một người bạn ở xa và tả lại khu ph/thôn/xóm/bản làng nơi em sinh sống vào một mùa đông giá lạnh.

Trả lời:

Đề 1: Tả cây đào vào dịp Tết.

- Mở bài: Cây đào là một loài cây đặc trưng của mùa xuân miền Bắc, cũng là biểu tượng thường được nhắc đến trong mỗi dịp tết đến xuân về.

- Thân bài:

+ Hình dáng cây đào: được ngắt lá, cắt tỉa cành gọn gàng, tạo dáng thành hình chóp rất đẹp, nó được trồng trong một chiếc chậu to và được trang trí trông rất đẹp mắt. Cây đào cao chỉ cao chừng hơn 1m, thân cây nhỏ có màu nâu và cứng cáp, thân cây sần sùi, đôi khi được người trồng tạo dáng nên có thần hình uốn éo tựa như rồng rắn. Những cành nhỏ vươn ra tựa những cánh tay tí hon.

+ Hoa đào: Các bông hoa đào có màu hồng nhạt, có cây có màu hồng sẫm, cánh rất mỏng manh. Ở giữa bông hoa có có nụ vàng hé nhìn xinh xắn.

+ Vào ngày Tết, cây đào được trang trí với những dây đèn nhấp nháy huyền ảo, những phong bao lì xì đỏ, và những câu đối nhỏ.

+ Cây đào mang tín hiệu báo không khí Tết đã đến gần, và đồng thời tạo nên không khí ấm cúng của ngày tết đoàn viên

- Kết bài: Cây đào được xem là biểu tượng, là truyền thống, là niềm vui thích của người lớn và trẻ nhỏ.

Câu 4*. Thử so sánh vẻ đẹp của vùng sông nước Cà Mau được nhà văn Đoàn Giỏi miêu tả trong bài đọc với vẻ đẹp của một vùng quê mà em biết.

Trả lời:

So sánh vùng sông nước Cà Mau và Hồ Quan Sơn (Mỹ Đức – Hà Nội).

- Mỗi vùng miền tổ quốc đều có một vẻ đẹp riêng của nó, những nét riêng mà thật khó có thể so sánh chúng hơn hay kém nhau về một điều gì đó.

- Điểm giống: cả hai vùng đều có những nét đẹp thuần phác đến hoang sơ, nét đẹp độc đáo của thiên nhiên và mây trời non nước.

- Điểm đặc biệt của mỗi vùng miền:

+ Vùng sông nước Cà Mau mang đến nét đẹp của miền Tây với nhiều sông nước mênh mông, hùng vĩ với những hàng rừng đước vô tận, những kênh rạch bủa giăng chằng chịt. Cuộc sống đông đúc, tấp nập.

+ Hồ Quan Sơn là một vùng hồ rộng mang đậm vẻ đẹp thiên nhiên của vùng Bắc Bộ với những dãy núi đá trùng điệp, những ngọn núi nhỏ bao quanh hồ nước, các hòn đảo nhỏ, nhiều khối đá dựng đứng trông rất kỳ lạ, nhữngngôi chùa cổ.

E. Hoạt động tìm tòi mở rộng

Đọc thêm Lao xao