Giáo án Lịch Sử 7 Bài 20 phần 1: Nước Đại Việt thời Lê Sơ

Mục 1:

Giáo viên gọi học sinh đọc mục 1 sách giáo khoa.

Giảng: Sau khi đất nước được hoàn toàn giải phóng, Lê Lợi lên ngôi Hoàng đế (tức Lê Thái Tổ), khôi phục lại quốc hiệu Đại Việt, tiến hành xây dựng bộ máy nhà nước mới. Chính quyền phong kiến được hoàn thiện dần và đến thời vua Lê Thánh Tông thì hoàn chỉnh nhất.

Giáo viên: Đứng đầu nhà nước là ai? → Vua.

Giáo viên: Giúp việc cho vua có những bộ và cơ quan nào? → Các quan đại thần. Ở triều đình có 6 bộ (Lại, Lễ, Binh, Hình, Công, Hộ), đứng đầu mỗi bộ là Thượng thư, giúp việc 6 bộ có 6 tự, 6 khoa giám sát. Các cơ quan chuyên môn như Hàn lâm viện (soạn thảo công văn), Quốc sử viện (viết sử), Ngự sử đài (can gián vua và các triều thần)…

Giáo viên: Bộ máy chính quyền địa phương được chia như thế nào? → Thời vua Lê Thái Tổ và Lê Nhân Tông, cả nước được chia làm 5 đạo. Dưới đạo là phủ, huyện (miền núi gọi là châu), xã. Đến thời vua Lê Thánh Tông, đổi chia 5 đạo thành 13 đạo thừa tuyên, thay chức An phủ sứ đứng đầu mỗi đạo bằng 3 ti phục trách ba mặt hoạy động khác nhau ở mỗi đạo thừa tuyên.

Giáo viên: Kể tên các ti và cho biết công việc mà mỗi ti phụ trách? → Đô ti phụ trách quân sự, an ninh. Hiến ti phụ trách việc thanh tra quan lại, xử án, pháp luật. Thừa ti phụ trách việc hành chính, hộ tịch, thuế khóa.

Giáo viên: Dưới đạo thừa tuyên là gì? → Phủ, huyện (châu), xã.

Thảo luận: So sánh tổ chức nhà nước thời Lê với thời Trần, nhiều người cho rằng tổ chức nhà nước thời Lê sơ tập quyền hơn (Tập quyền là sự thống nhất tập trung quyền hành vào triều đình trung ương), điều này được thể hiện như thế nào trong tổ chức bộ máy chính quyền thời Lê sơ? → Vua nắm mọi quyền hành, Lê Thánh Tông bãi bỏ một số chức vụ cao cấp nhất như tướng quốc, đại tổng quản, đại hành khiển. Vua trực tiếp nắm mọi quyền hành, kể cả chức tổng chỉ huy quân đội → Quyền lực nhà vua ngày càng được củng cố.

Mục 2:

Giáo viên gọi học sinh đọc mục 2 sách giáo khoa.

Giáo viên: Nhà Lê tổ chức quân đội như thế nào? → Tổ chức theo chế độ “ngụ binh ư nông”: khi đất nước có ngoại xâm thì tất cả quân lính đều tại ngũ chiến đấu cùng toàn dân, khi hòa bình thì thay phiên nhau về làm ruộng.

Giáo viên: Vì sao nói trong hoàn cảnh lúc đó, chế độ “ngụ binh ư nông” là tối ưu? → Vì thường xuyên có giặc ngoại xâm, nên phải vừa kết hợp sản xuất với quốc phòng.

Giáo viên: Quân đội nhà Lê gồm những bộ phận nào? → Quân đội có hai bộ phận chính: quân ở triều đình và quân ở địa phương, bao gồm bộ binh, thủy binh, tượng binh, kị binh. Vũ khí có đao, kiếm, giáo, mác, cung tên, hỏa đồng, hỏa pháo.

Giáo viên: Nhà Lê quan tâm phát triển quân đội như thế nào? → Hằng năm, quân lính được tập luyện võ nghệ, chiến trận. Vùng biên giới đều có bố trí quân đội mạnh canh giữ và bảo vệ, không để xâm phạm.

Giáo viên cho học sinh đọc đoạn in nghiêng trong sách giáo khoa.

Giáo viên: Em có nhận xét gì về chủ trương của nhà nước Lê sơ đối với lãnh thổ của đất nước qua đoạn trích trên? → Quyết tâm củng cố quân đội, bảo vệ đất nước. Thực hiện chính sách vừa cương, vừa nhu với kẻ thù. Đề cao trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc đối với mỗi người dân, trừng trị thích đáng kẻ bán nước.

Mục 3:

Giáo viên gọi học sinh đọc mục 3 sách giáo khoa.

Giảng: Dưới thời các vua Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông, pháp luật được chú ý xây dựng.

Giáo viên: Tại sao thời Lê, nhà nước quan tâm đến luật pháp? (Liên hệ thời Lý-Trần) → Gìn giữ kỉ cương, trật tự xã hội. Ràng buộc nhân dân với chế độ phong kiến để triều đình quản lí chặt chẽ hơn.

Giảng: Vua Lê Thánh Tông cho biên soạn và ban hành bộ luật “Quốc triều hình luật” (Luật Hồng Đức). Đây là bộ luật lớn nhất, có giá trị nhất của thời phong kiến nước ta.

Giáo viên: Nội dung chính của bộ luật là gì? → Bảo vệ quyền lợi của vua, hoàng tộc. Bảo vệ quyền lợi của quan lại và giai cấp thống trị, địa chủ phong kiến. Đặc biệt, bộ luật có những điều luật bảo vệ chủ quyền quốc gia, khuyến khích phát triển kinh tế, gìn giữ những truyền thống tốt đẹp của dân tộc, bảo vệ một số quyền lợi của phụ nữ.

Giáo viên: Luật Hồng Đức có điểm gì tiến bộ? → Quyền lợi, địa vị của người phụ nữ được tôn trọng.

1. Tổ chức bộ máy chính quyền:

Sơ đồ tổ chức bộ máy chính quyền thời Lê sơ.

→ Nhà nước tập quyền chuyên chế hoàn chỉnh.

2. Tổ chức quân đội:

- Thực hiện chính sách “ngụ binh ư nông”.

- Quân đội gồm 2 bộ phận: Quân triều đình và quân địa phương.

3. Pháp luật:

- Lê Thánh Tông ban hành bộ Quốc triều hình luật (luật Hồng Đức).

- Nội dung:

+ Bảo vê quyền lợi của vua và hoàng tộc.

+ Bảo vệ quyền lợi giai cấp thống trị.

+ Khuyến khích phát triển kinh tế.

+ Bảo vệ người phụ nữ.