Soạn bài: Tây tiến (Quang Dũng) (trang 90, sgk Ngữ văn 12, tập 1)
Câu 1 (trang 90, sgk Ngữ văn 12, tập 1)
Bài thơ Tây tiến được chia làm 4 đoạn cụ thể nội dung của từng đoạn như sau:
- Phần 1 (14 câu đầu): Khung cảnh thiên nhiên miền Tây và những cuộc hành quân gian khổ của đoàn quân Tây Tiến
- Phần 2 (8 câu tiếp theo): Những kỉ niệm đẹp về tình quân dân trong đêm liên hoan và cảnh sông nước miền Tây thơ mộng
- Phần 3 (8 câu tiếp theo): Chân dung người lính Tây Tiến
- Phần 4 (còn lại): Lời thề gắn bó với Tây Tiến và miền Tây
Câu 2 (trang 90)
Nét đặc sắc của bức tranh thiên nhiên trong đoạn thơ thứ nhất và hình ảnh người lính Tây Tiến hiện lên trong đoạn thơ cụ thể như sau:
- Bức tranh thiên nhiên ở khổ thơ thứ nhất:
+ Bức tranh thiên nhiên thật hoang sơ, dữ dội và hiểm trở: sương lấp, dốc khúc khuỷu, dốc thăm thẳm, heo hút cồn mây, thác gầm thét, cọp trêu người, ngàn thước lên cao ngàn thước xuống,...
+ Thiên nhiên thơ mông, trữ tình: hoa về trong đêm hơi, nhà ai Pha Luông mưa xa khơi,...
- Hình ảnh người lính Tây Tiến hiện lên trên nền thiên nhiên ấy: “dãi dầu không bước nữa”, “gục lên súng mũ bỏ quên đời”. Đây có thể là giây phút nghỉ ngơi của những người lính sau chặng đường hành quân đầy vất vả. Song đó cũng có thể là sự nghỉ ngơi vĩnh viễn của các anh.
Câu 3 (trang 90)
Trong đoạn thơ thứ hai, mở ra một thế giới khác với những vẻ đẹp của con người về thiên nhiên miền Tây với đoạn thơ thứ nhất. Cụ thể như sau:
* Vẻ đẹp mới của thiên nhiên và con người miền Tây:
- Không gian hội hè, một đêm lửa trại ấm áp tình quân dân:
+ Hình ảnh: em xiêm áo – những cô gái Lào lộng lẫy trong trang phục truyền thống của dân tộc mình
+ Ánh sáng: bừng lên hội đuốc hoa
+ Âm thanh: tiếng nhạc “khèn lên mạn điệu”
- Bức tranh Mộc Châu chiều sương: “có thấy”, “có nhớ” thầm gợi nhắc các hình ảnh
+ Hồn lau nẻo bến bờ
+ Dáng người trên độc mộc
+ Dòng nước lũ hoa đong đưa
→ Tất cả cảnh vật dường như đều có hồn, thơ mộng, mờ nhòa trong sương
Câu 4 (trang 90)
Hình ảnh người lính Tây Tiến được lặp lại trong đoạn thơ thứ ba. Hình ảnh người lính Tây Tiến hiện lên "bi" mà không "lụy", "bi" mà vẫn "tráng":
- Ngoại hình:
+ Đoàn binh không mọc tóc: cách nói toát lên khẩu khí ngang tàng, cứng cỏi, đầy bản lĩnh của những người lính
+ Quân xanh màu lá giữ oai hùm
+ Mắt trừng
- Vẻ đẹp trong tâm hồn:
+ Lãng mạn, bay bổng, đa tình: “Mắt trừng gửi mộng qua biên giới/Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”.
+ Giàu ý chí, nghị lực, sẵn sàng hi sinh vì đất nước: Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh,...
+ Cái chết:
• Bi: Những người lính luôn xác định rõ ràng rằng, họ chiến đấu có thể sẽ phải bỏ mạng trên khắp chiến trường “Rải rác biên cương mồ viễn xứ”
• Tráng: Tác giả đã lí tưởng hóa cái chết của những người lính, họ chết nghĩa là họ trở về với đất mẹ thân yêu, về với quê hương “Áo bào thay chiếu anh về đất/Sông Mã gầm lên khúc độc hành”.
Câu 5 (trang 90)
* Ở đoạn cuối, nỗi nhớ Tây Tiến được diễn tả cụ thể qua hình ảnh:
- Gợi nhắc về “mùa xuân ấy”: thời điểm lịch sử khó khăn, gian khổ mà lãng mạn, hào hùng
- Nhà thơ viết "Hồn về Sầm Nứa, chẳng về xuôi" chính là lời thề của người lính Tây Tiến vẫn gắn bó máu thịt với đoàn quân Tây Tiến và miền Tây
Luyện tập
Câu 1 (trang 90)
- Bút pháp của nhà thơ Quang Dũng đã sử dụng trong bài thơ là bút pháp lãng mạn.
- So sánh bài thơ "Tây tiến" với bài thơ “Đồng chí” để làm rõ bút pháp lãng mạn như sau:
+ Trong bài “Đồng chí”: Nhà thơ Chính Hữu đã sử dụng bút pháp tả thực, với những hình ảnh chân thực, gần gũi để từ đó làm toát lên vẻ đẹp giản dị, chân chất cùng những thiếu thốn, khó khăn của người lính.
+ Bài thơ “Tây Tiến”: Nhà thơ Quang Dũng đã sử dụng thủ pháp tương phản, đối lập, bên cạnh việc miêu tả khung cảnh thiên nhiên dữ dội, hiểm trở ông còn miêu tả thiên nhiên với vẻ đẹp thơ mộng trữ tình; hình ảnh người lính cũng được tác giả chú ý làm nổi bật vẻ đẹp hào hùng, hào hoa, lãng mạn.
Câu 2 (trang 90)
Qua bài thơ, em hình dung ra chân dung người lính Tây Tiến cụ thể về ngoại hình và tâm hồn như sua:
- Người lính hiện lên với ngoại hình: “không mọc tóc”, “quân xanh màu lá”, “mắt trừng gửi mộng” -> Hình ảnh người lính Tây tiến được miêu tả chân thực, vừa thể hiện hiện thực khốc liệt, gian khổ của cuộc chiến tranh vừa thể hiện niềm tự hào về dáng vẻ kì dị nhưng gân guốc, độc đáo của người lính.
- Tâm hồn:
+ Hào hoa, lãng mạn – nét đặc trưng của những chàng trai Hà thành: “Mắt trừng gửi mộng qua biên giới/Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”
+ Ý chí: sẵn sàng hiến dâng cả sự sống, tuổi trẻ cho tổ quốc “Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh”
→ Lí tưởng xả thân vì đất nước của thế hệ trẻ sau cách mạng tháng Tám
- Sự hi sinh:
+ Hình ảnh thơ: “biên cương”, “mồ viễn xứ”, “áo bào”, “về đất", “khúc độc hành”
+ Nghệ thuật: sử dụng từ Hán Việt, nghệ thuật nói giảm nói tránh
→ Người lính xem cái chết, sự hi sinh rất nhẹ nhàng, thanh thản, với họ cái chết ko phải là sự ra đi mk là sự trở về với đất mẹ yêu thương
→ Vẻ đẹp bi tráng của những người lính
Bài thơ Tây tiến mang giá trị nội dung và hình thức cụ thể như sau:
- Giá trị nội dung:
Với cảm hứng lãng mạn và ngòi bút tài hoa, nhà thơ Quang Dũng đã khắc họa thành công hình tượng người lính Tây Tiến trên cái nền thiên nhiên núi rừng miền Tây hùng vĩ, dữ dội và mĩ lệ. Hình tượng người lính Tây Tiến mang vẻ đẹp lãng mạn, đậm chất bi tráng.
- Giá trị nghệ thuật:
+ Cảm hứng và bút pháp lãng mạn
+ Cách sử dụng ngôn từ đặc sắc: các từ chỉ địa danh, từ tượng hình, từ Hán Việt..
+ Kết hợp chất nhạc và chất họa
Bài trước: Soạn bài: Nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ (trang 86, sgk Ngữ văn 12, tập 1) Bài tiếp: Soạn bài: Nghị luận về một ý kiến bàn về văn học (trang 93, sgk Ngữ văn 12, tập 1)