Soạn bài: Người trong bao (Sê-khốp) - Soạn Văn 11 (cực ngắn)

Bố cục của bài Người trong bao (Sê-khốp) 3 phần:

- Phần 1 (mở truyện): Cuộc trò chuyện ở gần nhà kho giữa hai nhân vật I-van I-va-nứt và Bu-rơ-kin.

- Phần 2 (thân truyện): Kể về cuộc đời và tính cách của nhân vật Bê-li-cốp.

- Phần 3 (kết truyện): Những nhận xét của bác sĩ thú y I-van I-va-nứt – người nghe chuyện.

Nội dung bài học

- Giá trị nội dung:

+ Lên án, phê phán mạnh mẽ lối sống trong bao đồng thời chỉ ra tác hại của lối sống đó với tương lai nước Nga.

+ Kêu gọi mọi người cần phải thay đổi lối sống hèn nhát, ích kỉ, hủ lậu.

+ Tác phẩm có ý nghĩa thời sự rộng rãi, sâu sắc với nước Nga đương thời và ảnh hưởng cho đến tận ngày nay.

- Giá trị nghệ thuật:

+ Thành công trong lựa chọn ngôi kể (ngôi thứ 3) đảm bảo sự khách quan lại vừa tăng cảm giác gần gũi, chân thật.

+ Giọng kể: Trầm tĩnh ẩn giấu nhiều trăn trở, suy nghĩ.

+ Xây dựng thành công hình tượng nhân vật điển hình Bê-li-cốp và ý nghĩa biểu tượng "cái bao".

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 70 SGK ngữ văn 11 tập 2)

Nhân vật Bê-li-cốp được miêu tả về:

- Ngoại hình:

+ Bộ mặt: Giấu trong cổ áo bành tô bẻ cao, mắt đeo kính râm.

+ Trang phục: Luôn mặc áo màu đen, đi giầy cao su, mặc áo bông chần, đeo kính râm.

+ Đồ dùng mang theo: Cái ô, đồng hồ quả quýt, chiếc dao nhỏ để gọt bút chì... Tất cả đều được để trong một cái bao.

- Tính cách:

+ Bê-li-cốp nhút nhát, lo sợ hiện tại "Thu mình vào trong vỏ, tạo cho mình một thứ bao có thể ngăn mình khỏi những ảnh hưởng từ bên ngoài".

+ Ca ngợi, tôn sùng quá khứ, thỏa mãi với lối sống cổ hủ, kì quái của chính mình.

- Lối sống:

+ Không giao tiếp với ai: Ở nhà luôn cửa đóng, cài then, buồng ngủ chật như một cái hộp, khi ngủ kéo chăn trùm đầu kín mít.

+ Sống trong sợ hãi, lo lắng với thực tại: Câu nói cửa miệng "nhỡ lại xảy ra chuyện gì".

+ Sùng bái quá khứ, bảo thủ, giáo điều, rập khuôn tuân thủ những chỉ thị thông tư một cách máy móc.

→ Bê-li-cốp là người cô độc, lạc lõng, sợ hãi, trốn tránh thực tại nhưng thích lối sống cổ hủ, rập khuôn, giáo điều.

Lối sống của Bê-li-cốp đã ảnh hưởng đến những người xung quanh:

- Mọi người xa lánh, không ai muốn lại gần, trò chuyện: Thầy hiệu trưởng sợ, cả thành phố sợ Bê-li-cốp.

- Sau khi Bê-li-cốp chết, tính cách và lối sống của y vẫn cứ tiếp tục tồn tại và ảnh hưởng đến những người xung quanh.

→ Bê-li-cốp trở thành đại diện cho những chỉ thị, thông tư điển hình cho một kiểu người, một hiện thực xã hội đã và đang tồn tại, lẩn khuất trong cuộc sống của một bộ phận tri thức Nga cuối thế kỉ XIX.

Câu 2 (trang 70 SGK ngữ văn 11 tập 2)

Nguyên nhân cái chết của Bê-li-cốp:

- Nguyên nhân trực tiếp:

+ Bê-li-cốp bị Cô-va-len-cô đẩy ngã cầu thang.

+ Ngã đau, mắc bệnh nặng nhưng không chịu đi chữa.

- Nguyên nhân gián tiếp:

+ Lo việc mình bị ngã ở nhà Va-ren-ca sẽ đến tai ngài hiệu trưởng, ngài thanh tra.

+ Bê-li-cốp sốc và cảm thấy nhục nhã trước thái độ của chị em Va-ren-ca với mình.

→ Bê-li-cốp chết một cách bất ngờ, gây ngạc nhiên cho tất cả mọi người nhưng đây lại được coi là cái kết tất yếu cho cách sống của Bê-li-cốp. Bê-li-cốp đã tìm được chiếc bao mà cả cuộc đời mình mong muốn. Với cái bao ấy, cả đời không ai có thể kéo y ra khỏi vỏ bọc của mình nữa. Nói cách khác, Bê-li-cốp chết chính vì cách sống cổ hủ, lạc hậu, giáo điều của chính mình. Cách sống ám ảnh cả cuộc đời y.

Tình cảm và thái độ của mọi người đối với Bê-li-cốp:

- Khi Bê-li-cốp còn sống: Ai nấy đều sợ hãi, căm ghét, bị ám ảnh mỗi khi bê-li-cốp xuất hiện.

- Khi Bê-li-cốp chết:

+ Tất cả thờ ơ, nhẹ nhõm, thoải mái.

+ Nhưng sau 1 tuần, mọi chuyện lại diễn ra như cũ: Nặng nề, mệt nhọc, vô vị.

→ Lối sống của Bê-li-cốp đã ảnh hưởng dai dẳng đến nhiều người trong xã hội. Một kiểu người đang kìm hãm sự phát triển, tiến bộ của nước Nga đương thời.

Câu 3 (trang 70 SGK ngữ văn 11 tập 2)

Ý nghĩa tư tưởng - nghệ thuật của biểu tượng "cái bao":

- Nghĩa đen: Bao là vật dụng có sức chứa lớn, dùng để đựng đồ vật bên trong.

- Nghĩa bóng: Chỉ tính cách, lối sống của nhân vật bê-li-cốp.

- Nghĩa biểu tượng: Lối sống cô độc, lạc lõng, sợ hãi, trốn tránh thực tại nhưng thích sự cổ hủ, rập khuôn, giáo điều. Bê-li-cốp và "cái bao" là hiện tượng điển hình cho một kiểu người trong xã hội Nga nửa cuối thế kỉ XIX.

Chủ đề, tư tưởng của "Người trong bao":

- Lên án mạnh mẽ lối sống "trong bao" cổ hủ, lạc hậu, giáo điều đã ảnh hưởng không nhỏ đến hiện tại và tương lai nước Nga đương thời.

- Kêu gọi mọi người cần phải thay đổi cách sống hèn nhát, ích kỷ, vô vị nếu không xã hội sẽ còn xuất hiện nhiều người trong bao như Bê-li-cốp.

Câu 4 (trang 70 SGK ngữ văn 11 tập 2)

Đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm "Người trong bao":

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật điển hình: Khắc họa thành công nhân vật điển hình Bê-li-cốp qua chân dung, lối sống, tính cách,...

- Nghệ thuật xây dựng hình tượng điển hình: Hình tượng "cái bao" trở thành biểu tượng ám chỉ xuyên suốt nội dung tác phẩm để nhấn mạnh lối sống rập khuôn, giáo điều.

- Nghệ thuật tương phản: Khắc họa nhân vật Bê-li-cốp khác biệt hoàn toàn với những người xung quanh để nhấn mạnh sự lập dị, cổ hủ đáng sợ ẩn mình trong xã hội Nga đương thời.

- Ngôi kể: Người kể xưng tôi (ngôi thứ 3) đảm bảo sự khách quan lại vừa tăng cảm giác gần gũi, chân thật.

- Giọng kể: Trầm tĩnh chậm buồn, khi lại mỉa mai, châm biếm như ẩn giấu nhiều suy tư, trăn trở.

Câu 5 (trang 70 SGK ngữ văn 11 tập 2)

Ý nghĩa thời sự của truyện "Người trong bao":

- Lối sống hèn nhát, ích kỉ, bảo thủ vẫn tồn tại trong xã hội, đặc biệt trong học đường, trong một số cá nhân.

- Lên án, bày tỏ thái độ phê phán trước lối sống đó.

- Xác định lối sống lành mạnh, chuẩn mực văn hóa, đạo đức cộng đồng.

Luyện tập

Câu 1 (Trang 70 SGK ngữ văn 11 tập 2)

Nhập vai Bê-li-cốp kể lại truyện ngắn "Người trong bao" theo ngôi thứ nhất:

Gợi ý:

- Có thể kể sáng tạo, nhập vai nhân vật chính xưng "tôi" hoặc "mình". Lưu ý kể cả khi nhân vật đã qua đời.

- Tưởng tượng mình là nhân vật, tự miêu tả ngoại hình, tính cách, lối sống của Bê-li-cốp.

- Kể những biến cố chính xảy ra trong cuộc đời nhân vật.

Câu 2 (Trang 70 SGK ngữ văn 11 tập 2)

Tưởng tượng một cái kết khác cho nhân vật Bê-li-cốp:

Gợi ý:

- Chọn lựa cái kết mà bản thân mong muốn nhất.

- Nhân vật có thể sống nhưng sẽ phải rút ra kinh nghiệm, thay đổi cách sống để phù hợp với thời đại, hòa nhập với cộng đồng.

Câu 3 (Trang 70 SGK ngữ văn 11 tập 2)

Không có nhan đề nào có thể thay thế nhan đề "Người trong bao".

Lý do:

- Nhan đề này rất giàu ý nghĩa biểu tượng lại mang tính khái quát cao phù hợp với nội dung tác phẩm.

- Sáng tạo độc đáo của tác giả gây ấn tượng sâu sắc với độc giả.

- Đây là cách dịch sát với nguyên tác nhất, giữ nguyên được ý nghĩa tác phẩm.

Câu 4 (Trang 70 SGK ngữ văn 11 tập 2)

Một số thành ngữ, tục ngữ Việt Nam có nội dung gần với kiểu người người Bê-li-cốp:

- Mũ ni che tai

- Co vòi rụt cổ

- Con ốc nằm co

- Nhát như thỏ đế