Trang chủ > Lớp 11 > Soạn Văn 11 (ngắn nhất) > Ngữ cảnh (trang 106 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1)

Ngữ cảnh (trang 106 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1)

I. Khái niệm Ngữ cảnh

Ngữ cảnh là bối cảnh ngôn ngữ mà ở đó sản phẩm ngôn ngữ (văn bản) được tạo ra trong hoạt động giao tiếp đồng thời là bối cảnh dựa vào để lĩnh hội thấu đáo sản phẩm ngôn ngữ đó.

II. Các nhân tố của ngữ cảnh

Các nhân tố của ngữ cảnh bao gồm: nhân vật giao tiếp, bối cảnh rộng và hẹp, hiện thực được đề cập đến, văn cảnh.

III. Vai trò của ngữ cảnh

Ngữ cảnh có vai trò quan trọng cả với quá trình tạo lập và quá trình lĩnh hội lời nói.

Luyện tập

Câu 1 (trang 106 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Hai câu văn trong Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, nêu trên xuất phát từ bối cảnh: Tin tức về kẻ địch có từ mấy tháng nay nhưng chưa có lệnh quan. Trong khi chờ đợi người nông dân thấy chướng tai, gai mắt trước hành vi bạo ngược củakẻ xâm lược.

Câu 2 (trang 106): Hiện thực được nói tới trong hai câu thơ của Hồ Xuân Hương:

"Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn

Trơ cái hồng nhan với nước non"

(Tự tình – Hồ Xuân Hương)

Hiện thực được nói ở đây là hiện thực bên trong, tức là tâm trạng ngậm ngùi, bẽ bàng, chua xót của nhân vật trữ tình.

Câu 3 (trang 106):

Từ hoàn cảnh về cuộc sống của Tú Xương, ta thấy bà Tú là một người vợ tảo tần, chịu thương chịu khó làm ăn buôn bán để nuôi chồng, nuôi con. Bà Tú kiếm sống bằng nghề buôn bán nhỏ. Những chi tiết về hoàn cảnh sống của gia đình Tú Xương chính là bối cảnh tình huống cho nội dung các câu thơ trong bài.

Ví dụ: việc dùng thành ngữ “một duyên hai nợ” không phải chỉ nói đến nỗi vất vả của bà Tú, mà con xuất phát từ chính ngữ cảnh của sáng tác: bà Tú phải làm để nuôi cả chồng, cả con. Đây cũng là bài thơ nói lên sự biết ơn của nhà thơ với người vợ của mình.

Câu 4 (trang 106):

Hoàn cảnh cảnh sáng tác chính là ngữ cảnh của các câu thơ:

"Nhà nước ba năm mở một khoa

Trường Nam thi lẫn với trường Hà

Lọng cắm rợp cờ quan sứ đến

Váy lê quét đất mụ đầm ra"

(Vịnh khoa thi Hương – Tú Xương)

Sự kiện vào năm Đinh Dậu (1987), chính quyền mới do thực dân Pháp lập nên đã bắt các sĩ tử từ Hà Nội xuống thi chung ở trường Nam Định. Theo thông lệ, kì thi Hương cứ ba năm được tổ chức một lần. Trong kỳ thi đó, toàn quyền Pháp ở Đông Dương là Đu-me đã cùng vợ đến dự.

Câu 5 (trang 106):

- Bối cảnh giao tiếp: Trên đường đi, hai người không quen biết nhau, một người hỏi: “Thưa bác, bác có đồng hồ không ạ? ” - Người hỏi cần biết Bây giờ là mấy giờ. Cho nên câu đó có thể được hiểu là: "Thưa bác, bác có biết bây giờ là giờ rồi không ạ? "

- Mục đích: Cần biết thông tin về thời gian lúc đó để tính toán cho công việc riêng của họ.